Η λήξη του πολέμου γέννησε νέο πόλεμο

Η λήξη του πολέμου γέννησε νέο πόλεμο

3' 59" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΚΙΘ ΛΟΟΥ

Ολεθρος

(Η Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)

μτφρ.: Ιωάννης Χαλαζιάς

εκδ. Ψυχογιός, σελ. 560

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ούτε αναίμακτα ήταν ούτε ειρηνικά.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν σταμάτησε ξαφνικά ένα ανοιξιάτικο πρωινό του 1945 με τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας· δυστυχώς συνεχίσθηκε για αρκετούς μήνες ή σε κάποιες περιπτώσεις και χρόνια, με τοπικές συρράξεις και εμφύλιες διαμάχες. Περιέργως το «παύσατε πυρ» πυροδότησε νέες αντιπαραθέσεις ή έφερε με βίαιο τρόπο στην επιφάνεια ανεπίλυτα προβλήματα των εμπόλεμων κοινωνιών. Κλασικό παράδειγμα, η χώρα μας, που η απελευθέρωσή της από τα ναζιστικά στρατεύματα σημαδεύτηκε δύο μήνες αργότερα από τα Δεκεμβριανά και φυσικά από τον οδυνηρό Εμφύλιο που ακολούθησε και που στρατιωτικά έληξε το 1949, αλλά οι επιπτώσεις του ταλάνισαν τον τόπο μας για δεκαετίες. Δεν είμαστε οι μόνοι. Σε μια σειρά από χώρες, ίδιες ή και χειρότερες εμφύλιες διαμάχες κόστισαν τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων που κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχαν αγωνιστεί και πιστέψει σε μια καλύτερη Ευρώπη.

Από αυτή την οπτική το βιβλίο του ιστορικού Κιθ Λόου προκαλεί ένα σοκ στον απληροφόρητο αναγνώστη που είχε στο μυαλό του έναν μεταπολεμικό κόσμο βγαλμένο από τις ταινίες του Χόλιγουντ ή τα προπαγανδιστικά επίκαιρα της εποχής. Ασφαλώς λίγοι γνωρίζουν τις αιματηρές συγκρούσεις Πολωνών και Ουκρανών το 1946 με τις εκατέρωθεν ομαδικές εκτελέσεις αθώων χωρικών και την πυρπόληση των οικισμών τους ή την ένοπλη αντίσταση στις σοβιετικές δυνάμεις Εσθονών, Λιθουανών και Λετtονών παρτιζάνων, που οργανώθηκε στα απρόσιτα δάση των βαλτικών χωρών και τερματίστηκε με δραματικό τρόπο μόλις το 1954, δηλαδή σχεδόν δέκα χρόνια μετά την κατάληψη (κατ’ άλλους την απελευθέρωση) από τον Κόκκινο Στρατό.

Επειδή το πραγματικό τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε διάφορα μέρη της Ευρώπης ήρθε σε διαφορετικές εποχές, η εικόνα που έχουμε για τη λεγόμενη και «ώρα μηδέν» διαφέρει από κράτος σε κράτος.

Ακόμη πιο δυσδιάκριτη είναι η γενική εικόνα της Γηραιάς Ηπείρου την επαύριον της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης. «Ερημη χώρα» τη χαρακτηρίζουν οι σύγχρονοι ιστορικοί και μάλιστα λίαν επιεικώς.

Ο Κιθ Λόου προσπαθεί να ζωντανέψει για εμάς αυτή την αποτρόπαιη εικόνα, προχωρώντας σε μια ενδελεχή καταγραφή των υλικών καταστροφών, του χάους και της αναρχίας που επικρατούσαν στις περιοχές που απελευθέρωσαν οι Σύμμαχοι. Στις περισσότερες χώρες, δεν υπάρχει νόμιμη κυβέρνηση και δεν λειτουργούν οι βασικές κρατικές υπηρεσίες. Πανεπιστήμια, σχολεία, τράπεζες, ασφάλειες, ταχυδρομεία, τηλεγραφεία είναι κλειστά. Το 90% των εργοστασίων είναι ισοπεδωμένο. Δεν παράγεται και δεν εξάγεται τίποτα, δεν διακινούνται αγαθά, το οδικό και το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι κατεστραμμένο, τα λιμάνια επίσης. Εκατομμύρια πολίτες είναι άστεγοι ή πρόσφυγες που μετακινούνται από πόλη σε πόλη αναζητώντας στέγη και τροφή. Το μόνο που τους κινητοποιεί είναι ο αγώνας για την επιβίωση, η αγωνία για ένα κομμάτι ψωμί.

Την επομένη του πολέμου, η πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών δεν σκέφτεται ούτε την οικονομική ανάπτυξη ούτε την ειρήνη και την αδελφοσύνη των λαών, παρά μόνο την εκδίκηση, την ανταπόδοση του τραύματος, την τιμωρία των ηττημένων και των ντόπιων συνεργατών τους. Τα οργανωμένα αντίποινα, οι πράξεις αυτοδικίας, οι εκκαθαρίσεις των αντιπάλων βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Με ή χωρίς των ανοχή των συμμαχικών δυνάμεων οι βιαιοπραγίες συχνά θυμίζουν τις σκληρότερες μέρες του πολέμου.

Πολύ συχνά πίσω από το κύμα των αντεκδικήσεων κρύβονται «δεύτερες σκέψεις», καθώς ήδη διαμορφώνονται τα δύο στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου.

Φυσικά υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά στον τρόπο που ενεργούν οι νικητές: στις χώρες που έχουν καταλάβει οι Σοβιετικοί (Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Βαλτικές) υπάρχει εν εξελίξει ένα ευρύτερο σχέδιο αποσταθεροποίησης που θα οδηγήσει στη δημιουργία του ανατολικού μπλοκ. Στις χώρες που ελέγχονται από τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, η καταστολή των αριστερών κινημάτων και η συκοφάντηση των παρτιζάνων εκδηλώνονται μονάχα όταν διαφαίνεται στον πολιτικό ορίζοντα το ενδεχόμενο μιας αριστερής κυβέρνησης, υποστηρίζει ο Λόου.

Μια παράμετρος που αγνοείται από την αγγλοσαξονική ιστοριογραφία και αναδεικνύεται στο παρόν βιβλίο είναι η τύχη των Γερμανών αιχμαλώτων πολέμου μετά το 1945, όπως και η εκδίωξη των γερμανικών ή γερμανόφωνων οικογενειών που κατοικούσαν στις ανατολικές χώρες. Περίπου 12 εκατομμύρια πολίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους εντός 30 λεπτών και να βαδίσουν προς τα δυτικά. Η άφιξή τους στην κατεστραμμένη Γερμανία τούς προσέθεσε νέα δεινά, καθώς ούτε εκεί ήταν ευπρόσδεκτοι. Η ενσωμάτωσή τους στη γερμανική κοινωνία ήταν σταδιακή, επίπονη και συχνά με οδυνηρά αποτελέσματα σε τοπικό επίπεδο. Τέλος, ένα επίσης αποκαλυπτικό κεφάλαιο αφορά την τύχη των Εβραίων που επέζησαν του Ολοκαυτώματος και της γενοκτονίας. Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι γνώρισαν την περίθαλψη και την οικονομική αποκατάσταση, όμως τα στοιχεία που προσκομίζει ο ιστορικός επιβεβαιώνουν το γεγονός πως σε πολλές περιοχές της ηπείρου μας ο αντισημιτισμός αυξανόταν ραγδαία, ενώ η βίαιη εκκαθάριση των κοινοτήτων τους θα συνεχιζόταν από τους ντόπιους με ζήλο μεγαλύτερο και από αυτόν των ναζί!

«Με τη λήξη του πολέμου -τονίζει ο Λόου- κάθε έθνος χρησιμοποίησε τον πόλεμο για να δημιουργήσει τον δικό του μύθο», έτσι και η εικόνα που έχουμε για τη μεταπολεμική Ευρώπη είναι ψεύτικη, κατασκευασμένη, χρήσιμη μόνο σε αυτούς που διαμορφώνουν ένα ενιαίο εθνικό αφήγημα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή