ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Η συνωμοσία της πυρίτιδας
εκδ. Νεφέλη, σελ. 43
Τα σύντομα, λίγων μόλις αράδων το καθένα, κείμενα, που εναλλάσσονται θυμίζοντας περισσότερο τηλεοπτικό ζάπινγκ παρά καλειδοσκοπική αναζήτηση στο google ανήκουν σε τρεις κατηγορίες που διεγείρουν τη φαντασία: οι Μάρτυρες του Ιεχωβά («χιλιαστές»), η παραβιασμένη αλληλογραφία του γείτονα («ανοίγοντας τα γράμματα του γείτονα») και μια μίνι-βίβλος μυθικών πλασμάτων («το ζωικό βασίλειο (του Ιουλίου Βερν)»). Με έντονη τη χροιά της ανθρωπολογικής ματιάς, μιας και ο ποιητής Θοδωρής Ρακόπουλος είναι κατά κόσμον ερευνητής-ανθρωπολόγος, τα 25 κομμάτια της «Συνωμοσίας της Πυρίτιδας» αποτελούν αναπάντεχο σχόλιο στην Ελλάδα της κρίσης, όπως αυτή φιλτράρεται από το Διαδίκτυο. Αυτό, τουλάχιστον, υποβάλλει ο αινιγματικός υπότιτλος του έργου, κάνοντας λόγο για «υβριδικά κείμενα αλιευμένα -ίσως- από το εξοργισμένο Ιντερνετ της κρίσης».
Υπάρχει άραγε μίμηση κάποιου ιδιαίτερου τρόπου γραφής που προσιδιάζει στις ιστοσελίδες, στα μπλογκ ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Νομίζω πως η συνάφεια της ευρηματικής κατασκευής του Ρακόπουλου με το Διαδίκτυο δεν θα πρέπει να αναζητηθεί σε τόσο προφανείς επιρροές από τη γλώσσα του Ιντερνετ. Αυτό που «δανείζεται», ίσως, ο ποιητής από το Διαδίκτυο είναι η ερεθιστική του ζούγκλα, η αναρχία, η φρίκη και η ομορφιά που εκείνο παρουσιάζει. Καθώς, τώρα, το Διαδίκτυο απεικονίζει ή και ενεργοποιεί με τη σειρά του διαλεκτικά όψεις της ελληνικής κρίσης καθίσταται, ανάμεσα στα άλλα, χώρος αχαλίνωτης διατύπωσης θεωριών συνωμοσίας, δοξασιών, προλήψεων και αναπαραγωγής πρωτόγονων στερεοτύπων. Αποτελεί, ωστόσο, εξίσου και δεξαμενή μιας ελεύθερης, πρωτόγνωρης ζύμωσης, που μπορεί και να συντελεί στη χειραφέτηση από κυρίαρχους, σε άλλα μέσα, λόγους.
Αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε ποια εικόνα της Ελλάδας θα αποκόμιζε ο αναγνώστης αυτού του ολιγόλογου έργου. Θα έβλεπε εκεί τον χιλιασμό ως μετωνυμία, μάλλον, μιας σειράς φαινομένων και συνθηκών του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού: της εμμονής, πρώτον, στρατευμένων, φανατικών ομάδων στην πεποίθηση της έλευσης ενός μελλοντικού και οφειλόμενου επίγειου παραδείσου· της βάρβαρης μεταχείρισης, δεύτερον, των παντός είδους μειονοτικών στην ελληνική επικράτεια· της ανάδυσης, τέλος, της καρυωτακικής ατμόσφαιρας στη ζωή των ασήμαντων, ανώνυμων ανθρώπων, που παραμένουν διαχρονικά αβάσταχτες στον αδιέξοδο τόνο της μόνωσής τους.
Με χιούμορ
Παρόμοια ζητήματα τίθενται και στην πλέον παιγνιώδη από τις ομάδες των κειμένων που απαρτίζουν τη «Συνωμοσία», στο «ζωικό βασίλειο (του Ιουλίου Βερν)». Η αναφορά στον Βερν κλείνει το μάτι στο φανταστικό, για να γίνουν, ίσως, περισσότερο εύπεπτα ζητήματα ακανθώδη, όπως εκείνο που ήδη από τον Μάρκο Μέσκο γνωρίζουμε ως «κομμένη γλώσσα»: εύγλωττο εδώ το κομμάτι του Ρακόπουλου που επιγράφεται «Η Τούρνα (μακεδ.), Τουτέστιν Λούτσος».
Με αφορμή τη θέα του εκτιθέμενου στη λαϊκή αγορά της κεντρικής πλατείας Αμυνταίου προς πώληση ψαριού της λίμνης Βεγορίτιδας ο ποιητής παρατηρεί: «Μέσα από τις λάσπες και τον υποτροφισμό, όλα τα ψάρια μιλάνε μακεδόνικα – ακόμη και οι κορίγανοι, που φέραν οι αλιείς ως γόνους από την Ουγγαρία».
Ανάλογα θέματα σχολιάζονται με χιούμορ στην ενότητα με τίτλο «ανοίγοντας τα γράμματα του γείτονα». Η ύλη τους περιλαμβάνει σύγχρονες θεωρίες συνωμοσίας, αγοραία μυθολογία περί του ένδοξου παρελθόντος της φυλής αλλά και στιγμές ανάλγητης αναμέτρησης με αρχέγονα στερεότυπα, κραταιά στη μιζέρια και την αθλιότητά τους («Νέμεση»). Χάρη στην εξωφρενική πυκνότητα και τις διαρκείς ανατροπές το βιβλιαράκι αυτό διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται για να ξαφνιαστεί κανείς κάθε φορά από άλλη φράση, άλλη λέξη, άλλο εύρημα.