Σε μία από τις πιο σκοτεινές σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης, βλέπουμε τον Αβραάμ να οδηγεί τον Ισαάκ, τον γιο του, στις ερημιές κρύβοντας επιμελώς το μαχαίρι με το οποίο σκοπεύει να τον σφάξει. Δεν είναι ένας κοινός επίδοξος παιδοκτόνος ο Αβραάμ: υπακούει σε εντολή του Θεού, που τον καλεί να αποδείξει την πίστη του.
Το επεισόδιο αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο ενός από τα πλέον εμβληματικά κείμενα του Σέρεν Κίργκεργκορ, του Δανού φιλοσόφου που επηρέασε βαθιά τη σκέψη του όψιμου δεκάτου ενάτου αιώνα και κυρίως εκείνη του εικοστού (όντας ιδιαίτερα δημοφιλής στους στοχαστές της λεγόμενης υπαρξιακής φιλοσοφίας). Πρόκειται για το «Φόβος και τρόμος» (1843), στο οποίο ο μεγάλος Δανός (με το ψευδώνυμο Ιωάννης ντε Σιλέντσιο) αναλύει σε βάθος και με μοναδική ευφυΐα το «άλμα στο παράλογο» που είναι η θρησκευτική πίστη, άλμα που αποτολμά ο παραιτημένος από κάθε λογική Αβραάμ τη στιγμή που οδηγεί προς τη λεπίδα το ίδιο του το παιδί μόνο και μόνο επειδή έλαβε την εντολή από «φωνή Θεού». Ηξερε πως ήταν η φωνή του Θεού, που του υπαγόρευε να κάνει κάτι τόσο αποτρόπαιο; Αν ναι, πώς ήξερε κάτι τέτοιο; Προφανώς και δεν το γνώριζε με την έννοια της λογικής γνώσης – ήταν θέμα πίστης. Οπως ξέρουμε σήμερα, ο έντρομος Ισαάκ την τελευταία στιγμή είδε το χέρι του πατέρα του να το σταματά άγγελος Κυρίου, προσφέροντας στη θέση του παιδιού ένα κριάρι. Η πίστη είχε δοκιμαστεί, ο Αβραάμ είχε βγει ακέραιος από τη δοκιμασία. Ηταν ένας γνήσιος «ιππότης της πίστης».
Στο κεφαλαιώδες αυτό πόνημα, ο Κίργκεργκορ μοιάζει να ακινητοποιεί τον χρόνο και να ανατέμνει το βάθος της αγωνίας που βασάνιζε τον Αβραάμ τη στιγμή που ύψωνε το λεπίδι. Μονάχα που το «Φόβος και τρόμος» (κυκλοφόρησε το 1994 από τις εκδόσεις Νεφέλη σε μετάφραση της Αννας Σολωμού και επιμέλεια της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου) δεν είναι μόνον η βιβλική ιστορία του Αβραάμ αλλά ένα βασικό ερέθισμα για να μιλήσει ο Κίργκεργκορ για τη σχέση του ατόμου με το πραγματικό – ό,τι πιο σύγχρονο, σημερινό δηλαδή. Ξαναθυμήθηκα το βιβλίο όταν έφτασε στα χέρια μου μια πολύ φρέσκια έκδοση από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, το «Φιλοσοφία και θρησκεία. Τυπολογία των σχέσεών τους από την αρχαιότητα έως σήμερα» του Μαξ Τσάρλσγουορθ (μτφρ. Χρ. Τριανταφυλλόπουλος, επιμ. Γιάννης Δημητρακόπουλος). Εννοείται πως αφιερώνει κάμποσες σελίδες στον Δανό στοχαστή, που συνδύασε όσο λίγοι στη σκέψη του τη φιλοσοφία με τη θρησκεία – αλλά αυτό είναι μονάχα μία πτυχή σε ένα πόνημα που χαρτογραφεί αναλυτικά την ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας ως ένα επίτευγμα της δυτικής σκέψης.