Αλις Μονρό «Απόδραση»,
εκδ. Μεταίχμιο,
μτφρ. Σοφία Σκουλικάρη,
Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2013, τιμημένη με πολλά άλλα βραβεία στο μεταξύ, μέχρι τότε, για τα έργα της, η Αλις Μονρό, η «νοικοκυρά» από το Οντάριο του Καναδά, εξέδωσε το 2004 τη συλλογή οχτώ διηγημάτων με τον τίτλο «Απόδραση» (Runaway), τα οποία μπορεί να συνεχίζουν να διατηρούν το ίδιο ύφος με τα προηγούμενα, ωστόσο επιφυλάσσουν εκπλήξεις που προκύπτουν από μεγαλύτερης έντασης υπολανθάνοντα συναισθήματα των ηρώων, καθώς και από τη σφικτή σύνδεση της αφηγηματικής τεχνικής με το περιεχόμενο, την ιστορία. Ολα, πάντως, τα διαπερνά το ρίγος της ζωής, το οποίο, όταν γίνεται ανεξέλεγκτο, αποβαίνει καταστροφικό για τους ήρωες.
Μια από τις τεχνικές της Μονρό είναι η δημιουργία μικρών κοινοτήτων με παράλληλες και εφαπτόμενες ιστορίες, οι οποίες μερικές φορές συνεχίζονται σε επόμενα διηγήματα, όπως συνέβη στην περίπτωση των τριών τής εν λόγω συλλογής: Πιθανότητα, Σύντομα και Σιωπή. Στο πρώτο διήγημα, από αυτά, παρακολουθούμε τη νεαρή ηρωίδα να ερωτεύεται κάποιον συνεπιβάτη της στο τρένο, στο δεύτερο τη σχέση της ίδιας με τους γονείς της, τους οποίους επισκέπτεται με τη μικρή της κόρη, ενώ στο τελευταίο αποκαλύπτεται η σχέση της με την ενήλικη πια κόρη της.
Ο κόσμος της Μονρό είναι οι απλοί άνθρωποι που κατοικούν στην επαρχία του Καναδά, στο Οντάριο κυρίως, και μερικοί από τους πρωταγωνιστές των ιστοριών της είναι αγρότες, εκπαιδευτές αλόγων, ψαράδες, δάσκαλοι, βιβλιοθηκάριοι, κ.ά. Κι ενώ κανείς θα υποστήριζε ότι οι περιπέτειες των προσώπων, που δημιουργεί, είναι ασήμαντες, εντέλει, καθώς εξελίσσεται η ιστορία, φαίνεται ότι το κανονικό και συνηθισμένο μετατρέπεται σε πρωτότυπο και ξεχωριστό, μιας και το προφανές χαρακτηρίζεται από αόρατες δυναμικές που στο μεταξύ ορίζουν την πορεία και την έκβαση των ιστοριών. Κι έτσι το δραματικό αποδίδεται με συγκρατημένο τρόπο ως απολύτως φυσικό και αναμενόμενο, γιατί έτσι είναι η ζωή, όχι μόνο στα στενά όρια του αγροτικού Οντάριο, κάποια συγκεκριμένη εποχή, αλλά παντού και πάντα, χαρακτηριστικά που καθιστούν το έργο της Μονρό κλασικό.
Η αφήγηση, που αναδεικνύει και το φυσικό τοπίο στο οποίο εντάσσονται τα πρόσωπα των ιστοριών, είναι τριτοπρόσωπη, αλλά καθόλου ψυχρή ή απόμακρη, και η μετάβαση από τον έναν ήρωα, με όλα τα ιδιαίτερα στοιχεία του, στον άλλο γίνεται με ταχύτατους ρυθμούς, ενώ οι αναδρομές στο παρελθόν και οι προβολές στο μέλλον προσθέτουν εκείνες τις ψηφίδες που συμβάλλουν στην αποκάλυψη της νύξης και της ψυχολογικής εμπλοκής.
Και ένα από τα μέγιστα που επιδιώκεται, σε όλες τις περιπτώσεις των έργων της Μονρό, είναι να αποκαλυφθεί η ουσία των πραγμάτων, η διάψευση ότι όλα όσα ζούμε είναι μάταια. Ή, όπως είχε πει ένας ήρωάς της στο διήγημα «Ανομήματα»: «Η ουσία στη ζωή ήταν να ζεις με ενδιαφέρον στον κόσμο. Να κρατάς τα μάτια σου ανοιχτά και να βλέπεις τις πιθανότητες –να βλέπεις την ανθρωπότητα– σε όποιον γνωρίζεις. Να έχεις επίγνωση. Αν είχε κάτι να της διδάξει, ήταν αυτό. Να έχεις επίγνωση…» (σ. 251).