Αρχισυντάκτης στο περιοδικό Paris Match, ο Ζιλ Μαρτέν Σοφιέ έχει κατά καιρούς εκδώσει με ψευδώνυμο πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους βιβλία. Το νουάρ μυθιστόρημα «Το Παρίσι εν καιρώ ειρήνης», που κυκλοφόρησε με το όνομά του, ίσως είναι και το πιο αντιπροσωπευτικό του έργο. Πρόκειται για ένα ακόμη κατ’ επίφαση νουάρ -αν και σέβεται τους βασικούς κώδικες του είδους- που επικεντρώνεται, όπως όλα τα γαλλικά νουάρ των τελευταίων ετών, στην πολυπολιτισμική κοινωνία, στις ανοχές και τις αντοχές της, ιδιαίτερα όταν αυτές δοκιμάζονται από τον ρατσισμό, τον φονταμενταλισμό και τη νεανική παραβατικότητα.
Στα χνάρια του μακαρίτη Ζαν Κλοντ Ιζζό, που είδε τη γενέθλια πόλη του Μασσαλία ως μια αρένα μονομάχων όπου εκπροσωπούνται όλες οι μαφίες της γηραιάς Ευρώπης, ο σοφιστικέ Σοφιέ θα τοποθετήσει σε ανάλογη θέση τη γαλλική πρωτεύουσα, παρουσιάζοντάς την ως πεδίο δράσης Αράβων, Αφρικανών και Κινέζων παρανόμων. Ο τίτλος του βιβλίου δεν θα μπορούσε παρά να είναι ειρωνικός. «Το Παρίσι εν καιρώ πολέμου» θα ταίριαζε περισσότερο στις μυθοπλαστικές του προθέσεις.
Πώς ξεκινάει όμως ένας πόλεμος εθνοτήτων και συμμοριών στο σύγχρονο Παρίσι; Αρκεί μια λάθος κίνηση: Ενας νεαρός Αραβας επιτίθεται σε μια Εβραία με σκοπό να κλέψει την τσάντα της. Η αντίδραση της εβραϊκής κοινότητας είναι έντονη, καθώς ο δράστης δεν προφυλακίζεται. Οταν ο νεαρός Αραβας δέχεται κι αυτός μια ακατανόητη επίθεση μέρα μεσημέρι, είναι η σειρά των Αράβων να διαμαρτυρηθούν για ελλιπή προστασία. Και σν να μην έφταναν αυτές οι επιθέσεις, ο μικρός αδελφός της Εβραίας απάγεται και ο μυστηριώδης απαγωγέας ζητά ένα υπέρογκο ποσό για λύτρα.
Ποιος θέλει να φέρει αντιμέτωπους Αραβες και Εβραίους που συνυπάρχουν στο 18ο διαμέρισμα του Παρισιού; Ή μήπως πίσω από τη βία που γεννά αυτή η αιώνια διένεξη κρύβεται κάτι πιο περίπλοκο, μια εγκληματική οργάνωση που ξέρει να ρίχνει στάχτη στα μάτια των ιθυνόντων, εκμεταλλευόμενη παλιές έριδες, ώστε ανενόχλητη να προωθεί τα δικά της σχέδια;
Για να ξεδιαλύνει όλους τους γρίφους ο κεντρικός ήρωας, αστυνόμος Ερβέ Κερζενεάν, θα αναγκαστεί να συναναστραφεί τους εκπροσώπους των κοινοτήτων, τις τοπικές αρχές, φιλόδοξους πολιτικούς που βλέπουν τη διαμάχη Αράβων και Εβραίων ως εφαλτήριο για να κατακτήσουν επίζηλες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Ενα μικρό συμβάν από το αστυνομικό δελτίο, όπως η κλοπή μιας γυναικείας τσάντας, γίνεται σιγά σιγά εθνική υπόθεση, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι ο θύτης ήταν Αραβας και το θύμα Εβραία. Μέχρι και ο (τέως) πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί παρεμβαίνει για να διαφυλάξει την κοινωνική ειρήνη. (Αν βέβαια θύτης και θύμα ήταν γηγενείς Γάλλοι, το γεγονός δεν θα είχε απασχολήσει ούτε έναν απλό αστυφύλακα.)
Ο αστυνόμος Κερζενεάν καλείται να δώσει λόγο σε μια σειρά από διαπλεκόμενους της εξουσίας, που μόνον εμπόδια ξέρουν να βάζουν στον δρόμο του. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η ελκυστική καθηγήτρια Ανν Μαρί Ντονεβίλ, που διδάσκει στο τοπικό λύκειο και γνωρίζει από πρώτο χέρι τους νεαρούς Αραβες και τις διάφορες συμμορίες τους. Στο πρόσωπο της καθηγήτριας ο αστυνόμος δεν θα βρει μονάχα έναν απροσδόκητο σύμμαχο μα και την «αδελφή ψυχή» που θα ερωτευθεί χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Η ανατροφή της καθηγήτριας, οι τρόποι της, το ντύσιμο, το σκοτεινό παρελθόν της, η σεξουαλικότητά της, όλα παραπέμπουν σε μια κλασική φυσιογνωμία του νουάρ. Συγκεντρώνει δηλαδή τα χαρακτηριστικά της μοιραίας γυναίκας, της διπρόσωπης βαμπ, έτσι όπως την έπλασαν οι μεγάλοι τεχνίτες του αμερικανικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Και λογικό είναι η ανατροπή στη φαινομενικά «καθαρή» υπόθεση να ξεκινήσει από αυτήν.
Εντονη κριτική
Φυσικά δεν θα αποκαλύψουμε το απροσδόκητο φινάλε, οφείλουμε όμως να τονίσουμε μία αισθητή πολιτική διαφορά από τα άλλα γαλλικά νουάρ που έχουν κυκλοφορήσει σχετικά πρόσφατα. Αν δεν κάνουμε λάθος, είναι το πρώτο μυθιστόρημα του είδους που δεν χαϊδεύει τα αυτιά των μεταναστών, των προσφύγων, των θρησκευτικών μειονοτήτων, που δεν υπερασπίζεται την πολυπολιτισμικότητα στην καρδιά της Γαλλίας, μα ασκεί έντονη κριτική στους φανταστικούς κοινωνικούς παραδείσους και στις ψευδαισθήσεις των αντιρατσιστικών κινημάτων. Ο Σοφιέ γράφει και μιλά ως υπερήφανος Γαλάτης.
Ζιλ Μαρτέν Σοφιέ
«Το Παρίσι εν καιρώ ειρήνης»,
Μετάφραση: Γιάννης Στρίγκος
Εκδόσεις Πόλις, σελ 373, ευρώ 16.