Κρατώ στα χέρια μου ένα ωραιότατο βιβλιαράκι που μόλις κυκλοφόρησε: «Κλασικές ιστορίες φαντασμάτων από τη βικτωριανή εποχή» ο τίτλος του, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αίολος, σε επιλογή και μετάφραση του Θωμά Μαστακούρη. Ο Αίολος έχει παράδοση στη λογοτεχνία του φανταστικού, ξένη και εγχώρια, που φτάνει ώς τα μέσα της δεκαετίας του ’80, και στον νέο αυτό τόμο βρίσκω μερικά μεγάλα ονόματα του είδους, όπως τον Σέρινταν λε Φανού και τον Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, δημιουργό του Σέρλοκ Χολμς, ο οποίος ήταν επίσης διάσημος για την αδυναμία του στις πνευματιστικές εκδηλώσεις, πολύ της μόδας τη βικτωριανή περίοδο. Ο Κόναν Ντόιλ πίστευε ακράδαντα στον κόσμο των πνευμάτων, συνεπώς, η εν λόγω συλλογή μάς μεταφέρει και το πνεύμα μιας εποχής όπου για πρώτη φορά έγινε λόγος για άλλες διαστάσεις. H «Επιπεδοχώρα» του Αμποτ, το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που διαδραματίζεται σε ένα σύμπαν δύο διαστάσεων, τότε γράφηκε, ενώ οι μαγικές μεταβάσεις της μικρής Αλίκης σε παράλληλους κόσμους, στα επίσης διάσημα έργα του μαθηματικού Λούις Κάρολ, σήμερα ερμηνεύονται ως μια πρώτη εκδοχή της σημερινής «σκουληκότρυπας» και των θεωριών των παράλληλων συμπάντων των αστροφυσικών.
Αυτό είναι και το πιο ερεθιστικό με την ακλόνητη πίστη των βικτωριανών στα φαντάσματα: δεν ήταν απλώς θρύλοι τοπικοί, παραδόσεις και δεισιδαιμονίες αλλά κάτι ευρύτερο, καθώς η όλη αντίληψη κυμαινόταν σε μια γκρίζα ζώνη ανάμεσα στην επιστήμη και την προκατάληψη (όπως θα έλεγε και ο Ροντ Σέρλινγκ της «Ζώνης του Λυκόφωτος»). Η βιομηχανική επανάσταση, η έλευση του ηλεκτρισμού και της φωτογραφίας έφεραν μαζί τους ένα πνεύμα βάσει του οποίου η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να αγγίξει το υπερφυσικό, να αποδείξει την ύπαρξή του.
Τότε, λοιπόν, γεννήθηκαν και οι πρώτες φωτογραφίες που υποτίθεται ότι απεικονίζουν αληθινά φαντάσματα. Πιο διάσημη, ίσως, από αυτές η φωτογραφία της Καφέ Κυρίας, της λαίδης Ντόροθι Ουόλπολ (1686-1726) που λέγεται πως είχε στοιχειώσει τον πύργο Ρέιναμ Χολ, στο Νόρφολκ. Η πρώτη καταγεγραμμένη «θέαση» της οπτασίας ήταν το 1835. Ακολούθησαν πολλές άλλες και η Καφέ Κυρία έγινε ένα από τα πιο φημισμένα φαντάσματα της βικτωριανής περιόδου – ειδικά όταν, αργότερα, το 1936 το περιοδικό Countrylife δημοσίευσε την περίφημη φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό σημείωμα.
Μάλλον το έχω ξαναπεί: προσωπικά μου είναι παγερά αδιάφορο αν υπάρχουν φαντάσματα ή όχι (αφήστε που δεν πιστεύω καθόλου ότι υπάρχουν). Είναι όμως εξόχως συναρπαστικό που υπάρχουν οι ιστορίες φαντασμάτων.