Βασανιστήρια και βιώματα

2' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΧΟΡΧΕ ΣΕΜΠΡΟΥΝ

Ασκήσεις επιβίωσης

εισαγωγή: Ρεζίς Ντεμπρέ

μτφ: Εφη Κορομηλά

εκδ. Πόλις, Αθήνα 2014, σελ. 141

Ο ισπανικής καταγωγής Χόρχε Σεμπρούν (1923 – 2011) είχε την τύχη να ζήσει έντονα και άμεσα, κυριολεκτικά και σωματικά, τις συγκρούσεις και τα μεγάλα διακυβεύματα του σύντομου εικοστού αιώνα. Υπήρξε σχεδόν ένα παλίμψηστο όπου διαδοχικά ενεγράφησαν οι πολλές και συχνά ακραίες πρακτικές και ιδιότητες που παρήγαγε η Ιστορία: εξόριστος του ισπανικού εμφυλίου, αντιφασίστας αντιστασιακός στη Γαλλία, κρατούμενος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, κομμουνιστής με παράνομη δράση στην Ισπανία, διαφωνών κομμουνιστής, υπουργός Πολιτισμού της Ισπανίας. Ο Σεμπρούν όμως δεν έμεινε μόνο στην πράξη και στη δράση. Μετασχημάτισε τα βιώματά του σε αφήγηση και δημιούργησε ένα σημαντικό λογοτεχνικό και αναστοχαστικό έργο όπου περιέγραψε και διερεύνησε τη στάση και τα διλήμματα του ανθρώπου στους δύσκολους καιρούς της σχετικά πρόσφατης ευρωπαϊκής Ιστορίας. Μυθιστορήματα και αφηγήσεις που συνθέτουν το έργο αυτό είναι «Το μεγάλο ταξίδι», (1962), το « Οταν χάθηκαν οι αισθήσεις», (1967), «Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ», (1969), «Η αυτοβιογραφία του Φεδερίκο Σάντσεθ», (1977 ), το «Τι ωραία Κυριακή», (1980 ), το «Γραφή η ζωή», (1994) και αρκετά άλλα.

Το αφήγημα «Ασκήσεις επιβίωσης» είναι ο πρώτος, αλλά και ο μόνος τόμος ενός ανολοκλήρωτου σχεδίου του συγγραφέα για το ξανακοίταγμα, αφηγηματικά και στοχαστικά, κάποιων κρίσιμων εμπειριών της πολυκύμαντης ζωής του. Ο Σεμπρούν, με τη χαρακτηριστική του χρήση της μνήμης, επανέρχεται στην αντιστασιακή δράση της νεότητάς του και επικεντρώνει την προβληματική του στο τίμημά της, στα βασανιστήρια. Πηγαινοέρχεται με αφηγηματική άνεση στους διάφορους χρόνους του παρελθόντος και αναδεικνύει την ψυχολογική αρχικά και τη σωματική αργότερα πρόσληψη της βίας και του πόνου. Ακούει πρώτα ένα σύντροφό του στην αντίσταση να του περιγράφει και να του εκθέτει τη σειρά των βασανιστηρίων και λίγο αργότερα, μετά τη σύλληψή του από την Γκεστάπο, τα υφίσταται. Παρά την τραυματική του εμπειρία, όμως, δεν θεωρεί την αντοχή στα βασανιστήρια ένα απόλυτο ηθικό κριτήριο. «Ενας άνθρωπος δεν είναι στ’ αλήθεια ανθρώπινος, απλώς και μόνο επειδή έχει αντέξει στα βασανιστήρια», σημειώνει. Τα βασανιστήρια γι’ αυτόν δεν είναι μόνο η εμπειρία του πόνου και της μοναξιάς του. Οπως γράφει «είναι επίσης, ίσως και προπαντός, εμπειρία της αδελφοσύνης». Βλέπει δε στον αντιστασιακό που βασανίζεται, μια ύπαρξη για τον θάνατο αλλά και μια ύπαρξη ανοιχτή προς τον κόσμο, της οποίας ο ενδεχόμενος και πιθανός θάνατος τρέφει τη ζωή. Γι’ αυτό και διαφωνεί με τον Ζαν Αμερί, τον ιδιαίτερο αυτό στοχαστή της στρατοπεδικής εμπειρίας, όταν αυτός γράφει για τον βασανιζόμενο ότι «η εμπιστοσύνη του στον κόσμο, που κλονίζεται με το πρώτο κιόλας χτύπημα που δέχεται, και χάνεται εντελώς με τα βασανιστήρια, δεν αποκαθίσταται ποτέ πια». Ο Σεμπρούν δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν καταλαβαίνει τι θέλει να πει ο Αμερί. Για τον ίδιο, ο βασανιστής είναι εκείνος που δεν θα ξανανιώσει ποτέ οικείο τον κόσμο.

Ο συγγραφέας, όμως, δεν μένει μόνο στην αναστοχαστική του ανάδειξη της εμπειρίας των βασανιστηρίων. Γύρω από αυτόν τον άξονα η αφηγηματική του μνήμη ανελίσσεται σπειροειδώς και με χρονικά άλματα. Επαναφέρει δε διαρκώς και αναπλάθει στιγμές της αντιστασιακής αλλά και της παράνομης κομμουνιστικής του δράσης στη φρανκική Ισπανία, συχνά με μια μελαγχολική απόσταση. Θυμάται τις διαφωνίες του με την ηγεσία του κόμματος και θεωρεί ότι ο κομμουνισμός ανήκει πλέον στην προϊστορία. Και όμως θα συγκινηθεί όταν ένας άγνωστος, σ’ ένα λεωφορείο στο Παρίσι, θα του θυμίσει κάποιο παλιό του κριτικό κείμενο για το κομμουνιστικό κίνημα και θα νιώσει ότι εκείνες «οι χαμένες μάχες δεν ήταν ίσως εντελώς ανώφελες».

Ο Σεμπρούν με το τελευταίο του βιβλίο κλείνει θαυμαστά το έργο του και ταυτόχρονα το ανοίγει για τους νεότερους αναγνώστες. Η μετάφραση δε της Εφης Κορομηλά υποστηρίζει με τον καλύτερο τρόπο την εγχώρια πρόσληψή του.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή