FRANK NORRIS
ΜακΤιγκ. Μια ιστορία από το Σαν Φρανσίσκο
Πρόλογος, μτφρ., σημειώσεις: Μιχάλης Μακρόπουλος
εκδ. Gutenberg, Orbis Litterae, σελ. 480
Ο Φρανκ Νόρις έζησε λίγο (πέθανε 32 ετών από περιτονίτιδα) και έγραψε πολύ. Εγραψε «με σκοπό», επιδιώκοντας, μέσω του μυθιστορήματος, να μελετήσει τις κοινωνικές δυνάμεις και τον αντίκτυπό τους στο άτομο. Ανήκει, μαζί με τον Στίβεν Κρέιν και τον Θίοντορ Ντράιζερ, στην πλούσια παράδοση του αμερικανικού νατουραλισμού που σφράγισε τη λογοτεχνία της χώρας ανάμεσα στο 1890 και το 1920. Οι μεγάλες μυθιστορηματικές τοιχογραφίες του πάλλονται από τη βούληση να «συνδυάσει ακρίβεια και αλήθεια», να υποχρεώσει τον αναγνώστη «να αντικρίσει κατάματα τα βάσανα και τις οδύνες του ανθρώπου», να αποδεχτεί «ότι η αδικία, το έγκλημα και η ανισότητα πράγματι υπάρχουν». Τα λαϊκά του δράματα κορυφώνονται στη συντριβή.
Τον άγνωστο (καθότι αμετάφραστο) στην Ελλάδα Φρανκ Νόρις εισηγείται τώρα η πολύτιμη σειρά Orbis Litterae των εκδόσεων Gutenberg, δημοσιεύοντας, σε μετάφραση Μιχάλη Μακρόπουλου, το πρώτο μεγάλο του έργο «ΜακΤιγκ», μια συναρπαστική μελέτη της διάλυσης του χαρακτήρα υπό συνθήκες οικονομικής πίεσης, μια «ιστορία απληστίας». Η υπόθεση είναι απλή: Ο βαρύς, κουτός, απλοϊκός, αυτοδίδακτος οδοντίατρος ΜακΤιγκ γνωρίζει στο υποτυπώδες ιατρείο του τη χαριτωμένη, νοικοκυρεμένη αλλά φιλάργυρη Τρίνα. Η εξέλιξη θα είναι μοιραία: έρωτας (πρόκειται όμως πράγματι για έρωτα, ή μήπως για ένα εφήμερο σεξουαλικό πάθος, καταδικασμένο να εκφυλιστεί σε μίσος και απέχθεια;), γάμος (λανθασμένη, βεβιασμένη επιλογή), συμβίωση (αταίριαστη), εξαθλίωση (ραγδαία), φόνος και τιμωρία. Οι δυο κεντρικοί ήρωες του βιβλίου, χαρακτήρες ανίσχυροι και πεζοί, θα αποσυντεθούν από κοινού, επιβαρύνοντας ο ένας την αδυναμία του άλλου. Ετσι κι αλλιώς είναι οι δυο πόλοι μιας ασυμφιλίωτης αντίθεσης, που εκφράζεται ήδη από την αρχή, στο πεδίο της σεξουαλικότητας. Οταν ο ΜακΤιγκ διαπιστώνει ότι η Τρίνα είναι έτοιμη να ενδώσει, ο πόθος του μαραίνεται. Ο ΜακΤιγκ, λοιπόν, και η Τρίνα ποτέ δεν θα μπορέσουν να συναντηθούν. Κι όσο οι δυο σύζυγοι απομακρύνονται, τόσο αναπληρώνουν τις ματαιώσεις τους με ευτελή υποκατάστατα. Στο τέλος, η φιλαργυρία της Τρίνα θα πυροδοτήσει τη βαναυσότητα του αλκοολικού, πια, ΜακΤιγκ και η εξοργιστική αδιαλλαξία της θα τον κάνει δολοφόνο.
«Κάτω από τη λεπτή στόφα όσων μέσα του ήταν καλά», σημειώνει ο Νόρις περιγράφοντας τον ΜακΤιγκ, «έρρεαν τα δυσώδη νεαρά στον οχετό του κληρονομικού κακού. Τα βίτσια κι οι αμαρτίες του πατέρα του κι όλων των προηγούμενων πατεράδων, ώς την τριακοσιοστή και τετρακοσιοστή και πεντακοσιοστή γενιά, τον διέφθειραν, τον μίαιναν. Το κακό μιας ολόκληρης φυλής κυλούσε στις φλέβες του. Γιατί; Δεν το ’θελε. Ηταν δικό του το φταίξιμο;». Το κληρονομικό κακό είναι πανίσχυρο: το μόνο που μπορεί να του αντιτάξει ο ΜακΤιγκ είναι «μια ενστικτώδης αντίσταση, πεισματική, αλλά και τυφλή και νωθρή».
Αλλά δεν είναι μόνο η ζωή του ΜακΤιγκ ντετερμινιστικά καθορισμένη· και οι υπόλοιποι ήρωες μοιράζονται τη μοίρα του. Ανθρωπιά και κτηνωδία θα αντιπαλεύουν αέναα μέσα στον άνθρωπο και η δεύτερη θα έχει πάντα πολύ περισσότερες πιθανότητες να επικρατήσει. Κι έτσι, δεν θα καταλήξει μονάχα ο ΜακΤιγκ στον φόνο: η ελάσσων δράση του μυθιστορήματος θα παρασύρει ένα ακόμη ζευγάρι του βιβλίου, την εξωτική και ανεξιχνίαστη Μαρία Μακάπα και τον εξηνταβελόνη Εβραίο Ζέρκοφ (γέννημα του πιο θλιβερού αντισημιτισμού, όπως επισημαίνει ο μεταφραστής στον Πρόλογό του) στο έγκλημα. Ούτε η πλεονεξία θα βαρύνει μόνο πάνω στους δύο πρωταγωνιστές. Ο συγγραφέας θα θελήσει να προσδώσει δραματική ενότητα στο σύνολο μέσω του χρυσού, διογκώνοντας έως υπερβολής την παρουσία του: το γιγάντιο επίχρυσο δόντι –ανώφελο και εκπεσόν σήμα του βραχύβιου οδοντιατρείου του ΜακΤιγκ– τα χρυσά νομίσματα της Τρίνα, το φανταστικό χρυσό σερβίτσιο της Μαρία Μακάπα, το επίχρυσο κλουβί του καναρινιού, η ανακάλυψη του χρυσωρυχείου. Η βίαιη λάμψη του χρυσού θα απελευθερώσει τη βία που ενυπάρχει στην απληστία και θα οδηγήσει έναν προς έναν τους βασικούς ήρωες στον αφανισμό.