Κάθε σπίτι κρύβει και ένα μυστικό

Κάθε σπίτι κρύβει και ένα μυστικό

3' 59" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

SERGE TISSERON

Οικογενειακά μυστικά

μτφρ.: Ματίνα Βασιλείου

εκδ. Αγρα, σελ. 158

Τα παιδιά δεν τα απασχολούν μόνον οι παρουσίες των ανθρώπων, αλλά και οι απουσίες. Ηταν κάτι που συνειδητοποίησα από νωρίς. Μεγάλωσα με μια γιαγιά (τη μητέρα του πατέρα μου), η οποία είχε στερηθεί δύο φορές την ανδρική παρουσία, και τις δύο με βίαιο τρόπο: την πρώτη, έχασε τον πατέρα της επειδή η μητέρα της δεν άντεξε άλλο τη συμβίωση μαζί του. Τον πένθησε ζωντανό. Εκτοτε δεν ξαναμίλησαν ποτέ γι’ αυτόν. Και τη δεύτερη, χάνοντας σχεδόν λεχώνα στο τρίτο της παιδί τον άνδρα της. Οντας αγνοούμενος του Εμφυλίου, η οικογένεια μιλούσε γι’ αυτόν, στην ουσία όμως υπήρχε ένα πτώμα που δεν βρέθηκε ποτέ, καθώς επίσης μυστικά που ουδέποτε αποκαλύφθηκαν. Δεν τον πένθησε, γιατί πάντα τον περίμενε.

Μεγαλώνοντας με αυτήν τη γυναίκα, ήμουν η τρίτη γενιά που έψαχνα μέσα από το βλέμμα της τις απουσίες της ζωής της: γιατί πάγωσε συναισθηματικά ή τι δεν μπόρεσε να μάθει για τους άνδρες της ζωής της που δεν έζησαν για να τη μεγαλώσουν και να τη συντροφεύσουν. Διαβάζοντας το βιβλίο του Serge Tisseron, του Γάλλου ψυχίατρου και ψυχαναλυτή «Οικογενειακά μυστικά», ένιωσα ότι τα μυστικά είναι πάντοτε αυτά που κάνουν τους ανθρώπους που δεν τα γνωρίζουν να νιώθουν ενοχές για μιαν ανεπάρκεια που υποτίθεται ότι έχουν. Τα μυστικά μιας οικογένειας επηρεάζουν τρεις γενιές. Και τα συμπτώματα αυτών μεταφέρονται με έναν τρόπο σε αυτές τις τρεις γενιές, ακόμη και εάν η αλήθεια έχει χαθεί για πάντα στον χρόνο ή οι νεκροί έχουν πια δικαιωθεί.

Σε ένα άλλο βιβλίο, «Το παιδί που χάθηκε και ξαναβρέθηκε» (University Press), η Ιταλίδα ψυχαναλύτρια Alba Marcoli περιγράφει πώς ένα κορίτσι υπέφερε από αλαλία χωρίς να υπάρχουν οργανικοί λόγοι. Στην πορεία της θεραπείας της ανακαλύφθηκε ότι ο πατέρας της έζησε τα πρώτα του χρόνια σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και έκτοτε είχε χάσει μεγάλο μέρος των αναμνήσεών του. Η κόρη του, 40 χρόνια μετά, στην ίδια ηλικία με το παιδί που υπήρξε εκείνος τότε, έπασχε από αλαλία. Ασυνείδητα, διευκόλυνε τον πατέρα της να μη μιλήσει γι’ αυτά που δεν θα ήθελε ο ίδιος να πει όταν ήταν παιδί. Αυτό το βιβλίο λειτούργησε σαν οδηγός για να ταξιδέψει η σκέψη μου στο οργανωμένο υλικό του Tisseron.

O Serge Tisseron ορίζει το μυστικό ως ένα γεγονός οικογενειακό που αφορά τη γέννηση και τον θάνατο. Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για μυστικό, δεν αρκεί να υπάρχει κάτι που δεν έχει ειπωθεί, γιατί δεν λέμε τα πάντα στους πάντες ανά πάσα στιγμή. Το μυστικό αποτελεί πρόβλημα όταν κάποιο πολύ σοβαρό γεγονός μένει κρυφό και απαγορεύεται να μαθευτεί ή να σκεφτούμε γιατί είναι κρυφό. Στη δική μου οικογενειακή περίπτωση, απαγορευόταν να μάθουμε γιατί η γιαγιά μου δεν αποζητούσε τον πατέρα της ακόμη και όταν ήταν εν ζωή ή τι συνέβη και χάθηκε ο άνδρας της τις ταραγμένες εποχές του Εμφυλίου. Και αυτή η ομερτά είχε επιβληθεί ρητώς σε όλα τα μέλη της οικογένειας, με έναν τρόπο που δεν επέτρεπε διαρροές. Τέτοιου είδους μυστικά βλέπουμε να φέρουν και οι ασθενείς στα ψυχαναλυτικά πλαίσια, ακόμη και όταν δεν μιλούν γι’ αυτά. Οπως λέει και ο Tisseron, μια γυναίκα φοβόταν να μείνει έγκυος. Ο πατέρας της έλεγε κάθε βράδυ όταν ήταν μικρή ένα παραμύθι για μια ομπρέλα που άνοιγε μέσα σε ένα σώμα και το σώμα πέθαινε. Κάθε βράδυ, μετά το τέλος αυτού του παραμυθιού, ο πατέρας αυτός έκλαιγε. Το κορίτσι που αργότερα έγινε γυναίκα δεν είχε μάθει ποτέ ότι η γιαγιά της πέθανε στη γέννα κυοφορώντας τον πατέρα της. Εβλεπε όμως το κλάμα του πατέρα της κάθε βράδυ που της αφηγούνταν αυτό το παραμύθι. Αυτό για εκείνη ήταν μια ρωγμή να δει κάτι που της έκρυβαν. Και το έκανε σύμπτωμα. Φόβο για την κυοφορία· ένα φόβο που της στέρησε τη δυνατότητα να γίνει μάνα.

Το οικογενειακό μυστικό αφορά ένα οδυνηρό γεγονός, επηρεάζοντας τρεις γενιές με μεταπηδήσεις, εφυγράνσεις, μετατοπίσεις και την ανάγκη δημιουργίας κρύπτης για να κρατηθεί αλλά και να λησμονηθεί. Η πρώτη γενιά είναι αυτή που το βιώνει. Η αδυναμία της να το συλλάβει κάνει τη δεύτερη γενιά να συνεργήσει στην απώθηση και στη λήθη. Και έρχεται η τρίτη γενιά να διεκδικήσει –αποστασιοποιημένη από την προστασία του χρόνου– αυτό που στερήθηκε. Πάντα η ενέργεια που επενδύεται για να κρατηθεί σε απώθηση ένα μυστικό ξοδεύεται από άλλες ψυχικές ζώνες, που είναι πολύ εποικοδομητικές. Και αυτό ένα παιδί το καταλαβαίνει, το διεκδικεί, ή καμιά φορά νιώθει και ένοχο που δεν μπορεί να βοηθήσει στην επανόρθωση ενός γεγονότος που ούτε καν γνωρίζει.

Η ανθρώπινη ζωή είναι η παράλληλη προσπάθεια αυτονόμησης αλλά και επανασύνδεσης με μια σειρά από οικογενειακές ιστορίες και ζωές που έζησαν, ανέπνευσαν, επένδυσαν και έκλαψαν στο προσκεφάλι του νεογέννητου. Καθένας από εμάς κουβαλά το δικό του φορτίο. Πολλές φορές όμως, και αυτό μας αναλύει o Tisseron, δεν είναι μόνο δικό μας. Και σαν την πορεία του Τιτανικού προς το παγόβουνο, καμιά φορά έχουμε πλήρη τύφλωση μπροστά σε αυτό που μας συμβαίνει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή