ΜΙΧΑΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥ
Τρόικα, ο δρόμος
προς την καταστροφή
εκδ. Λιβάνη
Συναντήσεις που επηρέασαν καθοριστικά την πορεία της Ελλάδας προς το Μνημόνιο, διάλογοι που αντανακλούν τον προβληματισμό κάποιων και τα λάθη άλλων, έγγραφα του ΔΝΤ, των Αμερικανών και της Κομισιόν, που αποκαλύπτουν χρήσιμες πτυχές της επίμαχης περιόδου, περιλαμβάνει το νέο βιβλίο του δημοσιογράφου Μιχάλη Ιγνατίου «Τρόικα, ο δρόμος προς την καταστροφή».
Πέρα από τη φυσική του παρουσία σε ένα από τα τρία κέντρα αποφάσεων που επηρεάζουν την ελληνική υπόθεση, ο Ιγνατίου είναι από τους λίγους Ελληνες δημοσιογράφους που είτε μόνος του, είτε μέσα από μεθοδική συνεργασία με ξένους συναδέλφους, αναζητεί και ανακαλύπτει έγγραφα που ρίχνουν φως σε πολλές πτυχές ζητημάτων με τα οποία καταπιάνεται. Υπό αυτή την έννοια, ακόμη και αν κάποιος διαφωνεί με αναλύσεις, προσεγγίσεις και συμπεράσματα, έχει λόγο να διαβάσει το βιβλίο και να αντλήσει πληροφορίες από τα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτό.
Οπως επισημαίνεται, για την περίπτωση της Ελλάδας η ασθένεια ήταν γνωστή από καιρό, αλλά για όλους τους ιθύνοντες, Ελληνες και Ευρωπαίους, αποτελούσε ένα καλά κρυμμένο μυστικό με τη μεταφυσική πεποίθηση και ελπίδα ότι όλα στο τέλος θα πάνε καλά. Ομως, όλα πήγαν ανάποδα.
Στο βιβλίο περιλαμβάνονται τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα που περιέγραφαν την ολιγωρία της κυβέρνησης Καραμανλή, αλλά και τις ευθύνες του Γιώργου Αλογοσκούφη, με την υπενθύμιση ότι ο ίδιος ο πρώην τσάρος της οικονομίας στην εκ των υστέρων αυτοκριτική του ανέφερε ότι η ήπια προσαρμογή που είχε εξαγγείλει θα έπρεπε να ήταν «περισσότερο προσαρμογή και λιγότερο ήπια». Βέβαια, και η ήπια αυτή προσαρμογή είχε προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις. Η αμερικανική πρεσβεία διεπίστωνε τότε ότι η κυβέρνηση Καραμανλή «είναι μια κυβέρνηση από τους πλούσιους για τους πλούσιους».
Προειδοποιήσεις
Ο Ιγνατίου παραθέτει πολλά καθοριστικά σημεία στο χρονοδιάγραμμα της πορείας προς το Μνημόνιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το Eurogroup της 12ης Δεκεμβρίου 2008, ο Ντομινίκ Στρος-Καν έχοντας αίσθηση για το επερχόμενο τσουνάμι, προτείνει στους Ευρωπαίους να δημιουργήσουν έναν μηχανισμό στήριξης για παροχή χαμηλότοκων δανείων σε κράτη και τράπεζες, αλλά η πρότασή του απορρίπτεται λόγω της αντίδρασης της Γερμανίας. Μια εβδομάδα αργότερα, σε ανάλογο πνεύμα κινήθηκε σε ομιλία του ο Κώστας Σημίτης κάνοντας λόγο για προσφυγή στο ΔΝΤ, κάτι που τότε καταγγέλθηκε από τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ ως κινδυνολογία.
Στο βιβλίο καταγράφονται οι επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Κομισιόν και του ΔΝΤ, με αποκορύφωμα την έκθεση του Ταμείου τον Αύγουστο του 2009. Η προειδοποίηση ήταν διαφορετικού βάρους, καθώς η χώρα εμφάνιζε πλέον τεράστια πρωτογενή ελλείμματα (5 δισ. το 2007, 12 δισ. το 2008 και 25 δισ. το 2009), αλλά και λόγω του ότι οι αγορές είχαν γίνει πολύ εχθρικές μετά την κρίση της Lehman Brothers.
Περιγράφονται επίσης διεξοδικά οι συζητήσεις στο παρασκήνιο, οι παρεμβάσεις του Ντομινίκ Στρος-Καν, μεταξύ αυτών και η προτροπή του για έγκαιρη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, η οποία δεν έγινε δεκτή από τους Ευρωπαίους, οι επικοινωνίες του τότε γενικού διευθυντή του ΔΝΤ με τον Γιώργο Παπανδρέου, το δύσκολο έργο του Γιώργου Παπακωνσταντίνου, οι συζητήσεις στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ και οι αντιδράσεις πολλών εκπροσώπων, ιδιαίτερα αναπτυσσόμενων χωρών, για την τροποποίηση του καταστατικού του Ταμείου ώστε να καταστεί δυνατή η χρηματοδότηση μιας χώρας παρότι το χρέος της δεν κρινόταν βιώσιμο, με το επιχείρημα ότι υπήρχε κίνδυνος μετάδοσης της μόλυνσης άλλων ευρωπαϊκών χωρών και, τελικά, της παγκόσμιας οικονομίας.
Μυστική συνάντηση
Ο Ιγνατίου αναφέρεται και σε μια μυστική συνάντηση που είχε τον Νοέμβριο του 2009 ο τότε πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, με τον επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν-Κλοντ Τρισέ, τον επίτροπο Χοακίν Αλμούνια και τους κ. Παπακωνσταντίνου και Προβόπουλο, όπου, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, οι τελευταίοι παρέλαβαν ένα σχέδιο μίνι μνημονίου που είχαν ετοιμάσει οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες για τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος όμως δεν απάντησε ποτέ.
Ο συγγραφέας επιρρίπτει ευθύνες στους κ. Σημίτη και Καραμανλή, αλλά κυρίως στον κ. Παπανδρέου. Τον επικρίνει γιατί δεν άκουσε τους Αμερικανούς, οι οποίοι τον ενθάρρυναν να στηρίξει τον Καραμανλή τον Μάρτιο του 2009, ώστε ο τελευταίος να έχει τα πολιτικά περιθώρια να λάβει τα δύσκολα αλλά αναγκαία μέτρα. Εν συνεχεία, υπογραμμίζει το λάθος του να πιέσει για πρόωρες εκλογές το 2009 –λάθος που επανέλαβαν ο Αντώνης Σαμαράς το 2012 και ο Αλέξης Τσίπρας το 2014– και τέλος εστιάζει στην καθυστέρηση με την οποία αντέδρασε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και αμφισβητεί το πολιτικό ένστικτο και τις διαχειριστικές ικανότητες του Γιώργου Παπανδρέου, τον οποίο περιγράφει ως «πρωτάρη».
Ο Ιγνατίου αποκαλύπτει το προσωπικό μήνυμα του Τρισέ στον Γιώργο Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 2009, που μετέφερε ο τότε αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Λουκάς Παπαδήμος, σε μυστική επίσκεψή του στην Αθήνα, στην οποία τον προειδοποίησε ότι «θα κλείσουν οι αγορές αν δεν πάρεις τα μέτρα τώρα». Αναφέρει ότι η πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία του τότε πρωθυπουργού Παπανδρέου με τον Ντομινίκ Στρος-Καν πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την εκλογή του τον Οκτώβριο του 2009, ενώ καταγράφει την πρώτη άτυπη, κοινή αποστολή Ευρ. Επιτροπής, ΔΝΤ και ΕΚΤ, στις 3 και 4 Δεκεμβρίου του 2009.
Λαϊκισμός
Το βιβλίο επιβεβαιώνει αυτό που ορθά και έγκαιρα είχε επισημάνει ο Αλέκος Παπαδόπουλος, ότι «ένας ιδιότυπος λαϊκισμός διατρέχει το σύνολο της πολιτικής ζωής και έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι η άσκηση πολιτικής μπορεί να γίνεται με δανεικά».
Το πάθημα δεν μας έχει γίνει μάθημα. Ο λαϊκισμός συνεχίζεται. Οποιος ακόμη και σήμερα έχει το θάρρος να λέει την αλήθεια, που στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι δυσάρεστη, αντιμετωπίζεται περίπου ως εθνικός μειοδότης. Η χώρα έχει διχασθεί σε «μνημονιακούς» και «αντιμνημονιακούς» με τα κόμματα να εναλλάσσονται από τον ένα ρόλο στον άλλο ανάλογα με το αν βρίσκονται στην αντιπολίτευση ή την εξουσία.
Σε όποιον πολιτικό χώρο και αν βρίσκεται κανείς, ό,τι και αν πιστεύει για την οικονομική διολίσθηση της Ελλάδας και για το ποιοι ευθύνονται για αυτήν, το βιβλίο του Μιχάλη Ιγνατίου αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την αναζήτηση της αλήθειας με σημαντικά στοιχεία, πολλά εκ των οποίων δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά.