«Μετά τον Μάρκες, η Κολομβία γεννά μονάχα μυθιστοριογράφους», έγραφε πριν από μερικά χρόνια ένας Ισπανός κριτικός, και μέσ’ στην υπερβολή της η φράση αυτή κρύβει μια αλήθεια. Την τελευταία δεκαετία, πολλά έργα από αυτή τη μακρινή χώρα της Λατινικής Αμερικής έχουν διαγράψει μια εντυπωσιακή τροχιά στην Ευρώπη αποσπώντας διεθνή βραβεία και διθυραμβικές κριτικές. Πρόσφατης εσοδείας, τα μυθιστορήματα «35 νεκροί» του Σέρχιο Αλβάρες και «Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν» του ανερχόμενου Κολομβιανού Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες (Μπογκοτά 1973- ).
Οπως είχαμε γράψει σε αυτές τις σελίδες και για το έργο του Αλβάρες, τα περισσότερα βιβλία που μας έρχονται από την Κολομβία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πραγματεύονται ουσιαστικά το ίδιο θέμα: τον ακήρυχτο αλλά πολύνεκρο πόλεμο που ξέσπασε το 1990 μεταξύ της κολομβιανής κυβέρνησης και των βαρώνων της κοκαΐνης, που ήλεγχαν για χρόνια όχι μόνο την οικονομία της χώρας μα και βασικούς της θεσμούς, όπως η Δικαιοσύνη και ο στρατός. Ο πλέον διαβόητος βαρώνος, ο Πάμπλο Εσκομπάρ, επικεφαλής του καρτέλ των ναρκωτικών του Μεγεδίν και πολιτικός παράγοντας με απεριόριστη δύναμη τη δεκαετία 1983-1993.
Η περίοδος αυτή θα λέγαμε ότι στοιχειώνει τη λογοτεχνία της Κολομβίας, όπως στα καθ’ ημάς ο Εμφύλιος και η Κατοχή. Εξαίρεση δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ο Γκαμπριέλ Βάσκες, ωστόσο το έργο του δεν εντάσσεται στο γνωστό ρεύμα των «narconovel», ούτε στον κλασικό πια «μαγικό ρεαλισμό» της γενιάς του ’60.
Η κατάθεσή του μοιάζει να κινείται περισσότερο σε αγγλοσαξονικά χνάρια, θυμίζοντας λαμπρούς στυλίστες όπως ο Τζόζεφ Κόνραντ και ο Τρούμαν Καπότε.
Ο κύκλος της βίας
Αφηγητής της ιστορίας -σε πρώτο ενικό- είναι ο νεαρός καθηγητής της Νομικής Αντόνιο Γιαμάρα, που παρ’ ότι νιόπαντρος εξακολουθεί να ζει ακόμη σαν φοιτητής, φλερτάροντας, πίνοντας και ξενυχτώντας. Αγαπημένο του στέκι στα μεσημεριανά διαλείμματα, ένα υπόγειο σφαιριστήριο, κοντά στο πανεπιστήμιο που διδάσκει. Εκεί, παίζοντας μπιλιάρδο θα γνωρίσει έναν εκκεντρικό παίκτη, πρώην βαρυποινίτη, ονόματι Ρικάρδο Λαβέρδε, που στην προηγούμενη ζωή του ήταν πιλότος της πολιτικής αεροπορίας με ατέλειωτες ώρες πτήσεων στο ενεργητικό του. Ο χαρακτήρας του, σε συνδυασμό με το επάγγελμά του, θα εξάψει την περιέργεια του Γιαμάρα, που στο πρόσωπό του βλέπει έναν «εναλλακτικό» πατέρα, πιο μποέμ και πιο τολμηρό από τον δικό του.
Ο Ρικάρδο Λαβέρδε ζει για την ημέρα που θα σφίξει ξανά στην αγκαλιά του την Αμερικανίδα γυναίκα του, που τον εγκατέλειψε όταν τον συνέλαβαν οι Αρχές για διακίνηση ναρκωτικών. Η ημέρα αυτή δεν θα έρθει ποτέ. Το αεροπλάνο με το οποίο επιστρέφει στην Κολομβία η σύζυγός του Ελενα θα συντριβεί στα περίχωρα της Μπογκοτά και ο Λαβέρδε αλλόφρων θα αναζητήσει παρηγοριά στον νεότερο φίλο του. Μόνο που η φιλία τους δεν θα προλάβει να «δέσει». Περπατώντας οι δυο τους στο κέντρο της πρωτεύουσας θα πέσουν σε μια καλοσχεδιασμένη δολοφονική ενέδρα, ο Λαβέρδε θα πεθάνει ακαριαία, ο καθηγητής Γιαμάρα θα τραυματιστεί σοβαρά αλλά θα επιζήσει.
Το περιστατικό αυτό θα λέγαμε ότι θα προσγειώσει απότομα τον πρωταγωνιστή. Ο μπλαζέ διανοούμενος θα δώσει τη θέση του σε έναν τρομαγμένο, ανασφαλή άνθρωπο που τον κατακλύζουν δεκάδες αναπάντητα ερωτήματα: «Ποιος ήταν στην πραγματικότητα ο Λαβέρδε;», «Ποιοι ήθελαν και τους δύο νεκρούς;», «Τι απέγινε η οικογένεια του φίλου του;» κ.ά.
Αναζήτηση απαντήσεων
Οταν συνέλθει, θα αναζητήσει τις απαντήσεις μέσα από τις αφηγήσεις της μοναχοκόρης του Λαβέρδε, που ζει απομονωμένη σε ένα ορεινό αγρόκτημα. Οι δυο τους, ως εκπρόσωποι μιας χαμένης γενιάς, που είδε τα εφηβικά της όνειρα να συνθλίβονται κατά τη διάρκεια της αιματηρής δεκαετίας του ’90, θα προσπαθήσουν να ερευνήσουν το κοινό οικογενειακό παρελθόν, να ανασυστήσουν τις ζωές των γονιών τους μέσα από το πρίσμα της ανεξέλεγκτης βίας και να δικαιώσουν τις όποιες επιλογές τους.
Η ιστορία του πιλότου και της Αμερικανίδας γυναίκας του δίνει την αφορμή στον συγγραφέα να αποτυπώσει τη νεότερη ιστορία του τόπου του, το «τραύμα» της τρομοκρατίας και της ανασφάλειας, χωρίς μυθικές κατασκευές, αλλά με τον ρεαλισμό που αρμόζει σε χαλεπούς καιρούς.
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες
«Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν». Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης. Εκδόσεις «Ικαρος». Σελ. 294, ευρώ 15.