Η ανάγκη για ζωή, το γήρας, ο θάνατος και οι αναμνήσεις

Η ανάγκη για ζωή, το γήρας, ο θάνατος και οι αναμνήσεις

3' 7" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

JAMES SALTER

Αυτό είν’ όλο

μετ. – επίμετρο: Αθηνά Δημητριάδου

εκδ. Αλεξάνδρεια

«Η ζωή αποτυπώνεται στις σελίδες, αν μπορεί ποτέ η ζωή να αποτυπωθεί», έγραφε ο Τζέιμς Σόλτερ στην αυτοβιογραφία του «Burning the Days» (1997). Ηταν τότε 72 ετών. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, «Αυτό είν’ όλο», που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, εκδόθηκε στις ΗΠΑ δύο χρόνια νωρίτερα. Σε μια ιδιαίτερα εγκωμιαστική κριτική που δημοσιεύτηκε τότε στους Νew York Times, ο συγγραφέας Μάλκολμ Τζόουνς έγραφε ότι αυτό που κάνει τον κεντρικό ήρωα Φίλιπ Μπόουμαν μοναδικό –παρά το κοινότοπο του χαρακτήρα του–, είναι ο σφιχτός εναγκαλισμός του με τις αναμνήσεις, που αποτελούν το ύστατο ανάχωμα στη λησμονιά. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για τον Τζέιμς Σόλτερ.

Ο Μπόουμαν, όπως και ο Σόλτερ, είναι πλέον ένας ηλικιωμένος άνθρωπος που αναθυμάται το παρελθόν. Γεννήθηκε περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1920, αλλά εμείς τον συναντάμε για πρώτη φορά ως νεαρό αξιωματικό του Ναυτικού να καταπλέει με πολεμικό πλοίο στην Ιαπωνία. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος πλησιάζει προς το τέλος του, ενώ η «αληθινή ζωή» του ήρωα, όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει, τώρα ξεκινά. Είναι μόλις 18 ετών, στην αρχή της διαδρομής του. Ακολουθούν χρόνια που ξετυλίγονται σαν τα πυκνογραμμένα χειρόγραφα ενός αναλυτικού καταγραφέα της καθημερινότητας.

Ο Μπόουμαν διασχίζει τις δεκαετίες, έτσι όπως συμβαίνει πραγματικά στη ζωή. Στην αρχή με βήματα διστακτικά, άπειρα αλλά ενθουσιώδη, δοκιμάζει τις δυνάμεις του. Στη συνέχεια ανοίγει τον διασκελισμό, πατάει δυνατά, βρίσκει τον ρυθμό και αρχίζει να τρέχει. Είναι ένας άντρας που κινείται παράλληλα με την εποχή του, τη μοντέρνα μεταπολεμική εποχή η οποία διαρκώς επιταχύνει. Οπως του αναλογεί –μήπως αυτό δεν ισχύει για όλους μας;– κινείται με την πεποίθηση πως κάθε πράξη του, κάθε καινούργια γνωριμία, κάθε έρωτας, κάθε επιδίωξη, κάθε διάψευση, κάθε επιθυμία, κάθε προδοσία, όλα οδηγούν την ύπαρξή του σε ένα αποκορύφωμα. Σε ένα τέλος που δικαιώνει, ή τουλάχιστον ανακεφαλαιώνει και δίνει νόημα στα πεπραγμένα. Δεν συμβαίνει ποτέ, δεν συμβαίνει τίποτε. Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου ονομάζεται «Τίβολι». Ο Μπόουμαν συζεί με μια ωραία γυναίκα. Παίζοντας τένις μια μέρα, κοιτάζει τα πόδια του και σκέφτεται ότι δεν πρέπει να φοράει σορτς, γιατί οι γάμπες του «θα μπορούσαν να ανήκουν σε έναν πιο ηλικιωμένο άνθρωπο». Ομως εμείς οι αναγνώστες και ο παντογνώστης αφηγητής γνωρίζουμε τη ηλικία του. Τον έχουμε παρακολουθήσει επί περίπου 300 σελίδες να ζει, είναι πλέον ένας γερασμένος άντρας. Ωστόσο, ο ίδιος δεν έχει επίγνωση της ηλικίας του. Δεν την (ανα)γνωρίζει, όπως δεν τη γνωρίζουμε κι εμείς για τον εαυτό μας. Οπως δεν τη γνωρίζει ούτε ο συγγραφέας, ο οποίος έγραψε αυτό το βιβλίο στα 89 του χρόνια. Εχω γεράσει; αναρωτιόμαστε. Τελικά αυτό είναι όλο;

Ο Μπόουμαν «σκεφτόταν τον θάνατο, αλλά ποτέ δεν κατόρθωσε να τον φανταστεί, τη μη ύπαρξη ενώ όλα τα άλλα θα συνέχιζαν να υπάρχουν… Αυτό που λέγεται χρόνος δεν υπήρχε – ο χρόνος περνούσε σε μια ώρα, πώς περνάει ο χρόνος από τη στιγμή που αποκοιμιέσαι». Ως συγγραφέας ο Τζέιμς Σόλτερ είναι γνωστός για την αγάπη του προς τις λέξεις, για την ακρίβεια με την οποία τις χρησιμοποιεί, για τη λεπτοδουλειά που προηγείται της τελικής γραφής και εξασφαλίζει την απρόσκοπτη ροή του κειμένου του. Στο τελευταίο του βιβλίο χαλαρώνει την επιτήρηση του συγγραφικού εαυτού του, και αυτό είναι ίσως μια γενναιοδωρία της ηλικίας του. Γράφει όπως θα μιλούσε με έναν συνομήλικο παλιόφιλο με τον οποίο πίνουν μερικά ποτά σε ένα καφέ. Διηγούνται ιστορίες από το παρελθόν, ξεχνούν λεπτομέρειες, ενίοτε πλατειάζουν, υπερβάλλουν, συγκινούνται. Με λίγα λόγια θυμούνται χωρίς άλλη αξίωση από το να περάσουν καλά. «Γράφουμε τις αναμνήσεις μας», είχε πει ο Σόλτερ σε μια παλιότερη συνέντευξη του, «για να φέρουμε πίσω εκείνα τα χρόνια, που ονομάζουμε δικά μας, αυτές τις πόλεις, αυτές τις γυναίκες, αυτά τα σπίτια, αυτές τις ημέρες. Ο,τι απομένει, είναι ό,τι έχει γραφτεί». Και αυτό είναι όλο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή