ΑΣΑΦ ΓΚΑΒΡΟΝ
Croc attack
μετ.: Χριστίνα Θεοχάρη
εκδ. Μπαρτζουλιάνος, σελ. 368
Γνωστός τραγουδιστής, συνθέτης, μυθιστοριογράφος και σχολιαστής της επικαιρότητας στο Ισραήλ, όπου γεννήθηκε πριν από 46 χρόνια, ο Ασάφ Γκαβρόν ανήκει στη νέα γενιά των Ισραηλινών συγγραφέων, που χωρίς προκαταλήψεις και άσκοπες μονομέρειες προσπαθούν να αποτυπώσουν στα γραπτά τους τις δύσκολες σχέσεις των συμπατριωτών τους με τους Παλαιστίνιους, την ανεξέλεγκτη βία και την προοπτική μιας τυπικής, έστω, συγκατοίκησης.
Το «Croc attack» είναι το πρώτο του μυθιστόρημα που μεταφράζεται στα ελληνικά. Κεντρικός ήρωας και πρωτοπρόσωπος αφηγητής της ιστορίας του είναι ο Iσραηλινός Εϊτάν Κροκ, τυπικό στέλεχος πολυεθνικής εταιρείας, που εδρεύει στο Τελ Αβίβ, δυτικοθρεμμένος, δίχως ιδιαίτερες θρησκευτικές αγκυλώσεις, πολιτικά μάλλον ουδέτερος. Ολες όμως οι βεβαιότητές του θα καταρρεύσουν, όταν το λεωφορείο με το οποίο πηγαίνει στη δουλειά του θα ανατιναχθεί από Αραβα καμικάζι.
Η ειρωνεία της τύχης είναι ότι ο Κροκ θα κατέβει από το λεωφορείο δύο λεπτά πριν από την έκρηξη και θα επιζήσει του φρικτού μακελειού, όχι όμως και ο συνεπιβάτης του που είχε υποψιαστεί τον βομβιστή και σε μια μάλλον προφητική ενόραση, λίγο νωρίτερα, θα του ζητήσει, αν συμβεί κάτι απρόοπτο, να το μεταφέρει στη φιλενάδα του, τη Σούλι.
Υπό την επήρεια του μετατραυματικού σοκ, ο Κροκ θα συναντήσει την όμορφη Σούλι και θα την ερωτευθεί, μα η σχέση τους θα ανακοπεί βίαια. Στο δεύτερο ραντεβού τους στο πολυσύχναστο καφέ «Γιουρόπα», ένας βομβιστής αυτοκτονίας ανατινάζεται συμπαρασύροντας στον θάνατο δεκαοκτώ νέους. Από την έκρηξη, ο Κροκ θα τραυματιστεί αλλά θα επιζήσει και πάλι, όχι όμως και η Σούλι, που θα υποκύψει στα τραύματά της.
Οι τραγικές συμπτώσεις αρχίζουν να τον προβληματίζουν, καθώς από τη μια μέρα στην άλλη έχει γίνει το πρόσωπο της ημέρας στο Ισραήλ. Σύμφωνα με τον Τύπο είναι «ο άνθρωπος που οι βομβιστές δεν μπορούν να σκοτώσουν». Ενας ήρωας που προκαλεί τη μοίρα του ή ένας απόγονος του Δαβίδ που αντιπαλεύει με επιτυχία ανώτερες δυνάμεις. Ομως τι είναι πραγματικά ο Κροκ;
Την απάντηση δεν μας τη δίνει τόσο ο ίδιος, όσο ο μυθιστορηματικός «σωσίας» του, γιατί ο Ασάφ Γκαβρόν, όπως κάνουν όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί, δεν περιορίζεται στην επιφάνεια των γεγονότων, στη μία και αλάθητη οπτική του ισραηλινού θύματος, μα πλάθει αριστοτεχνικά έναν δεύτερο κεντρικό ήρωα, μια φωνή από την αντίπερα όχθη, που παρεμβάλλεται στην αφήγηση του Κροκ προκαλώντας ρήγματα στον στοχασμό και τη δική του φιλοσοφία. Πρόκειται για τη φωνή του Παλαιστίνιου Φάχμι –αγνώστων λοιπών στοιχείων– που νοσηλεύεται σε κώμα έπειτα από επίθεση αυτοκτονίας. Οι σκέψεις και οι εικόνες που ανακαλεί στην κομματιασμένη μνήμη του μας δίνουν τον σπαραγμό της άλλης πλευράς, την αθέατη όψη της δικής τους τραγωδίας. Εμείς παρακολουθούμε τον εσωτερικό μονόλογό του, που ξεκινά με τον ξεριζωμό της οικογένειάς του, την εγκατάστασή της στους προσφυγικούς καταυλισμούς και καταλήγει στο εφιαλτικό παρόν που βιώνει στην αποκλεισμένη Ραμάλα. Αν και ο νεαρός Φάχμι ονειρεύεται να σπουδάσει στο πανεπιστήμιο, να ξεφύγει από την ανέχεια και τον φανατισμό, ο θάνατος της μητέρας του εξαιτίας της αδράνειας των ισραηλινών αρχών θα τον στρέψει προς τις ομάδες των ισλαμιστών, που θα τον στρατολογήσουν «για να κάνει το θέλημα του Θεού: Να σκοτώσει αυτούς που έρχονται να σκοτώσουν». Και ο πρώτος στόχος που θα του υποδείξουν δεν θα είναι άλλος, παρά ο «εφτάψυχος» Κροκ!
Νέα κουλτούρα
«Εχθρός σου είναι κάποιος την ιστορία του οποίου δεν έχεις ποτέ ακούσει», λέει μια παλιά αραβική παροιμία και ο συγγραφέας μοιάζει να την ενστερνίζεται κατά τρόπο απόλυτο. Ο Γκαβρόν γράφει όχι μόνο για να διασώσει τη δική του φωνή, το δικό του προσωπικό τραύμα από τα απόνερα της επίσημης Ιστορίας, μα για να αποκτήσει και ο άλλος, ο ξένος, ο αντίπαλος, φωνή, να ακούσουμε τη δική του αφήγηση, αυτή ακριβώς την αφήγηση, που από άγνωστο και εχθρό, θα τον μετατρέψει σε συνάνθρωπο.
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως αναγνωρίζει το δίκιο του Αλλου ή ότι ασπάζεται την κοσμοθεωρία του, μα ότι τον αναγνωρίζει ως ισότιμο λογοτεχνικό ήρωα, κάτι που απαιτεί το ανεξίθρησκο, πολυφωνικό μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, του Τόμας Μαν, του Αλμπέρ Καμί. Οπως παραδέχεται και η Φένια Οζ «οι απώλειες που έχουν προκληθεί από τη διαμάχη Ισραηλινών και Παλαιστινίων βρίσκουν σιγά σιγά τις λέξεις τους…». Και τις βρίσκουν μέσα στο πολυφωνικό μυθιστόρημα, που έχει τη χάρη να μας βάζει να κατανοούμε τις πιο παράλογες καταστάσεις και να ταυτιζόμαστε με ανθρώπους τελείως διαφορετικούς από εμάς, καλλιεργώντας σε βάθος χρόνου μια κουλτούρα διαλόγου, κριτικής και αυτοκριτικής, που σπανίζει στις μέρες μας.