Τα παραμύθια, κιβωτός μνήμης και κώδικας επικοινωνίας

Τα παραμύθια, κιβωτός μνήμης και κώδικας επικοινωνίας

3' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Στα παραμύθια η ψυχή διηγείται την ιστορία της», έλεγε ο σπουδαίος Ελβετός ψυχαναλυτής Καρλ Γιουνγκ, σημειώνοντας τη μεγάλη τους αξία. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους τα παραμύθια αποτελούν μια κιβωτό μνήμης και έναν από τους πιο σημαντικούς τρόπους επικοινωνίας.

Η αφηγηματολογία, άλλωστε, δεν αφορά μόνο τις παραδόσεις αλλά και τον καθημερινό λόγο. Δεν είναι εθνικό θέμα, όπως θα μπορούσε να πει κανείς για τα τραγούδια, αλλά διεθνές, με κοινούς κώδικες επικοινωνίας μεταξύ των λαών.

Βασίζεται στον αρχικό μύθο, στη μυθολογία όλων των λαών, στη δημιουργία του κόσμου, ενδιαφέρει επομένως τους πάντες. Πόσο μάλλον, όταν οι πιο διαδεδομένοι μύθοι και τα πιο δημοφιλή παραμύθια τροφοδοτούν από την ποπ κουλτούρα μέχρι τους λόγους μεγάλων ανδρών –για την περίπτωση του Μπαράκ Ομπάμα υπάρχει ειδική εισήγηση σε έναν από τους τόμους– καθώς όλες οι μεγάλες ιδέες, οι πανανθρώπινες αξίες όπως η αγάπη και η αλληλεγγύη, το περιβάλλον έχουν τον αρχικό τους πυρήνα σε ένα μύθο. Ο μύθος μπορεί να γίνει ένα παραμύθι, παράδοση.

Από αυτήν τη σκοπιά, η πρόσφατη έκδοση των πρακτικών του 15ου συνεδρίου της Διεθνούς Εταιρείας των Λαϊκών Αφηγήσεων που οργανώθηκε από το Κέντρο Ερευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, τον Ιούνιο του 2009, αποτελεί πραγματικό θησαυρό αλλά και έναν άθλο από το Κέντρο Ερευνας, σε καιρό οικονομικής δυσπραγίας.

Η έκδοση εντάχθηκε στη σειρά των Δημοσιευμάτων του Κέντρου Λαογραφίας με τον τίτλο Narratives Across Space and Time: Transmissions and Adaptations. Πρόκειται για τρεις ογκώδεις τόμους που παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών του συνεδρίου, στο οποίο συμμετείχαν επιστήμονες από όλο τον κόσμο που με τις εργασίες τους συνέβαλαν στη διεθνή παραμυθολογική και αφηγηματολογική έρευνα.

Στις 2.184 σελίδες των τριών τόμων περιλαμβάνονται συνολικά 129 κείμενα (τα περισσότερα στα αγγλικά), τα μισά των όσων ανακοινώθηκαν. Οι ανακοινώσεις που δημοσιεύονται καλύπτουν τις αφηγήσεις στο ευρύ πεδίο του χώρου και του χρόνου. Ιδιαίτερες είναι οι αναφορές στη διασπορά των λαϊκών αφηγήσεων ανά τον κόσμο, στη μετάδοσή τους, στην ιστορική τους συνέχεια σε διάφορα είδη αφηγήσεων (π.χ. ανέκδοτα), σε εξελίξεις και στρατηγικές της έρευνας, αλλά και σε θέματα ερμηνείας σε επίπεδο τοπικών περιπτώσεων.

Οι θεματικές του συνεδρίου και τα δύο συμπόσια αντικατοπτρίζουν και εκφράζουν θέματα που απασχόλησαν διαχρονικά την έρευνα των λαϊκών διηγήσεων, αλλά και θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη αφηγηματολογική έρευνα.

«Νομίζω ότι την εντολή του Θεού προς τους πρωτόπλαστους, όπως τη γνωρίζουμε από τη Βίβλο, δηλαδή να αυξάνονται και πληθύνονται και να γεμίσουν τη Γη, μπορεί να την επαναλάβει ως διαπίστωση όμως αυτός, ο ασχολούμενος με τη μελέτη των λαϊκών διηγήσεων», σημειώνει στην παρουσίασή του για την «κεφαλαιώδη σημασία των παραλλαγών», ο Μ. Γ. Μερακλής, ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας και πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας. Και κλείνοντας, παρατηρεί «…στην ίδια τη ζωή και πραγματικότητα οι παραλλαγές υπάρχουν, απορρυθμίζοντας, αποσυνθέτοντας τα υπέρμετρα τυποποιημένα σχήματα των κοινωνιών και της Ιστορίας. Υπάρχει μία στοχαστική ρήση του Αλμπέρ Καμί: «Αυτή η συγκίνηση που μας πιάνει μπροστά στην όψη του κόσμου, δεν προέρχεται από το βάθος του αλλά από την πολυμορφία του». Και αν το καλοσκεφθούμε, η αποδοχή της πολυμορφίας είναι αποδοχή ενός άλλης ποιότητας και δύναμης βάθους. Αυτού που εμποδίζει να αποκτήσει ο κόσμος μια αφύσικη ομοιομορφία».

Τα προτιμούν και οι πολιτικοί

Γνωμικά, μεταφορές, αναφορές στη λαϊκή σοφία πάντοτε έπαιζαν σημαντικό ρόλο στους λόγους πολιτικών, από τον Λένιν και τον Ρούζβελτ μέχρι τον Χίτλερ, τον Τσώρτσιλ, τον Μπαράκ Ομπάμα. Από τον μακρύ κατάλογο των πολιτικών που έλκονται από την αμεσότητα, την ευθύτητα, τον παραινετικό χαρακτήρα των γνωμικών, δεν πρέπει να εξαιρέσουμε τους Ελληνες πολιτικούς. Πάντως, στον δεύτερο τόμο των πρακτικών του συνεδρίου, μπορεί να διαβάσει κανείς την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισήγηση του Βόλφγκανγκ Μίντερ, καθηγητή Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ των ΗΠΑ, με τίτλο «I’ m absolutely sure about – the golden rule. Barack Obama’s Proverbial Audacity of Hope» (Είμαι απολύτως σίγουρος για τον χρυσό κανόνα. Η παροιμιώδης τόλμη στην ελπίδα του Μπαράκ Ομπάμα). Με παραδείγματα από ιστορικούς λόγους –όπως αυτός στο συνέδριο των Δημοκρατικών στο Σικάγο– αλλά και από τα βιβλία του, ο καθηγητής φωτίζει τις πτυχές του παροιμιακού και γνωμικού λόγου του Αμερικανού προέδρου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή