Γιατί χάθηκα μέσα στις σελίδες του…

Newsroom 21.12.2014 • 13:03

Πέρυσι, τέτοιες μέρες, προσπαθήσαμε να δοκιμάσουμε το κλασικό «μάζεμα»: να μιλήσουμε, έστω και τηλεγραφικά, για μερικά από τα σημαντικότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2013, από διάφορες κατηγορίες. Φέτος, είπαμε να αποπειραθούμε κάτι λίγο διαφορετικό: ζητήσαμε όχι μόνον από τους «αρμόδιους» συντάκτες και συνεργάτες του πολιτιστικού τμήματος, αλλά και από ένα ευρύτερο φάσμα καταξιωμένων υπογραφών της «Κ», να προτείνουν το ένα και μοναδικό βιβλίο που ξεχώρισαν από τη χρονιά που μας αφήνει. Να καταθέσουν την προσωπική τους εμπειρία από την ανάγνωσή του, καθώς επίσης γιατί θα κρατούσαν αυτό μόνον και όχι κάποιο άλλο. Το αποτέλεσμα απλώνεται σε τέσσερις σελίδες του σημερινού ένθετου. Δεν είναι σε καμία περίπτωση αντιπροσωπευτικό του εκδοτικού τοπίου του 2014, είναι όμως ενδεικτικό του πλούτου που διακρίνει το εκδοτικό γίγνεσθαι σε μια Ελλάδα που δοκιμάζεται άγρια από τα απανωτά κύματα της οικονομικής κρίσης. Η αλήθεια είναι πως όποια μορφή κι αν έχουν τέτοιου τύπου αφιερώματα, κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, συνειδητοποιούμε κάτι ελπιδοφόρο: ότι, παρά τις δυσκολίες και την αγωνία, και μολονότι ζητήματα επιβίωσης έχουν εδώ και καιρό έρθει, δυστυχώς, στην ημερησία διάταξη, αυτό το «είδος πολυτελείας» που είναι το βιβλίο, στην Ελλάδα έχει την τιμητική του. Εκδότες και επιμελητές, μεταφραστές και συγγραφείς, όλοι κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους. Μένει οι αναγνώστες να ανταποκριθούν. Εκεί υπάρχουν πολλά παράπονα. Αλλά ας κρατήσουμε, προς το παρόν, μόνο τη μυρωδιά του φρεσκοτυπωμένου χαρτιού και ας χαθούμε, όσοι θέλουμε και όσοι μπορούμε, στο περιεχόμενό τους.

Ανατολική Γερμανία

μτφρ.: Γιώτα Λαγουδάκου εκδ. Καστανιώτη, σελ. 296

ΙΩΑΝΝΑ ΦΩΤΙΑΔΗ

Τι συμβαίνει όταν το σύμπαν μας, πραγματικό ή εικονικό, καταρρέει; Οταν όλα όσα θεωρούμε δεδομένα καταρρίπτονται; Ο Ανατολικογερμανός Ινγκο Σούλτσε μάς μεταφέρει στις τελευταίες εβδομάδες πριν από την πτώση του Βερολίνου, μέσα από τη ζωή του Αδάμ και της Εβελιν, των σύγχρονων «πρωτόπλαστων». Το ζευγάρι διάγει έναν ταπεινό πλην χαρούμενο βίο μαζί με τη χελώνα του (σύμβολο της στατικότητας) εκείνος ως ράφτης γυναικείων ενδυμάτων και εκείνη ως σερβιτόρα σε ένα προάστιο έξω από τη Δρέσδη.

Με αφορμή, όμως, έναν αιφνίδιο τσακωμό θα αποδυθούν σε ένα «κυνηγητό» που θυμίζει road movie. Eτσι, παράλληλα με τους χιλιάδες Ανατολικογερμανούς που φορτώνουν την πραμάτεια τους και φεύγουν κρυφά από τη χώρα, ο Αδάμ ξεκινάει ένα μεγάλο ταξίδι προκειμένου να μεταπείσει την αγαπημένη του να γυρίσει κοντά του και να συγχωρήσει τις απιστίες του. Ο δικός τους μικρόκοσμος μοιραία θα δεχθεί το βάρος των κοσμοϊστορικών αλλαγών, σε ένα αριστοτεχνικό «πάντρεμα» του συλλογικού και το ατομικό πεπρωμένο. Γιατί  ακόμα και αν η Εβελιν  δεχθεί  πίσω τον Αδάμ, η ζωή τους δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια.

Τοιχογραφία εποχής

επιμ.: Αλ. Π. Ζάννας εκδ. Ερμής, σελ. 1.434

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

Οι «Ρωμιοπούλες» αποτελούν μείζον εκδοτικό γεγονός για το 2014. Μείζον, τόσο για την αξία του μυθιστορήματος όσο και για την ίδια τη σημασία της συγγραφέως του, ως κορυφαία προσωπικότητα της πνευματικής ζωής του πρώτου μισού του ελληνικού 20ού αιώνα. Αυτό το μυθιστόρημα – ποταμός, το οποίο δύσκολα βρίσκει ειδολογικά όμοιό του στην ημεδαπή γραμματεία, είναι στην πραγματικότητα μια βασανιστική άσκηση της γραφής. Μια γυναίκα στο μεταίχμιο δύο αιώνων, μεγαλοαστικής καταγωγής αλλά φύσει ελεύθερο πνεύμα, αυτοβιογραφείται μέσα από το alter ego της, τη Δέσποινα Δαπέργολα. Δύο είναι οι «κόσμοι» που την προσδιορίζουν με τρόπο αναμφίβολα τραγικό: ο ανολοκλήρωτος έρωτας για τον Βάσο Γάβρα (Ιων Δραγούμης) και μια απόλυτη, εμμονική αγάπη για την πατρίδα και τις περιπέτειές της στα πεδία των μαχών ή στις αρένες της πολιτικής. Πρόκειται εντέλει για μια λογοτεχνία του πραγματικού, για τη μεγαλειώδη τοιχογραφία μιας εποχής σκληρών διλημμάτων (1895-1920). Και όταν ξέρεις το σπαρακτικό τέλος της Π. Δέλτα (1941), ταυτισμένο με το φρικώδες τέλος ενός ολόκληρου κόσμου, η συγκίνηση από την ανάγνωση σε τυλίγει με τρόπο που ποτέ δεν θα ξεχάσεις.

* Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας και Γραμματέας Σύνταξης της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ

Διασκευή

εικ.: Chris Riddell εκδ. Bloomsbury, σελ. 68

ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Την παραμονή του γάμου της, μια νεαρή βασίλισσα κάνει στην άκρη τα νυφικά, φοράει την πανοπλία της, ζώνεται το σπαθί της και με τη συνοδεία τριών νάνων, αναχωρεί για να σώσει μια πριγκίπισσα από μια παλιά κατάρα που την έχει καταδικάσει σε αιώνιο ύπνο, ύπνο που σαν μάστιγα μεταδίδεται στους κατοίκους του βασιλείου. Ο σημαντικότερος σύγχρονος παραμυθάς, ο Βρετανός Neil Gaiman, ανατρέπει, διασκευάζει και ανακατεύει τα παραμύθια της Χιονάτης και της Ωραίας Κοιμωμένης, αφήνοντας να φανεί μια τραγική ιστορία. Μια ιστορία με ζωντανούς χαρακτήρες, σκοτεινή ατμόσφαιρα και σκληρές ή τολμηρές εικόνες (η βασίλισσα φιλάει στα χείλη την κοιμωμένη για να την ξυπνήσει), όπου και πάλι είναι εμφανής η απαράμιλλη ικανότητα του συγγραφέα να παίζει με τους μύθους. Αυτή τη φορά είναι ο ταλαντούχος, επίσης Βρετανός, Chris Riddell που κάνει την εικονογράφηση, και οι ζωγραφιές του –λεπτομερείς μαύρες γραμμές και λίγα χρυσά τελειώματα– εναρμονίζονται απόλυτα με το κείμενο και το τυλίγουν με τρόπο υπέροχο.

Πολιτικό θρίλερ

μτφρ.: Σοφία Λεωνίδη εκδ. Πόλις, σελ. 704

ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΑΡΜΠΗΣ

Δεν είμαι μεγάλος φαν των πολιτικών θρίλερ. Η συνωμοσιολογία και οι εξωφρενικά τραβηγμένες ιστορίες που χαρακτηρίζουν τα περισσότερα από αυτά μου δημιουργούν την εντύπωση περισσότερο της φαντασιοπληξίας, παρά της παλλόμενης φαντασίας. Ωστόσο το «Βαβέλ: Ωρα Μηδέν» του Guy Philippe Goldstein με κέρδισε από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Με αφήγηση στρωτή και ζωντανή, κυρίως όμως με μια σχεδόν τρομακτική αληθοφάνεια, ο συγγραφέας –που είναι επαγγελματίας γεωστρατηγικός αναλυτής– μας μεταφέρει σε μια φανταστική διπλωματική κρίση που απειλεί να εξελιχθεί σε παγκόσμιο πολεμικό εφιάλτη. Κρίσιμες διαπραγματεύσεις, μυστικές συμφωνίες, συμφέροντα και εκβιασμοί συνθέτουν το γεωπολιτικό σκηνικό του θρίλερ καθώς οι σύγχρονες Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν για το (φανταστικό) μέλλον του κόσμου. Τοποθετώντας, τέλος, την αφήγησή του γύρω από πολλούς διαφορετικούς πρωταγωνιστές, ο Goldstein πετυχαίνει εκφραστική ποικιλία και πολυμορφία, οι οποίες είναι απαραίτητες για να διατηρηθεί η ένταση της πολυσέλιδης πλοκής.

Δοκίμια

εκδ. Hoffmann und Campe, σελ. 240

ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ

Βαθιά πολιτικοποιημένο, κριτικά απαστράπτον, απολαυστικά οξύ, υψηλά λυρικό – το πνεύμα του Εβραίου Χάρι Χάινε, που κι αν βαπτίστηκε «Χάινριχ» δεν κατάφερε ποτέ να γίνει αποδεκτός στη Γερμανία του 19ου αιώνα, μας προσφέρεται χορταστικό στα δοκίμια που συγγράφονται (στην παρισινή εξορία του) για τις γυναίκες που πρωταγωνιστούν στα σαιξπηρικά έργα.

Σαν επιμελητής έργων τέχνης σε μια νοητή πινακοθήκη, με αφορμή γκραβούρες – πορτρέτα των σαιξπηρικών πρωταγωνιστριών, που κοσμούν τώρα την καλαίσθητη επετειακή έκδοση (όπως και την πρώτη έκδοση, του 1838), ο πραγματικά δαιμόνιος Χάινε μας ξεναγεί στα ιστορικά δεδομένα της εποχής του.

Οπως σημειώνεται στην έκδοση «η μάχη Ρωμαίων πατρικίων και πληβείων στον “Κοριολανό” ισούται με τις αγγλικές κομματικές διενέξεις μεταξύ Τόρηδων και Ριζοσπαστών, ο Ιούλιος Καίσαρ ερμηνεύεται ως βοναπαρτιστής ηγεμόνας, η Κλεοπάτρα εμφανίζεται ως “παριζιάνα της αρχαιότητας” και femme fatale». Συγκλονιστικό το μεταμφιεσμένο σχόλιό του για τον αντισημιτισμό στο δοκίμιο «Τζέσικα» («Εμπορος της Βενετίας»), απηχώντας μάλιστα μιαν υλιστική αντίληψη της ιστορίας.

Μυθιστόρημα

μετ.: Σάντυ Παπαϊωάννου εκδ. Gutenberg, σελ. 724

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ

Ενα μυθιστόρημα για την ενοχή, την εσωτερική ερήμωση, την αμφιβολία, από τον μεγάλο «συγγραφέα της άρνησης», όπως αποκαλούσε τον Χόθορν ο ομότεχνος και φίλος του Χέρμαν Μέλβιλ. Ο συγγραφέας τοποθετεί τους τέσσερις ήρωες σε μια Ιταλία εμποτισμένη στην τέχνη, βαριά από ιστορία (προδρομικά επεξεργαζόμενος το θέμα των Αμερικανών στην Ευρώπη, της σύγκρουσης Παλαιού και Νέου Κόσμου, το οποίο θα εξερευνήσει σε βάθος ο Χένρι Τζέιμς). Τρεις νεαροί Αμερικανοί και ένας Ιταλός κόμης θα συνδεθούν φιλικά στη Ρώμη· κεντρική όσο και σκοτεινή μορφή του έργου είναι η Μίριαμ, η ζωγράφος με το αινιγματικό παρελθόν, πρόξενος, αν και όχι αυτουργός του φόνου γύρω από τον οποίο θα εκτυλιχθεί η υπόθεση. Είναι ένα έγκλημα που θα στοιχειώσει τους τέσσερις φίλους, καταδικάζοντάς τους στην απελπισία και τη μοναξιά. Γραμμένο με απαράμιλλη τεχνική –χρονικά άλματα, ηθελημένες παραπλανητικές παρεκκλίσεις, εκλεπτυσμένες λογοτεχνικές αναφορές, αλληλοσυγκρουόμενες οπτικές γωνίες–, το τελευταίο αυτό μυθιστόρημα του Χόθορν είναι οξυδερκέστατα ψυχογραφικό και συνάμα βαθύτατα ανθρωπιστικό και θερμό, παρά τον ζόφο που διαπερνά απ’ άκρου σ’ άκρο τις σελίδες του.

Οικονομικά

μετ.: Ελίζα Παπαδάκη εκδ. Πόλις, σελ. 752

ΚΩΣΤΗΣ ΚΟΡΝΕΤΗΣ

Είναι το βιβλίο της χρονιάς στην Αμερική, παρά το μέγεθός του και το γεγονός πως έχει γραφτεί από Γάλλο. Αναδεικνύει τα αδιέξοδα του ύστερου καπιταλισμού, χωρίς να καταφεύγει στον μαρξισμό –παρά τον τίτλο του– χρησιμοποιώντας στρωτή γλώσσα, που παρακολουθεί εύκολα ο μη ειδικός, πράγμα σπάνιο για οικονομολόγο.

Η θεωρία του Πικετί απλή: η φυσική τάση του καπιταλισμού είναι ο ολοένα αυξανόμενος πλουτισμός των ολίγων εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων. Ειδικά τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι παραγόμενες ανισότητες έχουν διογκωθεί επικίνδυνα, σε βαθμό που η ανισότητα κοντεύει να αναδειχθεί σε μια νέα μορφή ολιγαρχίας. Είναι το περίφημο «1%» (ένας ιδιαίτερα δημοφιλής όρος που είχε επινοήσει πριν από κάποια χρόνια ο ίδιος ο Πικετί) που αναπαράγεται, αντί να απλώνεται.

Πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα; Μόνο αν οι κυβερνήσεις αποφασίσουν να επιβάλουν διαφάνεια στην απόκτηση και μετακίνηση των κεφαλαίων –βλ. φορολογικοί παράδεισοι– και, κυρίως, αν επιβάλουν προοδευτική φορολόγηση των μεγάλων εισοδημάτων –που είναι ούτως ή άλλως σε μεγάλο βαθμό κληρονομικά– ως μέσο περιορισμού της υπερσυσσώρευσης πλούτου.

Παρά τη λυσσαλέα επίθεση που του επεφύλαξαν fora όπως για παράδειγμα οι Financial Times, τα στατιστικά δεδομένα του είναι όχι απλώς εντυπωσιακά, αλλά και εξαιρετικά ακριβή δεδομένου του μεγέθους της έρευνάς του. Απλό, ευανάγνωστο και τρομερά επίκαιρο.

Ιστορία

μετ.: Ρένα Χατχούτ εκδ. Ωκεανίδα, σελ. 754

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

Η «Βιογραφία της Ιερουσαλήμ» μου κράτησε εξαιρετική συντροφιά στις καλοκαιρινές διακοπές. Μέσα από την ιστορία της «ιερής πόλης», ο Μοντεφιόρε περιγράφει την άνοδο και την παρακμή θρησκειών, αυτοκρατοριών και πολιτισμών. Δύσκολα συγκρατείς ονόματα προφητών, βασιλέων και αυτοκρατόρων. Κοινό στοιχείο, χωρίς αμφιβολία, η απίστευτη βία με τη μορφή των σταυρώσεων ή των σφαγών, που δεν είχε θρησκευτική ή πολιτισμική ταυτότητα.

Σε μια εποχή που προσπαθούμε όλοι μας να δούμε πού πάει η χώρα μας, αλλά και η ευρύτερη περιοχή, το βιβλίο αυτό έχει πολλά να μας πει. Εξηγεί πρώτα απ’ όλα το πώς και γιατί η Ιστορία –με κεφαλαίο Ι– περιστρέφεται για πολλούς αιώνες γύρω από την Ιερουσαλήμ. Υπενθυμίζει πόσο γρήγορα ακμάζουν και παρακμάζουν βασίλεια, αυτοκρατορίες και κράτη. Στην εποχή της άμεσης και επιφανειακής ενημέρωσης έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε με ορίζοντα ωρών ή ημερών. Η Ιστορία έχει όμως τους δικούς της κύκλους και, βέβαια, δεν είναι ποτέ γραμμική.

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου συνειδητοποίησα  επίσης για μία ακόμη φορά γιατί κινητήρια δύναμη της Ιστορίας, όσα χρόνια και αν περάσουν, όσο «πλαστικές» και αν γίνονται οι κοινωνίες μας, συνεχίζουν να είναι απόλυτα «πρωτόγονα ένστικτα», όπως η θρησκεία. Το βιβλίο μού γέννησε όμως την επιθυμία να ξαναεπισκεφθώ την Ιερουσαλήμ και να έχω αυτή τη φορά σαν νοητικό ξεναγό τον Μοντεφιόρε.  

Προφίλ

Νίκη εκδ. Πατάκης, σελ. 494

ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ

Διάβασα τη «Νίκη» το καλοκαίρι στη Σύρο σε ένα 24ωρο. Ημουν στην παραλία με το βιβλίο καρφωμένο σαν ομπρέλα πάνω από το πρόσωπό μου. Γελούσα, έκλαιγα και στο τέλος κατέρρευσα. Δεν ξέρω αν φταίει το γεγονός ότι όλα αυτά τα πρόσωπα μού είναι οικεία, επειδή ορισμένα τα γνώριζα, αλλά κι επειδή η οικογενειακή ιστορία της μητέρας μου είναι παρόμοια. Αυτό που μου άρεσε πάνω από όλα είναι ότι ο Χρήστος Χωμενίδης δεν υποκύπτει στο βάρος της εποχής που περιγράφει. Δεν τον απορροφά το δράμα της ιστορικής συγκυρίας. Δεν ηρωοποιεί την Αριστερά, ούτε δαιμονοποιεί τη Δεξιά. Σκιαγραφεί ήρωες γήινους και αληθινούς. Μικροπρέπειες, έρωτες, συνωμοσίες, στοργικές οικογενειακές σχέσεις. Και κυρίως ένα κορίτσι που μεγαλώνει, χωρίς να ερωτηθεί, σε συνθήκες παρανομίας, ενώ θέλει να ζήσει κανονικά. Το όμορφο προφίλ της «Νίκης» στο εξώφυλλο σε βοηθάει να σκηνοθετήσεις την ομώνυμη ταινία στο μυαλό σου. 

Εθνικισμός

εκδ. The Belknap Press of Harvard University Press, σελ. 320

ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

Αν δεν είχα μεγάλο προσωπικό ενδιαφέρον για τον ναζισμό, δεν θα διάβαζα ίσως ποτέ το βιβλίο του ιστορικού Stefan Ihrig για τον Κεμάλ Ατατούρκ. Το βιβλίο τεκμηριώνει και ερμηνεύει εξαιρετικά τον θαυμασμό που έτρεφαν οι ναζί και ο Χίτλερ προσωπικά για τον Κεμάλ. Θαύμαζε τον τρόπο με τον οποίο ο Κεμάλ, αψηφώντας τις δυτικές δυνάμεις, συγκρότησε ένα ισχυρό εθνικιστικό κράτος και την αποφασιστικότητα με την οποία εξόντωσε την αρμενική και την ελληνική μειονότητα. Επαιρνε μαθήματα. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Μιλιέτ» το 1933, ο Χίτλερ θα χαρακτηρίσει τον Ατατούρκ τη μεγαλύτερη προσωπικότητα του 20ού αιώνα και το καθεστώς του λαμπρό αστέρι μέσα στη σκοτεινιά. Αυτό το αστέρι ήταν, φαίνεται, ένα από εκείνα που καθοδήγησε τα φονικά βήματά του. Η ευθύνη για το ναζιστικό έγκλημα βαρύνει τελικά πολλούς.

Διηγήματα

εκδ. Bloomsbury Publishing, σελ. 273

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΑΝΟΥΔΟΥ

Στο πιο  επίκαιρο από τα διηγήματα του τελευταίου βιβλίου της, η Μάργκαρετ Ατγουντ φαντάζεται τι θα συνέβαινε αν οι νεότερες γενιές στρέφονταν εναντίον των ηλικιωμένων, κατηγορώντας τους για όλα τα προβλήματα της εποχής τους. Τα μέλη της οργάνωσης «Οur Turn» («H σειρά μας») διαπράττουν αποτρόπαια εγκλήματα, αλλά τα αίτια της οργής τους είναι προφανή. Για την ακρίβεια, κανένας από τους ήρωες των εννέα ιστοριών δεν είναι μονοδιάστατος: οι δολοφόνοι αποκαλύπτουν το τρυφερό τους πρόσωπο, οι σκληροί πασχίζουν να επουλώσουν τα τραύματά τους και οι αγαθοί κρύβουν σκοτεινά μυστικά. Η φθορά, ο θάνατος, η απώλεια αποτελούν σταθερά μοτίβα, όμως η συγγραφέας δεν αφήνει τους αναγνώστες της να βυθιστούν στη μελαγχολία, βρίσκοντας πάντα τη χρυσή τομή ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Αστυνομικό θρίλερ

εκδ. Καστανιώτη, σελ. 352

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ

Νιώθεις την ανάσα του κατά συρροήν δολοφόνου στον σβέρκο σου. Ο φόβος είναι εδώ. Και η αγαπημένη ηρωίδα του Κάρλο Λουκαρέλι, η Γκράτσια Νέγκρο, τολμάει να αναμετρηθεί μαζί του. Στο μυθιστόρημα «Ηθελα να πετάξω» (εκδόσεις Καστανιώτη, μετάφραση Δήμητρα Δότση) ο μετρ του ιταλικού νουάρ ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί την αστυνομική πλοκή με τις ψυχολογικές διαστάσεις του θρίλερ. Μπορεί να το κάνει. Μεταδίδει όλη την ένταση στον αναγνώστη, τον παίρνει μαζί του, από τις φρικτές περιγραφές της βίας μέχρι τις πιο ανθρώπινες στιγμές της αστυνομικού του, που θέλει και προσπαθεί να γίνει μητέρα. Μέσα στη σήψη, στο έγκλημα, στο κακό, επιθυμεί τη νέα ζωή, την ελπίδα. Ο Λουκαρέλι «μας τρώει την καρδιά» για να μιλήσουμε με τις φράσεις του… Μαζί με το βιβλίο, ακούστε και το τραγούδι «Il sogno di volare» του Αντρέα Μπούφα, από το οποίο ξεκίνησε και η ομώνυμη ιστορία του Λουκαρέλι.

Δίκαιο και ηθική

Στην Ισλανδία του 1830

HANNAH KENT

Εθιμα ταφής

μετ.: Μαρία Αγγελίδου

εκδ. Ικαρος

Προτείνει ο ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

Αρχισα να διαβάζω τα «Εθιμα ταφής» για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί έχω εμπιστοσύνη στις επιλογές της σειράς ξένης λογοτεχνίας του «Ικαρου» και δεύτερον, για το θέμα. Αναρωτήθηκα, αρχικά, για την τόλμη της 29χρονης Αυστραλής συγγραφέως Χάνα Κεντ να αναμετρηθεί με μείζονα ηθικά θέματα (δικαίου, εμπιστοσύνης, ενσυναίσθησης) στο ιστορικό πλαίσιο της Ισλανδίας του 1830. Θεώρησα πρόκληση την παραδοξότητα του κάδρου. Η υπόθεση αναφέρεται σε μία μελλοθάνατη γυναίκα, καταδικασμένη σε θάνατο δι’ αποκεφαλισμού για τον φόνο του εραστή της. Το κράτος προκειμένου να περιορίσει τις δαπάνες κράτησης έως ότου εκτελεστεί η απόφαση, την τοποθετεί έγκλειστη στην οικογένεια ενός νομαρχιακού υπαλλήλου που ζει σε αγρόκτημα.

Ενα πλήθος προσώπων, με διαφορετικό βαθμό έντασης και οικειότητας, στροβιλίζεται γύρω από την Αγκνες, που και αυτή μεταλλάσσεται από πρόσωπο απόμακρο και ξένο σε μια οντότητα σύνθετη, γήινη και οικεία. Ισχυρά πλεονεκτήματα είναι η σύγκρουση φιλοσοφικών προσεγγίσεων για το δίκαιο και την αυτοδιάθεση όσο και η νατουραλιστική περιγραφή της καθημερινότητας στην Ισλανδία του 1830 με ωμό ρεαλισμό.

Διηγήματα

Ζωή, ο λαβύρινθος

ANTONIO TABUCCHI

Ο μαύρος άγγελος

μετ.: Ανταίος Χρυσοστομίδης

εκδ. Αγρα

Προτείνει η ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

Γιατί η πραγματικότητα έχει πάντα δύο πρόσωπα; Γιατί το παρελθόν επιστρέφει όταν δεν το περιμένουμε; Γιατί η μνήμη μας στήνει ιδιοφυείς παγίδες, στις οποίες πέφτουμε με τόση ευχαρίστηση; Ο «Μαύρος άγγελος», η συλλογή έξι διηγημάτων του Αντόνιο Ταμπούκι, δεν περιέχει καμία συγκεκριμένη απάντηση. Αντιθέτως, μιλάει για την ψευδαίσθηση του σκοπού που κινεί τα βήματά μας, για το τυχαίο και το αβέβαιο κάθε επιλογής μας. Είναι ένας καλοστημένος λογοτεχνικός λαβύρινθος. Και τότε γιατί μου αρέσει; Επειδή με βοηθά να σκεφτώ πώς μεταβάλλεται ο χρόνος. Και πώς η ζωή μου, οι ζωές μας ίσως είναι οι ίδιες μικρές ιστορίες, που διηγούμαστε ξανά και ξανά με διαφορετικό τρόπο. Καθώς το παρόν των ηρώων του Ταμπούκι αναμειγνύεται με το χθες και το αύριο, οι περιπέτειές τους τελειώνουν και ταυτόχρονα ξαναρχίζουν. Οι θύτες και τα θύματα συγχέονται όπως οι ανεστραμμένες μορφές του τραπουλόχαρτου, σε ένα παιχνίδι εξαπάτησης στο οποίο ο αναγνώστης και ο συγγραφέας προσφέρουν ίσο μερίδιο. Τα διηγήματα παραμένουν ανοιχτά σε αλλεπάλληλες αναγνώσεις, σοφά ασαφή και ανολοκλήρωτα, σαν όνειρα από τα οποία μπορούμε ανά πάσα στιγμή να ξυπνήσουμε.

Στην Κατοχή

Πίσω από τα στερεότυπα

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΥΣΣΑΣ

Ο κηπουρός και ο καιροσκόπος

εκδ. Εστία

Προτείνει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ

Γιατί να «κολλήσω» σε ένα βιβλίο του οποίου η μισή ύλη «αναλώνεται» σε εμπειρικές μετεωρολογικές μετρήσεις ή σε αυθεντικές καταγραφές μιας φιλόδοξης όσο και εξαντλητικά εξειδικευμένης έρευνας για τους λαχανόκηπους της Αθήνας εν μέσω Κατοχής; Μα ακριβώς γι’ αυτό!

Ο Δημήτρης Φύσσας, συγγραφέας αλλά και ακούραστος σκαπανέας της πιο «ανεπίσημης» αθηναϊκής ιστορίας, μπλέκει στο νέο του μυθιστόρημα το πραγματικό με το φανταστικό, τις λέξεις με τους αριθμούς, τον νεαρό μετεωρολόγο Χάρη Χωματά και τον γεωπόνο Αντώνη Αστεριάδη (και οι δύο συγγραφικές μεταλλαγές υπαρκτών προσώπων) για να μας παραδώσει μια φευγαλέα αλλά και την ίδια στιγμή στέρεη και σίγουρα μυθοπλαστικά πρωτότυπη και ιστορικά μάλλον αποκλίνουσα εικόνα της Αθήνας της Κατοχής πίσω από τα βολικά στερεότυπα και όσα μας έχει κληρονομήσει η μυθολογία της εποχής.

Ομως, περισσότερο από κάθε άλλο, ο Φύσσας καταφέρνει να μας εξοικειώσει με την καθημερινότητα δύο αφοσιωμένων επιστημόνων, που προσπαθούν να συνεχίσουν κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες, ενώ η τρεμάμενη φλόγα της ζωής και των ανθρώπινων παθών δεν λέει να σβήσει.

Αθως

Η πίστη με 142 κλικ

ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΛΑΦΑΤΗΣ

Athos: Τα χρώματα της πίστης

εκδ. Αγρα

Προτείνει η ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ

Ο φωτογράφος Στράτος Καλαφάτης έφτασε στην Αθωνική Πολιτεία τον Γενάρη  του  2008.  Εκτοτε, ταξιδεύοντας  πότε  με καραβάκια, πότε με μουλάρια και άλλοτε πεζοπορώντας σε δύσβατα μονοπάτια, πραγματοποίησε συνολικά είκοσι πέντε ταξίδια, αποτυπώνοντας με μεγάλη τρυφερότητα και ευαισθησία, τον καθημερινό βίο, τους ανθρώπους, τη φύση, τα κτίσματα, την τέχνη του Αγίου Ορους. Σκύβοντας με σεβασμό στον τόπο και στη χιλιόχρονη παράδοση, μας αποκαλύπτει ένα αλλιώτικο Αγιον Ορος, λιτό και άμεσο, όπως δεν το έχουμε ξαναδεί.

Οι φωτογραφίες του είναι ένα σπάνιο ντοκουμέντο, ένα πολύτιμο νήμα που συνεχίζει τη μεγάλη παράδοση της σπουδαίας Αγιορείτικης Φωτοθήκης. Μια επιλογή 142 εικόνων κυκλοφόρησε σε ένα καλαίσθητο λεύκωμα με τίτλο «Athos. Τα χρώματα της πίστης» από τις εκδόσεις Αγρα και αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από ένα σύνολο περίπου χιλίων πεντακοσίων φωτογραφιών.

Διατριβή

Σικελιανός και αρχαίο δράμα

ΜΑΝΤΩ ΜΑΛΑΜΟΥ

Τα προσωπεία του Διονύσου

Η «Θυμέλη» του Αγγελου Σικελιανού και το αρχαίο δράμα

εκδ. Γρηγόρη,

Προτείνει ο ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ 

Ενα από τα νέα βιβλία που ξεχώρισα το 2014 είναι η διδακτορική διατριβή της Μαντώς Μαλάμου «Τα προσωπεία του Διονύσου. Η “Θυμέλη” του Αγγελου Σικελιανού και το αρχαίο δράμα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη. Η Μαλάμου ανιχνεύει δάνεια και απηχήσεις του αρχαίου δράματος –και κυρίως της τραγωδίας– στον στίχο, στον μύθο, στα πρόσωπα και στην εικονοποιία μέσα σε όλο το corpus ποιητικού θεάτρου του μεγάλου νεοέλληνα μύστη καθώς και σε ποιήματά του.

Ακόμη, εντοπίζει τις επιρροές, πρωτίστως του Εδουάρδου Συρέ, στην αντίληψη του Σικελιανού για τον χαρακτήρα του αρχαίου δράματος.

Διαβάζοντας τη διατριβή της Μαλάμου, έκανα και πάλι στον εαυτό μου τη «βέβηλη» και επικίνδυνη ερώτηση: Γιατί η «Σίβυλλα», «Ο Χριστός στη Ρώμη» ή «Ο θάνατος του Διγενή» να μην ενταχθούν στον Κανόνα της Επιδαύρου, σε μια εποχή μάλιστα που το κοίλον της έχει αντικρίσει τόσα σκηνικά «τολμήματα»;

Διηγήματα

Εξιστορώντας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΣ

Γκιακ

εκδ. Αντίποδες

Προτείνει ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ

Οι ήρωες της νέας συλλογής διηγημάτων του Δημοσθένη Παπαμάρκου, στρατιώτες που πολέμησαν στη Μικρασιατική Εκστρατεία, επιστρέφουν στους τόπους τους για να επουλώσουν τα ψυχικά τους τραύματα και να τακτοποιήσουν ανοιχτούς λογαριασμούς. Ακόμη κι όταν παρασύρονται από τις επιταγές του αιματοβαμμένου εθιμικού δικαίου, στο τέλος τραβούν τον δικό τους, εξίσου κακοτράχαλο δρόμο προς την απονομή δικαιοσύνης. Η γλώσσα του Παπαμάρκου, λαϊκή καθομιλουμένη με αρβανίτικα επιχρίσματα, μοιάζει χρωματισμένη με έναν αδιόρατο μοντερνισμό, καθώς η προφορική εξιστόρηση από τους αφηγητές των περιπετειών των ιδίων ή των γνωστών τους επιτρέπει στον αναγνώστη την πρόσβαση στα πετάγματα και στις φωταψίες ενός νου που πασχίζει να θυμηθεί όσα έχει ζήσει ή ακούσει. Διηγήματα όπως τα «Ντο τ’ α πρες κοτσσίδετε», «Ο αρραβώνας», «Νόκερ» κινούνται στην παράδοση που έχουν χτίσει το «Πίστομα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, η «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα και το «Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη» του Θανάση Βαλτινού.

Μονόλογος

Ασκήσεις ανθρωπιάς

ΧΟΡΧΕ ΣΕΜΠΡΟΥΝ

Ασκήσεις επιβίωσης

εκδ. Πόλις

Προτείνει ο ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ

Στα συρτάρια του συγγραφέα ήταν το δεύτερο ανέκδοτο χειρόγραφο που βρέθηκε μετά τον θάνατό του, το 2011. Ενα στοχαστικό κείμενο, μόλις 120 σελίδων, για το απροστάτευτο σώμα του πολιτικού κρατουμένου, του εξόριστου, του εκτοπισμένου. Ασκήσεις επιβίωσης στην παρανομία, αλλά και στο κρατητήριο, όταν βρίσκεσαι γυμνός στα χέρια των βασανιστών σου και ξέρεις πολύ καλά πως από τη στάση σου εξαρτάται η ζωή εκατοντάδων άλλων ανθρώπων.

Διανοούμενος που αγαπούσε τη δράση, ο Σεμπρούν ενσάρκωσε όλες τις αντιφάσεις και τις ουτοπίες του 20ού αιώνα, προσπαθώντας αργότερα να τους δώσει και τη μυθιστορηματική τους διάσταση.

Ομως σε κανένα μυθιστόρημά του δεν αποτύπωσε με τόσο λιτό και δραματικό συνάμα τρόπο τον πόνο του σώματος, την αγωνία της κατάρρευσης, τον φόβο να ανοίξεις, παρά τη θέλησή σου, το στόμα και να ομολογήσεις, να μαρτυρήσεις, ουσιαστικά να καταδώσεις. Ενας αποχαιρετιστήριος μονόλογος που θα μπορούσε να έχει και τον τίτλο «ασκήσεις ανθρωπιάς».

Μυθιστόρημα

Υπαρξιακά διλήμματα

ΡΟΖΕ ΜΑΡΤΕΝ ΝΤΥ ΓΚΑΡ

Ζαν Μπαρουά

μετ.: Κωστής Σωχωρίτης

εκδ. Πόλις

Προτείνει η  ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Ο «Ζαν Μπαρουά» εκδόθηκε από τον Γκαλιμάρ τον Νοέμβριο του 1913. Το μυθιστόρημα, στο οποίο ενυπάρχουν οι εμβληματικοί στοχασμοί που θεμελιώνουν το σπουδαίο έργο του Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ, τους «Τιμπώ», διαπερνούν η ηθική τραγικότητα της ύπαρξης, τα διλήμματα της συνείδησης, το δυναστευτικό βάρος της άγνοιας και της αμφιβολίας, οι τρόμοι, που βυσσοδομούν στα έγκατα του μυαλού και της καρδιάς. Ο Ζαν Μπαρουά διεκδικεί καθ’ όλη τη διάρκεια της μυθιστορηματικής του ζωής την ύψιστη ηθική υπόσταση, περνώντας με τρόπο δραματικό από την εκρηκτική χειραφέτηση του πνεύματος, την αποκήρυξη του καθολικισμού, στην οδυνηρή μεταμέλεια. Τη συνταρακτική στιγμή του τέλους του, στο απόγειο της πνευματικής του αμφιρρέπειας, η σκέψη του λυγίζει ηττημένη, προσμένοντας μια υπερκόσμια ανταμοιβή για την ταπείνωσή της.  Ο  Ζαν Μπαρουά πεθαίνοντας επιστρέφει στον Θεό, αναζητώντας στην όψιμη πίστη του την αλήθεια, που η λογική τού αρνήθηκε.

Ψυχανάλυση

Τα μυστικά των προγόνων

SERGE TISSERON

Οικογενειακά μυστικά

μετ.: Ματίνα Βασιλείου

εκδ. Αγρα

Προτείνει η  ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Δεν είναι εύκολο να ξεμπερδέψει κανείς εύκολα με τα μυστικά του. Με τα μυστικά των προγόνων του. Το βιβλίο του Γάλλου ψυχαναλυτή Serge Tisseron, που κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2014 και συνοδεύτηκε από την επίσκεψή του στην Ελλάδα, τολμάει να φωτίσει τον τρόπο που το οικογενειακό μυστικό, τραυματικό, απωθημένο, επηρεάζει τρεις γενιές με τρόπο ανασταλτικό. Η πρότασή του, πέρα από την ισχύ που έχει σε όσους εργάζονται ως ψυχαναλυτές, ανοίγει έναν διάλογο και με την Ιστορία και τις αφηγήσεις των υποκειμένων. Αυτό που κρατιέται ως μυστικό εγκλωβίζει τη δυνατότητα της μνήμης να καλλιεργείται. Το μυστικό ακινητοποιεί τη ροή της ψυχικής ενέργειας, αποσυνδέοντας το παρελθόν από το μέλλον. Κάθε νέα χρονιά είναι ένα παράθυρο σε έναν κόσμο υπό διαμόρφωση. Και τι κόσμο άραγε επιθυμούμε έχοντας χάσει την περιέργειά μας;

Μεταπολίτευση

Νέοι και ονειροπόλοι

ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ

Και βέβαια αλλάζει!

Αφήγημα

για τη Μεταπολίτευση

εκδ. Κίχλη

Προτείνει η ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ 

Ενα βιβλίο μας αρέσει είτε γιατί μας βοηθάει να θυμόμαστε είτε γιατί μας βοηθάει να ονειρευόμαστε! Το βιβλίο της Αγγέλας Καστρινάκη πληροί και τις δύο αυτές συνθήκες. Η ηρωίδα –περσόνα της συγγραφέως– είναι μια έφηβη που ωριμάζει πολιτικά, ιδεολογικά και ερωτικά εκείνα τα πολύπλοκα, πλούσια, αλλά και γοητευτικά πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Ενα βιβλίο που αγγίζει, ασφαλώς, κυρίως όσους πορεύτηκαν στα ίδια (ή σε παράλληλα) βήματα με την Αγγέλα Καστρινάκη εκείνα τα χρόνια ή λίγο αργότερα, και περιγράφει με τρόπο άμεσο, ευαίσθητο, τρυφερό και διεισδυτικό τα στάδια των νέων, των πολύ νέων ανθρώπων εκείνης της εποχής.

Ενα βιβλίο που θυμίζει στους σημερινούς 50+ τα χρόνια της νιότης τους, τα οράματα που δεν ευοδώθηκαν, και τους κάνει να ονειρεύονται τις συλλογικότητες, αλλά και τα όνειρα που έμειναν πίσω…

Ιρλανδία

Ταραχές, απώλεια, θρήνος

COLM TOIBIN

Nora Webster

εκδ. Scribner, σελ. 384

Προτείνει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ

Στο «Nora Webster», το νεότερο μυθιστόρημά του, ο Κολμ Τοϊμπίν, ίσως ο κορυφαίος σύγχρονος Ιρλανδός πεζογράφος, εξετάζει την πορεία της ομώνυμης ηρωίδας από τον θρήνο στην αποδοχή του πρόωρου χαμού του άνδρα της. Η Νόρα, μητέρα τεσσάρων παιδιών, ζει σε μια μικρή κωμόπολη στη νοτιοανατολική Ιρλανδία στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Είναι η εποχή που ξεκινούν οι ταραχές στη Βόρεια Ιρλανδία, οι οποίες κάνουν περιοδικά την εμφάνισή τους στη ζωή των χαρακτήρων. Η πλοκή ωστόσο αφορά κυρίως την πρωταγωνίστρια και τις μύχιες στιγμές της καθημερινότητάς της, καθώς προσπαθεί να γεμίσει το κενό που άφησε πίσω ο αγαπημένος της. Με έμφαση στη λεπτομέρεια που απηχεί τόσο τον Τζόις όσο και τον Χένρι Τζέιμς, είναι πάντως κι ένα μυθιστόρημα οι χαρακτήρες και το πλαίσιο του οποίου είναι ιδιαιτέρως οικεία στον συγγραφέα. Το αποτέλεσμα είναι μια λιγότερο ψυχρή αφήγηση, αλλά εξίσου αληθινή.

Ποιήματα

εκδ. Πατάκη, σελ. 168

ΛΕΝΙΑ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ

«Κυρία θα σε / αγγίξω με τον νου μου (…) κι εσύ ολότελα θα γίνεις / με απέραντη ευκολία / το ποίημα που δεν θα γράψω». Και όμως το γράφει το ποίημα ο e.e. cummings, με γλυκιά συναίσθηση της απέραντης ευκολίας του, με τη μοντέρνα ελλειπτικότητα στην ώρα της ιστορικής της ακμής. Απαλλαγμένος από κάθε ηθική φόρτιση, δεν έχει ανάγκη ούτε από αιδώ ούτε από σεξουαλική ωμότητα. Τούτοι οι εραστές είναι ελαφριοί κι αμέριμνοι, αρπαγμένοι μακριά απ’ τις ευρωπαϊκές ερωτικές κλίνες, βαριές από ψυχολογικά, κοινωνικά και υπαρξιακά εμπόδια. Ο ποιητής καταγράφει την ευφρόσυνη ταύτιση ερωτικής πράξης και σύμπαντος, έναν μακάριο συγχρονισμό με τη βοήθεια ενός μυστηριώδους ρολογιού χωρίς μηχανισμό, όπως μαρτυρεί ένα από τα λαμπρότερα ποιήματα του τόμου, το «there are so many tictoc». Καταγράφει όσες λέξεις σχηματίζει ο νους και δεν προφέρουν τα χείλη μέσα στην ερωτική πράξη. Ετσι γεννιούνται ποιήματα – υστερόγραφα για όσα δεν ανακοινώθηκαν την ώρα της βουβής ή απερίγραπης ηδονής. Θαυμάσια μετάφραση, που έχει λάβει υπόψη της και όσους θα τη διαβάσουν απ’ την αρχή ώς το τέλος, όπως και όσους θα τη χρησιμοποιήσουν ως βοήθημα για την ανάγνωση του πρωτοτύπου.

Μυκήνες

εκδ. Πατάκη, σελ. 285

ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ

Μία εξαιρετική περιήγηση στον αργολικό κάμπο και στις Μυκήνες της αρχαιολογικής σκαπάνης, τη δεκαετία του ’50, μας προσφέρει η καλαίσθητη και ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση, που παρουσιάζει με γλαφυρό (χάρις στην αφήγηση της Αθηνάς Κακούρη) και, ταυτόχρονα, «ανάγλυφο» τρόπο (χάρις στο «βλέμμα» του Αμερικανού φωτογράφου Μπομπ Μακ Κέιμπ) τις ανασκαφές στον μυθικό (μεταφορικά και κυριολεκτικά) αρχαιολογικό χώρο. Το βιβλίο διαβάζεται σαν χρονικό των ανασκαφών από σημαντικούς αρχαιολόγους, από την εποχή του Ερ. Σλήμαν μέχρι τον Γ. Μυλωνά, τον Σπ. Ιακωβίδη (ο οποίος στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής συνέβαλε τα μέγιστα, μαζί με άλλους αρχαιολόγους, στη διάσωση των αρχαίων από τις «εθνικοσοσιαλιστικές ορέξεις»), και τη Λ. Φρεντς. Ταυτόχρονα, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Μακ Κέιμπ προσδίδουν στην έκδοση, πέραν της τεκμηρίωσης των εργασιών και των σημαντικών ευρημάτων, μία οιονεί εθνολογική και ανθρωπολογική διάσταση, αποτυπώνοντας με μοναδικό τρόπο μια μεταπολεμική Ελλάδα, πριν από τον μαζικό τουρισμό, κι ένα επιβλητικό αργολικό τοπίο, σε μια σύζευξη μύθου και ιστορίας.

Ιστορίες

εκδ. Πατάκη, σελ. 156

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΟΤΖΙΑ

Η μαστοριά του Γιώργου Σκαμπαρδώνη έγκειται στο ότι κατορθώνει να μεταμορφώσει συμβάντα και αισθήσεις σε ολοκάθαρο ποιητικό ήθος. Οι ιστορίες του αποτελούνται από καθημερινότητες που όλοι ζούμε. Δεν στέκεται όμως στην επιφάνεια. Με μεγάλη πλαστικότητα επιτυγχάνει να αναπαραστήσει τα γενόμενα και ζυμώνοντάς τα στο εσωτερικό εργαστήρι του φτάνει ν’ αποστάξει τη συγκίνηση που του προκαλούν, προκειμένου να μας τη χαρίσει. Aπ’ τα κειμενάκια μικρής φόρμας που φιλοτεχνεί, ξεπηδά το θαύμα της ζωής και ταυτόχρονα η φαιδρότητά της. Οι φλέβες τις οποίες αναζητά ο δημιουργός μας με την καλλιτεχνική αξίνα του κείτονται πολύ βαθιά και η ιδιοφυΐα βρίσκεται και στην ανακάλυψή τους και στη δύσκολη εξόρυξη του σπάνιου μετάλλου.

Δοκίμιο

εκδ. Καστανιώτη, σελ. 208

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Το δοκίμιο της Π. Ντ. Τζέιμς, το οποίο αναφέρεται στο αστυνομικό μυθιστόρημα, είναι τόσο απολαυστικό όσο απολαυστικές και έξυπνες είναι οι αστυνομικές ιστορίες της. Με άμεσο λόγο, η συγγραφέας διατρέχει και εξετάζει την πορεία του είδους, από τη γέννησή του, με αναφορές στον Γουίλιαμ Γκόντγουιν, τον Γουίλκι Κόλινς, τον Εντγκαρ Αλαν Πόε, τον Κόναν Ντόιλ, τους συγγραφείς της «χρυσής εποχής», ήτοι την Αγκαθα Κρίστι, την Ντόροθι Σέγερς, τη Μάρτζερι Αλιγκαμ και την Νγκάιο Μαρς, αλλά και τους Αμερικανούς Ντάσιελ Χάμετ και Ρέιμοντ Τσάντλερ μέχρι τον Ζορζ Σιμενόν, τον Ιαν Ράνκιν και τους Σκανδιναβούς συγγραφείς. Υπερασπίζεται τη λαϊκή λογοτεχνία, γιατί προσφέρει έξαψη, μυστήριο και χιούμορ, που είναι βασικές ανάγκες του ατόμου που επιδιώκει να ξεφύγει από τα άγχη και τις εντάσεις της καθημερινότητας.

Ωστόσο, η συγγραφέας κάνει μάθημα δημιουργικής γραφής και αποκαλύπτει τα μυστικά της τέχνης τόσο της δικής της όσο και των άλλων συναδέλφων της, σχολιάζει τη σχέση ηθικής και αστυνομικής ιστορίας, τα κοινωνικά δεδομένα, ενώ απαντάει στο ερώτημα γιατί μας ελκύει, όσους ελκύει, το αστυνομικό είδος.

Οικονομική κρίση

εκδ. Random House, σελ. 570

ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Το μήνυμα του πρώτου υπουργού Οικονομικών του Ομπάμα ήταν διαφορετικό από όσα γνωρίζαμε στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού. Ηξερα για τον άνθρωπο από τις πιέσεις που άσκησε στο Βερολίνο, ώστε η διάσωση της Ελλάδας από την κρίση του χρέους να μη χαθεί σε μια έρημο λιτότητας. Διάβασα τις 570 σελίδες του «Stress Test» εναλλάσσοντας την περιέργειά μου μεταξύ της ανάγκης να κατανοήσω βαθύτερα την κρίση, να καταλάβω την ιδιαιτερότητα της αμερικανικής εμπειρίας και να ικανοποιήσω τη δημοσιογραφική απληστία για διαλόγους πίσω από την κουρτίνα και άγνωστες εισηγήσεις μεταξύ ισχυρών. Με κέρδισε τελικά η διήγηση της αφόρητης πίεσης που έζησε ο Τίμοθι Γκάιτνερ, που δεν είναι πολιτικός, στην προσπάθειά του να αναγκάσει το κατεστημένο της Ουάσιγκτον να αποδεχτεί τις ευθύνες του.

Δοκίμιο

εκδ. Αγρα, σελ. 252

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΚΩΤΙΑΣ

Ο καθηγητής ιταλικής λογοτεχνίας Νούτσιο Ορντινε με το δοκίμιό του με τον προκλητικά αντιφατικό τίτλο «Η χρησιμότητα του άχρηστου» παρεμβαίνει στη συνεχή, αλλά ιδιαίτερα έντονη στη σημερινή συγκυρία της ευρωπαϊκής κρίσης, συζήτηση για τη χρησιμότητα ή μη της τέχνης, της λογοτεχνίας και των ανθρωπιστικών σπουδών γενικότερα. Στις σύγχρονες κοινωνίες, χρησιμότητα θεωρείται ότι έχουν οι τεχνικές επιστήμες και ό,τι αποσκοπεί στην παραγωγή οικονομικού κέρδους. Ο συγγραφέας απαντά με αναφορές στην παραδομένη γραμματεία και αποδεικνύει τη χρήσιμη λειτουργία της λογοτεχνίας, καταγγέλλει τη μετατροπή του πανεπιστημίου σε επιχείρηση και αναδεικνύει τις καλλιεργημένες στα κλασικά κείμενα αξίες της αξιοπρέπειας, της αγάπης και της αλήθειας. Ο Ορντινε προτείνει τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία ως αντίβαρο στις κυρίαρχες τάσεις των σύγχρονων εμπορευματικών δημοκρατιών και τονίζει τη σημασία τους για τη συγκρότηση των πολιτών.

Εξομολόγηση

εκδ.: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 160

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΓΑΣ

Τρεις είναι οι λόγοι που κάνουν το βιβλίο του Ντέιβιντ Πλαντ να ξεχωρίζει: Πρώτον, ανήκει στο είδος της αυτοβιογραφικής εξομολόγησης, που συναντάται σπάνια στην εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή. Δεύτερον, μας συστήνει ένα συγγραφέα ο οποίος, παρά τους στενούς δεσμούς και την αγάπη του για την Ελλάδα, παρέμενε άγνωστος. Τρίτον, και σημαντικότερο, είναι ένα βιβλίο που εξυμνεί τη δύναμη της αφήγησης. Με αφορμή τον χαμό του συντρόφου του, Νίκου Στάγκου, ο Πλαντ γράφει για τη ζωή του, τη ζωή του Στάγκου και τη ζωή τους. Η απώλεια γίνεται η εκκίνηση και η επούλωση του πένθους ο στόχος. Η αφήγηση είναι κομψή και λιτή, αναμετράται με τον δύσκολο και δύστροπο β΄ ενικό, με κοφτές φράσεις, που απλώνεται σε βάθος και όχι σε μάκρος. Ενα βιβλίο δυνατό μέσα στην απλότητά του, που η δύναμή του βρίσκεται μέσα στα πρωταρχικά αισθήματα που το δημιούργησαν: τον έρωτα, την απώλεια, το πένθος και την αγάπη.

Παραμύθια

εκδ. Πατάκη, σελ. 72

ΣΑΝΤΡΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Στα επτά ερωτικά παραμύθια της προφορικής παράδοσης που διάλεξε να αφηγηθεί γραπτά αυτή τη φορά η Λαμπρέλλη, παραμύθια από τον παγωμένο Βορρά, την Κίνα, την Αϊτή, τον ελληνόφωνο Καύκασο και τις όχθες του Γάγγη, ήρωας είναι το ζευγάρι. Σε μια εποχή που όλες οι συζητήσεις οδηγούν στα θέματα των προσωπικών σχέσεων, σοφές ιστορίες που ηχούσαν κάποτε γύρω από μια φωτιά σαν ένα «μαγικό ταμπούρλο» έρχονται να παρηγορήσουν και να υπενθυμίσουν τη δύναμη της αγάπης. Μέσα από ένα τόσο δα βιβλιαράκι, που διηγείται παραμύθια για σύγχρονους άντρες και σημερινές γυναίκες.