Εχθρός του κλίματος ο «καπιταλισμός της καταστροφής»

Εχθρός του κλίματος ο «καπιταλισμός της καταστροφής»

4' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Νaomi Klein

This Changes Everything. Capitalism vs. the Climate

εκδ. Simon & Schuster, σελ. 566

«Κάθε κάτοικος αυτού του πλανήτη πρέπει να σκεφτεί τη μέρα που ο πλανήτης μας μπορεί να μην είναι πλέον κατοικήσιμος». Η φράση περιλαμβανόταν στην ομιλία του προέδρου Τζον Φ. Κένεντι σε συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 1961. Ο κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιούσε δεν ήταν το κλιματικό χάος –ανύπαρκτο στα ραντάρ εκείνη την εποχή– αλλά η βόμβα υδρογόνου. Η πυρηνική απειλή είχε έναν εκρηκτικά επείγοντα και ορατό χαρακτήρα τον οποίο δεν μπορεί να συναγωνιστεί η ύπουλη και πολυκέφαλη σημερινή απειλή της κλιματικής καταστροφής. Πώς μπορούμε να ξεσηκώσουμε τους πολίτες και τις κυβερνήσεις ώστε να δράσουν συντονισμένα απέναντι σ’ αυτή την απειλή; Θα χρειαστεί μήπως, όπως επιμένει η Ναόμι Κλάιν, κάτι τόσο δυναμικό όσο ένα Σχέδιο Μάρσαλ για τη Γη;

Tο βιβλίο της «Αυτό τ’ αλλάζει όλα: Καπιταλισμός εναντίον κλίματος» είναι τόσο φιλόδοξο και με τόση δύναμη επιρροής που δύσκολα μπορεί κανείς να το παρουσιάσει σε ένα κριτικό σημείωμα. Οι θαυμαστές της Ναόμι Κλάιν θα αναγνωρίσουν τη μέθοδό της από τα προηγούμενα βιβλία της «No Logo» (1999) και «Το δόγμα του σοκ» (2007), τα οποία, μαζί με το τελευταίο, συγκροτούν μια τριλογία της αντι-παγκοσμιοποίησης. Η στρατηγική της είναι να διαλέγει ένα στόχο –την καθοδηγούμενη από το μάρκετινγκ υπερκατανάλωση, την οικονομική εκμετάλλευση από τις μεγάλες εταιρείες χωρών ή περιοχών χτυπημένων από διαφόρων ειδών καταστροφές (πολέμους, θεομηνίες, κρίσεις χρέους) ή «το παραμύθι της απεριόριστης ανάπτυξης σ’ έναν πεπερασμένο πλανήτη»– να ιχνηλατεί την καταγωγή, τη διαδρομή και το εύρος του, και τελικά να χαρτογραφεί ένα δρόμο απελευθέρωσης.

Σε κάθε βιβλίο φτάνει σε κάποιο εν μέρει ελπιδοφόρο στάδιο, όπου ακτιβιστές και κινήματα αναζωογονούν τον αγώνα για τα δικαιώματα του πολίτη.

Αν αποκαλέσεις το βιβλίο αυτό «περιβαλλοντικό» θα περιορίσεις απαράδεκτα την ευρύτατη στόχευση της Κλάιν. «Υπάρχει ακόμα χρόνος να αποφύγουμε την καταστροφική υπερθέρμανση», υποστηρίζει, «όχι όμως στο πλαίσιο των κανόνων του καπιταλισμού έτσι όπως έχουν πλέον συγκροτηθεί. Πράγμα βέβαια που αποτελεί το καλύτερο επιχείρημα που υπήρξε ποτέ για να αλλάξουμε αυτούς τους κανόνες».

Ιδεολογία-ζόμπι

Στην πράσινη αριστερά, πολλοί συμμερίζονται τα αισθήματα της Κλάιν. Ο Τζορτζ Μόνμπιοτ, αρθρογράφος του Γκάρντιαν, πρόσφατα έγραψε ότι «παρ’ όλο που οι ισχυρισμοί των φονταμενταλιστών της αγοράς έχουν καταρριφθεί τόσο δραματικά όσο και εκείνοι του κρατικού κομμουνισμού, κατά κάποιο τρόπο αυτή η ξοφλημένη ιδεολογία καταφέρνει ακόμα να τριγυρίζει παραπατώντας σαν ζόμπι».

Η Κλάιν, ο Μόνμπιοτ και ο Μπιλ Μακ Κίμπεν επιμένουν όλοι ότι δεν μπορούμε να αποτρέψουμε την οικολογική καταστροφή που αντιμετωπίζουμε χωρίς να ελευθερωθούμε από τα γκέμια αυτής της παρωχημένης ιδεολογίας.

Η φιλοσοφία αυτή –ο νεοφιλελευθερισμός– προωθεί ένα σύστημα υψηλής κατανάλωσης και αδηφαγίας καυσίμων. Εχει ενθαρρύνει τις μεγάλες συγχωνεύσεις, την υπερκινητικότητα των κεφαλαίων, καθώς και διεθνείς εμπορικές συμφωνίες εχθρικές προς το περιβάλλον και την εργατική νομοθεσία, δίνοντας τη δυνατότητα σε έναν εταιρικό κολοσσό όπως η EXXON να βγάλει, όπως έγραψε ο Μακ Κίμπεν, «περισσότερα χρήματα πέρσι από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία στην ιστορία του χρήματος». Η υπερμεγέθης δύναμή τους υπονομεύει τη δημοκρατική διαδικασία. Κι όμως οι γίγαντες των καυσίμων εξακολουθούν να δρέπουν 600 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσιες επιδοτήσεις από δημόσια θησαυροφυλάκια, για να μη μιλήσουμε για τη μεγαλύτερη όλων των επιδοτήσεων: το δικαίωμα, όπως λέει η Κλάιν, «να χρησιμοποιούν την ατμόσφαιρα σαν σκουπιδοτενεκέ».

Η Κλάιν μας θυμίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός ήταν κάποτε μια αισιόδοξη αντεπανάσταση. Σε μια επικών διαστάσεων συγκυρία, η πολιτική των κυβερνήσεων Ρέιγκαν και Θάτσερ, η επικράτηση των απορυθμιστικών μέτρων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και η λατρεία της ιδιωτικοποίησης και της παγκοσμιοποίησης των πάντων, συνέπεσαν με το αυξανόμενο δημόσιο κύρος της επιστήμης του κλίματος.

Το 1988, ο Τζέιμς Χάνσεν, διευθυντής του Ινστιτούτου Γκοντάρ της NASA, έδωσε μια ιστορική μαρτυρία ενώπιον του Κογκρέσου, δηλώνοντας ότι η επιστήμη είναι 99% κατηγορηματική: Ο κόσμος θερμαίνεται και οφείλουμε να δράσουμε συλλογικά για να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Στη μάχη που εκτυλίσσεται έκτοτε, ανάμεσα σε μια συλλογική στρατηγική για να σφυρηλατηθεί το μακροπρόθεσμο μέλλον της ανθρωπότητας και στην αντικοινωνική, ιδιοτελή επιδίωξη της ανάπτυξης και της κερδοφορίας με κάθε κόστος, δεν έχει υπάρξει παρά ένας μόνο νικητής.

Αντιστάσεις

Ωστόσο οι αντεπαναστάσεις είναι ανατρέψιμες. Η Κλάιν αφιερώνει μεγάλο μέρος του βιβλίου της στα σημάδια που δείχνουν ότι αυτό μπορεί να συμβεί – και συμβαίνει. Το παγκόσμιο κίνημα για το κλίμα εξαπλώνεται. Οι περιβαλλοντικές διαμαρτυρίες στην Κίνα ενισχύονται χρόνο με τον χρόνο. Εκεί όπου οι κεντρικές κυβερνήσεις αδιαφορούν, τοπικές αρχές και κοινότητες αντιστέκονται. Εκατοντάδες μεγάλες και μικρές γερμανικές πόλεις έχουν ψηφίσει για να εξαγοράσουν τα «δικαιώματα ρύπανσης» από τις εταιρείες.

Το να αλλάξουν οι οικονομικές νόρμες και οι ηθικές αντιλήψεις είναι κάτι ακόμα πιο δύσκολο από την τεχνολογική μάχη για την προσαρμογή στις αδυσώπητες κλιματικές αλλαγές που έρχονται. Ωστόσο το «This Changes Everything», όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, είναι το πιο αισιόδοξο βιβλίο της Κλάιν. Συνυφαίνει την επιστήμη, την ψυχολογία, τη γεωπολιτική, την οικονομολογία και τον ακτιβισμό που οικοδομούν τη θεματική του κλίματος σε σύνδεση με την πολιτική. Και το αποτέλεσμα είναι το πιο μνημειώδες και περιεκτικό περιβαλλοντικό βιβλίο από τότε που εκδόθηκε η «Σιωπηλή άνοιξη».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή