Του ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ
Μεγάλωσα με τον Μπομπ Ντίλαν. Διάβασα για τον Μπομπ Ντίλαν. Σκέφτηκα ότι ο Ντίλαν μπόρεσε να κάνει κι αυτός απίθανα σλάλομ ανάμεσα στα στερεότυπα, να ξεφύγει από κάθε φαινομενικότητα, να αποδράσει από κάθε στάλα ισοπέδωσης. Δεν είναι πιο πολύ μουσικός απ’ ό,τι ποιητής, ο Ρόμπερτ Αλεν Ζίμερμαν, ούτε πιο πολύ ποιητής απ’ ό,τι μουσικός. Είναι τροβαδούρος, σύμφωνοι, songwriter. Αλλά πάνω απ’ όλα, και όπως διατεινόταν για τον Βασίλη Τσιτσάνη ο Χρήστος Βακαλόπουλος, έχουμε να κάνουμε με έναν μέγιστο κινηματογραφιστή. Κάθε δημιουργία του Ντίλαν είναι μια ταινία, ένα φιλμ για μια στιγμή, για μια φάση, για ένα πλέγμα γεγονότων που διαδραματίζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μας νοιάζουν, μας πονάνε, μας ενδιαφέρουν όλους, σε όποια γωνιά του πλανήτη κι αν βρισκόμαστε.
Ακούω Ντίλαν και ξετυλίγεται η μπομπίνα και παρελαύνουν μονταρισμένα και αμοντάριστα πλάνα από σοκάκια της απόγνωσης, όπου συναντιούνται απίθανες μούρες και σαλταρισμένα θύματα ενός ξέφρενου ρομαντισμού. Ακούω Ντίλαν και βλέπω λιθόστρωτους κήπους, τον σκυθρωπό άντρα με το μαύρο μακρύ πανωφόρι, τον Κύριο Πουθενά και τον Μπάρμπα Τίποτα να σέρνονται και να τσακίζονται στις ξέρες της καθημερινής ζωής.
Μια λέω ότι είναι η ποίηση του Ντίλαν που φτιάχνει αυτές τις εικόνες, άλλοτε ασπρόμαυρες σαν από κοινωνικό νουάρ του Τζον Χιούστον και άλλοτε σαν στρόβιλος χιλιάδων χρωμάτων, σαν το άκρον άωτον της ψυχεδέλειας. Και λέω ότι είναι η μουσική του, οι νότες που κουβαλάνε όλο το μπαούλο της αμερικανικής μουσικής από το χάραμα των μπλουζ μέχρι τα σάουντρακ φετινών τηλεοπτικών σειρών.
Η ανάσα του Ντίλαν τα ενέχει όλα. Η ανάσα του Ντίλαν ενέχει όλα τα πλάνα από το «Φράουλες και αίμα» της εφηβείας μας, αλλά και όλα τα πλάνα που θα γυρίσει ο Μάρτιν Σκορσέζε, όταν θα γράψει στο σελιλόιντ την ιστορία της ανθρωπότητας από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα.
* Το τελευταίο βιβλίο του κ. Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη είναι το «Βορειοδυτικό πέρασμα» (Κριτική).
Της ΧΙΛΝΤΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*
Οι αληθινά σπουδαίοι καλλιτέχνες δεν έκρυψαν ποτέ ότι μελετούν τους προγενέστερους δασκάλους, κι ενίοτε τους αντιγράφουν δημιουργικά. Ο νεαρός Μπομπ Ντίλαν ήταν ένα σφουγγάρι που ρούφαγε λέξεις και νότες. Επηρεασμένος από τον Ρεμπό, τον Βερλέν, τον Ντίλαν Τόμας, τον Γουόλτ Γουίτμαν και τους μπιτ ποιητές, όσο και από τους λαϊκούς τροβαδούρους και παραμυθάδες της Αμερικής των αρχών του 20ού αιώνα, έπαιξε με τις παρηχήσεις και τις συνηχήσεις που χαρακτηρίζουν την αγγλική γλώσσα, εκφράζοντας τους προβληματισμούς της μεταπολεμικής εποχής, το πνεύμα της περιπλάνησης και την αγωνία της αμερικανικής νεολαίας μπρος στον διογκούμενο εφιάλτη που υποκατέστησε το αμερικανικό όνειρο. Απελευθέρωσε τη φόρμα και το περιεχόμενο της έως τότε στιχουργικής, αποδεικνύοντας ότι η ροκ μουσική μπορούσε να είναι μια μορφή τέχνης ισάξια των υπολοίπων. Τρία παραδείγματα από τρεις δεκαετίες: «Visions of Joanna», «Tangled Up in Blue», «Everything is Broken».
Οι σπουδές μουσικολογίας του Ντίλαν ήταν το ραδιόφωνο της δεκαετίας του ’50. Στις μουσικές του αποσκευές φόρτωσε όλα τα υβρίδια της αμερικανικής μουσικής. Σταδιακά, οι διασκευές παραδοσιακών τραγουδιών αντικαταστάθηκαν από περίτεχνες μελωδίες, και όταν «έγινε ηλεκτρικός», αποξενώνοντας ένα μέρος του κοινού του, φάνηκε ότι γνώριζε τον Λιτλ Ρίτσαρντ και τον Τζίμι Χέντριξ. Οι ενορχηστρώσεις του εμπλουτίστηκαν και ενσωμάτωσαν τις εξελίξεις που αναδύονταν στη ροκ, παρότι τα τελευταία χρόνια επιστρέφει στα αγαπημένα του μπλουζ και στην κρυφή του αγάπη, την τζαζ. Η μουσική του Ντίλαν εμπεριέχει την ποίησή του και η ποίησή του, με τη βοήθεια της μουσικής του, άγγιξε ακροατήρια που δεν είχαν σχέση με την ποίηση. Οι μυστικιστικές εικόνες, οι μεταφορές, η παράδοση της διαμαρτυρίας, ο συμβολισμός, έγιναν στίχοι με λαϊκή απήχηση, κάτι που κανείς άλλος ποιητής ή τραγουδοποιός δεν είχε καταφέρει πριν απ’ αυτόν. Το δίλημμα είναι ψευδές: ο Ντίλαν είναι και προικισμένος τραγουδοποιός και σπουδαίος ποιητής.
* Το τελευταίο βιβλίο της κ. Χίλντας Παπαδημητρίου είναι το «Για μια χούφτα βινύλια» (Μεταίχμιο).