Οταν, στις αρχές του μήνα, οι αναγνώστες της εφημερίδας Guardian κλήθηκαν να ψηφίσουν το αγαπημένο τους βιβλίο του Ντέιβιντ Μίτσελ για τη διαδικτυακή ομάδα ανάγνωσης του Ιουνίου, εκείνοι εξέπληξαν τον συντονιστή, Sam Jordison, επιλέγοντας το «The Thousand Autumns Of Jacob De Zoet» (αμετάφραστο στη γλώσσα μας – ακόμη). Εκ πρώτης όψεως, το μοναδικό έργο του Αγγλου συγγραφέα που εκτυλίσσεται εξ ολοκλήρου στο ιστορικό παρελθόν, δεν είναι τόσο εντυπωσιακό όσο τα προηγούμενα μυθιστορήματά του. Η γραμμική αφήγηση, η σαφής πλοκή και η σχετικά περιορισμένη χρονική έκταση δεν είναι ακριβώς η «ειδικότητα» του Μίτσελ, ο οποίος έχει ταυτιστεί στη συνείδηση κοινού και κριτικών ως «μετρ» των παράλληλων ή αλληλοσυνδεόμενων ιστοριών.
Ηδη από το πρώτο βιβλίο του, με τίτλο «Το δέντρο της τύχης» –πλέον ο ίδιος το έχει σχεδόν αποκηρύξει, περιγράφοντάς το ως «γεμάτο λάθη» και «υπερβολικά πολλές μεταφορές»– είχε δώσει ένα δείγμα της μοναδικής του ικανότητας να εναλλάσσει τον χώρο, τον χρόνο και το στυλ της αφήγησης, συνδέοντας φαινομενικά άσχετα γεγονότα μέσα από παράξενες συμπτώσεις, σύμβολα και απρόσμενες ανατροπές. Η τελειοποιημένη εκδοχή της συγκεκριμένης τεχνικής είναι το μυστικό συστατικό που καθηλώνει τον αναγνώστη του «Ατλαντα του ουρανού», αναγκάζοντάς τον να ανατρέχει σε προηγούμενα κεφάλαια για να επιβεβαιώσει τις ιδιοφυώς κρυμμένες μέσα στο κείμενο «μαγικές» συνδέσεις.
Ο «Ατλας του ουρανού» εθεωρείτο το φαβορί της διαδικτυακής ψηφοφορίας, όχι μόνο γιατί έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές, αλλά και επειδή έχει πουλήσει πάνω από 1,5 εκατ. αντίτυπα, ενώ συμπεριλήφθηκε στη μικρή λίστα υποψηφίων για το βραβείο Booker του 2005, αλλά και εξαιτίας της κινηματογραφικής μεταφοράς του από τους σκηνοθέτες του «Μάτριξ», Lana και Andy Wachowski, το 2012. Το φιλμ, με τους Τομ Χανκς, Χάλι Μπέρι, Χιου Γκραντ, Σούζαν Σάραντον μεταξύ των πρωταγωνιστών, δεν είχε τεράστια εμπορική επιτυχία. Αλλωστε, η σύμπτυξη σε μόλις δύο ώρες του πολυσέλιδου μυθιστορήματος, που ξεκινά τον 18ο αιώνα για να ολοκληρωθεί σε ένα μακρινό μετα-αποκαλυπτικό μέλλον, ήταν από μόνη της μια τεράστια πρόκληση. Ωστόσο, ο συγγραφέας δήλωσε ικανοποιημένος με τη «μετάφραση» του έργου του στη «γλώσσα του σινεμά» και ενθουσιασμένος με την εμπειρία του ως ηθοποιού – εμφανίζεται ως περιφερειακός χαρακτήρας για λίγα δευτερόλεπτα. Νωρίτερα, πάντως, είχε αρνηθεί να αναλάβει τη συγγραφή του σεναρίου: «Μπορεί να έχετε προσέξει πως οι μυθιστοριογράφοι πάσχουν ώς ένα βαθμό από μεγαλομανία», αναφέρει σε παλαιότερη συνέντευξή του. «Θέλω να περιγράψω την καταιγίδα. Δεν θέλω να γράψω “Νύχτα. Εξοδος. Καταιγίδα” και να αφήσω κάποιον άλλο να σχεδιάσει την καταιγίδα».
Πιο αναμενόμενες επιλογές για το «βιβλίο του μήνα» θα ήταν τόσο το επίσης υποψήφιο για Booker «number9dream», επηρεασμένο από το ύφος του Χαρούκι Μουρακάμι, όσο και το ημιαυτοβιογραφικό «Μαύρος κύκνος», βασισμένο στη δύσκολη παιδική ηλικία του συγγραφέα, ο οποίος άρχισε να τραυλίζει σε ηλικία επτά ετών και αποτελούσε μόνιμο στόχο για τους συμμαθητές του. Πιστός στις αγαπημένες του συμπτώσεις, ο Μίτσελ παρουσιάζει το νεαρό alter ego του να διασταυρώνεται τυχαία με ήρωες παλαιότερων ιστοριών του.
Το γεγονός πως στη διαδικτυακή ψηφοφορία του Guardian το «The Thousand Autumns Of Jacob De Zoet» συγκέντρωσε περισσότερες ψήφους από τα υπόλοιπα τέσσερα βιβλία μαζί, ενδεχομένως αποδεικνύει πως οι αναγνώστες εξακολουθούν να προτιμούν τις λιγότερο σύνθετες ή «μεταμοντέρνες» ιστορίες – ειδικά όταν είναι γραμμένες από έναν τόσο ταλαντούχο συγγραφέα όσο ο Μίτσελ, ο οποίος το 2003, σε ηλικία 34 ετών, συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τους καλύτερους νέους Βρετανούς μυθιστοριογράφους του περιοδικού Granta και εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της γενιάς του.
Για να διηγηθεί την ιστορία του Jacob De Zoet, ο Μίτσελ αφήνει στην άκρη τα έξυπνα τεχνάσματα και τα τολμηρά άλματα στον χωροχρόνο, αποκαλύπτοντας το πραγματικό μέγεθος του ταλέντου του: αναπαριστά τα χρώματα, τους ήχους και τις μυρωδιές της προβιομηχανικής Ιαπωνίας, όπου εγκαθίσταται ο υπάλληλος της ολλανδικής Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών, με εκπληκτική ζωντάνια, και θέτει εκ νέου τα αγαπημένα του φιλοσοφικά ζητήματα –τι ορίζει τις ανθρώπινες ζωές, το τυχαίο ή το πεπρωμένο;– χωρίς να επιβραδύνει την εξέλιξη της δράσης. Η Απω Ανατολή θέτει το σκηνικό για πολλές από τις ιστορίες του Ντέιβιντ Μίτσελ, ο οποίος για οκτώ χρόνια δίδασκε αγγλικά στη Χιροσίμα και σήμερα ζει στην Ιρλανδία με τη Γιαπωνέζα σύζυγό του.
Οπερα επιστημονικής φαντασίας
Στο νέο του μυθιστόρημα πάντως, που κυκλοφορεί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, ο καταξιωμένος μυθιστοριογράφος επαναφέρει τη μέθοδο των παράλληλων ιστοριών για να διηγηθεί τις περιπέτειες της Holly Sykes. Η αντισυμβατική ηρωίδα δραπετεύει από το σπίτι της το 1984 και καταλήγει στη δυτική Ιρλανδία 60 χρόνια αργότερα, αφοσιωμένη στην ανατροφή της εγγονής της, ενώ γύρω τους μαίνεται ένας μυστικός πόλεμος και ο πλανήτης βρίσκεται ένα βήμα πριν από την οριστική οικολογική καταστροφή. Το βιβλίο, που τιτλοφορείται «The Bone Clocks» και έχει ήδη αποσπάσει πολύ θετικές κριτικές, εμπεριέχει ορισμένες συνδέσεις με την όπερα επιστημονικής φαντασίας «Sunken Garden», αποτέλεσμα της συνεργασίας του Μίτσελ με τον Ολλανδό συνθέτη και σκηνοθέτη Michel van der Aa. Τρισδιάστατα γραφικά, σαγηνευτικές εικόνες –όπως ένας «κάθετος» κήπος– και ο συνδυασμός ενός μουσικοθεατρικού είδους του 18ου αιώνα με τα πιο σύγχρονα οπτικά εφέ ήταν ορισμένες από τις καινοτομίες της πειραματικής παράστασης, η οποία έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο του 2013 στη σκηνή της Οπερας του Λονδίνου και χαρακτηρίστηκε, μεταξύ άλλων, «η πρώτη αυθεντική όπερα του 21ου αιώνα».
Μέσα στο 2013, ο Μίτσελ και η σύζυγός του, Keiko Yoshida, ολοκλήρωσαν τη μετάφραση του βιβλίου του Naoki Higishida, ενός δεκατριάχρονου αγοριού με αυτισμό. Σε άρθρο του στον Guardian, ο συγγραφέας παραδέχεται πως το βιβλίο με τίτλο «The Reason I Jump: One Boy’s Voice from the Silence of Autism» τον βοήθησε να κατανοήσει πώς αντιλαμβάνεται τον κόσμο ο αυτιστικός γιος του, και άρα να γίνει ένας πιο «φωτισμένος, χρήσιμος, περήφανος και χαρούμενος πατέρας».
Τα βιβλία του Ντέιβιντ Μίτσελ «Μαύρος κύκνος», «Ο άτλας του ουρανού» και «Το δέντρο της τύχης» έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.