ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΟΣ
Ψηφιακός Νάρκισσος
εκδ. Γαβριηλίδη, σελ. 192
Zoύμε σ’ έναν στρόβιλο εικόνων και αντηχήσεων που συλλαμβάνουν την εμπειρία και την αναμεταδίδουν σαν μέσα σε ένα πελώριο αντηχείο, σε μια αίθουσα με καθρέφτες. Η αίσθηση της πραγματικότητας έχει διά παντός υπονομευθεί. Η αίσθηση του εαυτού εξαρτάται από την κατανάλωση εικόνων του εαυτού – η πραγματικότητα του εξωτερικού κόσμου αμφισβητείται. Ο σύγχρονος άνθρωπος, ένας Νάρκισσος άπληστος για θαυμασμό αλλά περιφρονητικός προς εκείνους που χειραγωγεί για να του τον προσφέρουν, ανειρήνευτα διψασμένος για συναισθηματικές εμπειρίες με τις οποίες μάταια πασχίζει να γεμίσει το εσωτερικό κενό, τρομοκρατημένος απέναντι στο γήρας και στον θάνατο, ανήμπορος να συνδεθεί με τον κόσμο, βιώνει έντονα αισθήματα ρηχότητας και αναυθεντικότητας.
Βρισκόμαστε, μ’ άλλα λόγια, σε μια εποχή ανάδυσης νέων κοινωνικών μορφών που, ακυρώνοντας την ιστορική συνέχεια, απαιτούν νέες μορφές προσωπικότητας. Στις δεκατρείς ιστορίες του «Ψηφιακού Νάρκισσου», ο Γιώργος Λαμπράκος παρακολουθεί άτομα που συμπεριφέρονται ως «κινητά κέντρα του σύμπαντος», και μετά τον διακηρυγμένο θάνατο του θεού, ανακηρύσσουν θεό τον εαυτό τους. Στη «Μηχανή Ντεκάρτ», την εναρκτήρια ιστορία του βιβλίου, ο εμμανώς αυτοεξεταζόμενος αφηγητής πασχίζει να εφαρμόσει την καρτεσιανή μέθοδο γνώσης, συνεπικουρούμενος από την παρουσία της συνονόματης με τον φιλόσοφο σκυλίτσας του – αλλά δεν καταλήγει παρά σε μια ευφυή ανατροπή της καρτεσιανής ιδέας ότι πηγή της ύπαρξης δεν μπορεί να είναι ο εαυτός εφόσον ταλανίζεται από την αμφιβολία, από επιθυμίες και ελλείψεις. Ναι, και ο αφηγητής του Λαμπράκου αμφιβάλλει για τα πάντα, εκτός από το ότι είναι… Θεός. Το cogito ego sum με το οποίο ολοκληρώνεται η ιστορία –όπου το εκ παραδρομής ελλείπον r του ego προσδίδει χροιά λογοπαιγνίου στην ειρωνική ανέλιξη των στοχασμών του αφηγητή– δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για την εκδίπλωση των υπόλοιπων ιστοριών: Μέσα στις εκατόν ενενήντα δύο σελίδες του βιβλίου θα δούμε να διαγράφεται η δραματική μεταβολή που επέφερε η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας στην αντίληψη περί τεκνογονίας, ο φόβος για συναισθηματική εξάρτηση σε συνδυασμό με τη χειραγωγική, εκμεταλλευτική προσέγγιση του σχετίζεσθαι στο πεδίο της διαδικτυακής ερωτοτροπίας, η υβριστική διαπίδυση τέχνης και ζωής, η δικτυακή προσομοίωση της εκκλησίας του Δήμου, ο σολιψισμός της ανθρωπολογίας και η ακύρωση των καλών της προθέσεων, και θα παρακολουθήσουμε την προσγείωση του βιβλικού μύθου της αδελφοκτονίας στην πίστα ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού με τον δηλωτικό τίτλο «Φάρμα της Εδέμ», την απειλητική εισβολή της ποίησης στο σύμπαν ενός αμετανόητου τεχνοκράτη, τη σιωπή της κατάθλιψης μέσα στη βουή του πλήθους, την ανάσταση του διακηρυγμένα νεκρού συγγραφέα μέσω της νοημοσύνης του υπολογιστή.
Ο «Ψηφιακός Νάρκισσος» του Γιώργου Λαμπράκου κατακερματίζεται σε πλήθος απεικασμάτων γραφής: ο συγγραφέας συνυφαίνει δάνεια (από τους προσωκρατικούς ώς τον Κάφκα και από τη Μαίρη Σέλεϊ ώς τον Ιονέσκο), διακειμενικές αναφορές, αντιστροφές και μεταγραφές των αρχαίων μύθων, λαμπρές ασκήσεις διαλεκτικής, διαλογικά σπαράγματα και φιλοσοφικές ιδέες σ’ ένα βιβλίο απολύτως συνεκτικό και άκρως γοητευτικό, μακριά από τον υπερθερμασμένο τεχνο-ενθουσιασμό της σύγχρονης κουλτούρας, αλλά γειωμένο στην αδήριτη τεχνο-πραγματικότητα των ημερών μας. Οι ιστορίες του μιλούν για τη διάρρηξη των ορίων του σώματος, για την κατάργηση των διαφορικών πεδίων και των διακεκριμένων αντικειμένων, για την υποκατάσταση της μιας σφαίρας (πραγματικό) με μιαν άλλη (εικονικό) ή για την αντιμετάθεσή τους, για τη σύγχυση όχι μόνο των φύλων αλλά και των ειδών. Η ειρωνεία, με την οποία αρτύει την ευαισθησία του ο Γιώργος Λαμπράκος, σκωπτική αλλά και κατηφής, ενδίδει και αυτή στον ίλιγγο της αμφισημίας, καθώς πηγαινοέρχεται από το κωμικό στο τραγικό, υπερβαίνει τη διάζευξη των κατηγοριών και καθιερώνει τη σχετικότητά τους. Αν η παλιά τάξη πραγμάτων είναι απλώς μια υπόσχεση που δεν τηρήθηκε, στο σύμπαν ενός ψηφιακού Νάρκισσου η μόνη υπόσχεση είναι η αδιαφορία των δικτύων.