«Ολη η δυστυχία των ανθρώπων πηγάζει από την ελπίδα», έγραφε ο πάντα επίκαιρος αλλά και προκλητικός Αλμπέρ Καμί, και υπό το πρίσμα αυτό οι ήρωες του Γιόζεφ Ροτ, επειδή ακριβώς ελπίζουν, υφίστανται όλα τα δεινά του κόσμου τούτου. Στο δημοφιλές μυθιστόρημά του «Ιώβ», το οποίο αρχικά ο Ροτ δημοσίευσε σε συνέχειες από τις στήλες της εφημερίδας Frankfurter Zeitung και κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία το 1930, κατορθώνει να πλάσει ακόμη έναν ενδιαφέροντα χαρακτήρα, τον θεοσεβούμενο και οπτιμιστή Εβραίο Μέντελ Σίνγκερ, που προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να υπηρετήσει τον Δημιουργό του.
Ο Σίνγκερ, ένας φτωχός ιεροδιδάσκαλος που ζει στις αρχές του 20ού αιώνα στο αγροτικό Τσούχνοβο -κωμόπολη της ρωσικής αυτοκρατορίας-, ελπίζει πως θα τελειώσει τις μέρες του στη θαλπωρή της οικογενειακής του εστίας, όμως ο Θεός έχει διαφορετικά σχέδια γι’ αυτόν. Για την ακρίβεια, του επιφυλάσσει τη μοίρα του βιβλικού Ιώβ υποβάλλοντάς τον σε μια σειρά δοκιμασιών με οδυνηρό τέλος: το στερνοπαίδι του, που γεννήθηκε άρρωστο, παραμένει σωματικά και πνευματικά ανάπηρο, ο πρωτότοκος γιος του καλείται στον τσαρικό στρατό και αργότερα θα σκοτωθεί στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η γυναίκα του αρχίζει να τον περιφρονεί, η μονάκριβη κόρη του να εκδίδεται στους Κοζάκους που στρατοπεδεύουν στην πόλη τους. Μοναδική του ελπίδα, μετά τις απανωτές συμφορές, ο δευτερότοκος γιος του, Σαμ, που μετανάστευσε στην Αμερική και πλούτισε.
Και πράγματι ο Σαμ δεν θα τον απογοητεύσει. Καλεί ολόκληρη την οικογένειά του στη Νέα Υόρκη και την εγκαθιστά σε μια εβραϊκή γειτονιά, φροντίζοντας να καλύπτει τις βασικές της ανάγκες. Ομως και πάλι οι ελπίδες του Σίνγκερ διαψεύδονται. Ο επιτυχημένος γιος του θα κληθεί στον αμερικανικό στρατό και δεν θα επιστρέψει ποτέ από το μέτωπο, η κόρη του θα χάσει τα λογικά της, η γυναίκα του θα σβήσει από τη στεναχώρια της.
Μόνος του πια ο φτωχός ιεροδιδάσκαλος, σε μια αχανή, αφιλόξενη χώρα, αποκομμένος από τους πάντες και τα πάντα, δεν μπορεί να συντηρήσει ούτε τον εαυτό του. Οπως και ο βιβλικός Ιώβ, δεν μπορεί να κατανοήσει γιατί τιμωρείται τόσο αυστηρά από τον Θεό, τι λάθη πληρώνει και ποιες ασυγχώρητες αμαρτίες έχει διαπράξει. Προσπαθεί να απευθύνει τα παράπονά του στον Υψιστο, διατρανώνοντας παράλληλα την άμεμπτη διαγωγή του, την προσήλωσή του στις Γραφές και στην παράδοση.
Ανεξαρτήτως του «θαύματος» που συντελείται στο τέλος του βιβλίου και της «κάθαρσης» που ακολουθεί, στο μυαλό μας γεννιέται το ερώτημα γιατί εν έτει 1930 ο Γιόζεφ Ροτ μετατρέπει ένα θρησκευτικό κείμενο, μια γνωστή παραβολή, σε σύγχρονο μυθιστόρημα.
Ο Γάλλος συγγραφέας και μελετητής Πιερ Ασουλίν δίνει μια ενδιαφέρουσα διάσταση. «Ο Ροτ είναι ο Ιώβ», γράφει, «αντί να τον αντιμετωπίσει ως ιστορικό πρόσωπο, προτιμά να τον οικειοποιηθεί».
Οταν ξεκινά τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου, τα βάσανά του δεν έχουν τελειωμό: είναι πνιγμένος στα χρέη, η γυναίκα του εισάγεται εκείνη την εποχή στο ψυχιατρείο, εργάζεται χωρίς πάντα να πληρώνεται, οι ναζιστές βιαιοπραγούν εναντίον των ομοθρήσκων του και το αλκοόλ έχει υποσκάψει την έτσι κι αλλιώς εύθραυστη υγεία του. Ο Ροτ θα πεθάνει εξόριστος στο Παρίσι, δέκα χρόνια αργότερα, δίχως να νιώσει την εύνοια του Θεού, θα αξιωθεί όμως μεταπολεμικά να έχει την εύνοια εκατομμυρίων αναγνωστών.
Γιόζεφ Ροτ, «Ιώβ» Μυθιστόρημα
μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου
εκδ. «Αγρα», σελ. 230, ευρώ 18