Στη φωτογραφία, ένας άνδρας προσπερνάει έναν μεγάλο πίνακα που απεικονίζει έναν άλλο άνδρα: γυμνός από τη μέση και πάνω, είναι ξαπλωμένος ανάσκελα πάνω σε μια γη που μοιάζει τυραννισμένη από την παρατεταμένη ανομβρία. Την ίδια στιγμή, ο άνδρας αυτός κείτεται κάτω από έναν ουρανό διάσπαρτο με άστρα, γαλαξίες. «Die berühmten Orden der Nacht» (πρόχειρη απόδοση: Τα περιώνυμα τάγματα της νύχτας, έργο του 1997). «Ο ξαπλωμένος άνδρας είναι ο ίδιος ο ζωγράφος», λέει ο κύριος Γκρι. Ο Γερμανός καλλιτέχνης Ανσελμος Κίφερ (γενν. το 1945).
Ο κύριος Γκρι μου δείχνει τους «Φαϊνάσιαλ Τάιμς» του περασμένου Σαββατοκύριακου. Το πολιτιστικό ένθετο έχει αφιερώσει την πρώτη του σελίδα στον Κίφερ, με «γύρισμα» στη δεύτερη. «Ετσι, για να ζηλεύεις», μου κάνει. «Δεν μπορείς ν’ αποφύγεις την ομορφιά στην τέχνη», διαβάζω στον τίτλο, κάτω από μια μεγάλη φωτογραφία του καλλιτέχνη, ο οποίος, στο ξεκίνημά του, περί τα τέλη της δεκαετίας του ’60, φωτογραφήθηκε με τη στολή της Βέρμαχτ, που ανήκε στον πατέρα του, σε εμβληματικά, ιστορικά ευρωπαϊκά τοπία, χαιρετώντας ναζιστικά. Ηθελε, λέει, να καυτηριάσει την «οπτική αμνησία» των Γερμανών απέναντι στο Ολοκαύτωμα. Η φράση «οπτική αμνησία» ανήκει στον εικαστικό Γιόζεφ Μπόις (και πρώην πιλότο της Λουφτβάφε, που παραλίγο να σκοτωθεί στο ανατολικό μέτωπο), πλάι στον οποίο είχε θητεύσει ο Κίφερ.
Η δημοσιογράφος των FT μνημονεύει εκείνες τις φωτογραφίες του Κίφερ με τη ναζιστική στολή, όταν της λέει ότι «δεν θα μπορούσα να κάνω τέχνη γύρω από το Αουσβιτς. Είναι ένα τεράστιο θέμα». Σε όλη του τη ζωή ωστόσο, σχολιάζει η δημοσιογράφος, ο Κίφερ μονάχα με αυτό το θέμα καταπιάνεται. Ναι, αλλά το «Die berühmten Orden der Nacht»; «Μα ο Κίφερ», παρατηρεί ο κύριος Γκρι, «δήλωνε πάντοτε συνεπαρμένος από τον νυχτερινό ουρανό και τις διαφορετικές ερμηνείες του μέσα στην Ιστορία. Η πνευματικότητα, λέει ο Κίφερ, μας συνδέει με μια αρχαιότερη γνώση. Είναι η προσπάθειά μας να βρούμε μια σύνδεση ανάμεσα σε όλους αυτούς τους λόγους για τους οποίους εξερευνούμε τον ουρανό. Ο ουρανός είναι ιδέα – λέει. Δεν είναι πραγματική κατασκευή».
Ο ίδιος ο Κίφερ στη δημοσιογράφο: «Πόσων εκατομμυρίων χρόνων είναι η ηλικία μας; (…) Είμαστε πολύ μεγαλύτεροι από την ημερομηνία των γενεθλίων μας». Μνημονεύει ακόμα και τον αφανισμό των δεινοσαύρων – η μνήμη της καταστροφής και της δημιουργίας, αυτή η εναλλαγή. Γυρίζω σελίδα για να διαβάσω την υπόλοιπη συνέντευξη. Η καταληκτική φράση: «Γι’ αυτό ζω: για να εκπλήσσομαι».
«Μα δεν είναι ο νυχτερινός ουρανός μια διαρκής έκπληξη;» διερωτάται ο κύριος Γκρι. «Και την ίδια στιγμή, ένας διαρκής τρόμος; Ποιος μας λέει ότι κάτω από τα άστρα ο άνδρας δεν συλλογίζεται, μαζί με το άπειρο και το μηδέν, τη φθαρμένη στολή του πατέρα του και τους θαλάμους αερίων; Αυτή η μνήμη που αντέχει ακόμα και κάτω από τόση απεραντοσύνη».
Η μουσική της ημέρας; «Το τραγούδι “Νύχτα” του Αλμπαν Μπεργκ, που άρχισε να γράφει το 1905 και ολοκλήρωσε το 1928. Από πολλές άλλες νύχτες, αυτή είναι που προτιμώ περισσότερο».