WALTER ISAACSON
The Innovators («Οι Καινοτόμοι»)
εκδ. Simon and Schuster, 2014
O Walter Isaacson έχει στο ενεργητικό του μία επιφανή δημοσιογραφική καριέρα, αφού διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού ΤIME και πρόεδρος του CNN, ενώ τώρα είναι επικεφαλής του Ινστιτούτου Aspen. Εχει γίνει όμως γνωστός και ως συγγραφέας με ευπώλητα βιβλία για τον Albert Einstein, τον Benjamin Franklin και πάνω από όλα για τον ιδρυτή της Apple Steve Jobs, ένα βιβλίο που σημείωσε παγκόσμια εμπορική επιτυχία το 2011.
Τώρα στο νέο βιβλίο του «Οι Καινοτόμοι» o Isaacson μας οδηγεί στον λαβύρινθο της ψηφιακής εποχής, συντροφιά με τα λαμπρά μυαλά που δημιούργησαν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το Διαδίκτυο και μεταμόρφωσαν ριζικά την οικονομία, την επικοινωνία και την κουλτούρα μας. Με μία μεταδοτική ζωντάνια και γλαφυρότητα μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τη δυσκολία των τεχνικών όρων τοποθετώντας τον άνθρωπο πίσω από τις καινοτομίες, ώστε και όσοι έχουν ελάχιστη γνώση της πληροφορικής, της φυσικής και της μηχανικής να συμπάσχουν με τους σκαπανείς της ψηφιακής επανάστασης, αυτούς που πίστευαν ότι «καλύτερος τρόπος να προβλέψει κανείς το μέλλον είναι να το εφεύρει».
Ομαδική δουλειά
Κάθε επανάσταση έχει τους ήρωές της, αλλά για τον συγγραφέα οι πατέρες ή οι μητέρες αυτής της ψηφιακής επανάστασης είναι πολλοί, αφού επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων πρόσθεσαν το δικό τους λιθάρι στο επιστημονικό οικοδόμημα των προκατόχων τους, συνεργαζόμενοι στο τρίγωνο κυβέρνηση – πανεπιστήμια – επιχειρήσεις. Αυτή η συλλογική δουλειά, χρηματοδοτημένη αρχικά από κυβερνητικά κεφάλαια που στην πορεία απέδωσαν πολλαπλάσια οφέλη, διευκολύνθηκε από ένα πολιτισμικό και ερευνητικό περιβάλλον, που επιβράβευε την τολμηρή καινοτομία και δημιουργικότητα. Ετσι ο Isaacson δεν συγκινείται τόσο από τη μοναχική ιδιοφυΐα που ονειρεύεται απομονωμένη σε ένα υπόγειο, όσο από την ομαδική δουλειά που καταφέρνει να κάνει κτήμα των πολλών το όραμα των ολίγων.
Ρομαντική ηρωίδα του βιβλίου είναι η κόρη του Λόρδου Βύρωνα, η λαμπρή μαθηματικός Αda Lovelace, που έχει καθιερωθεί ως πρόδρομος της ψηφιακής εποχής με τη μελέτη της για την Αναλυτική Μηχανή Β το 1843, έναν αιώνα πριν από την εμφάνιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αυτή η προσωποποίηση της «ποιητικής επιστήμης» ήθελε τη μηχανή εταίρο της ανθρώπινης φαντασίας, μία θέση που ασπάζεται και ο συγγραφέας, χαρακτηρίζοντας ως χίμαιρα τη θεωρία της τεχνητής νοημοσύνης, που βλέπει τις μηχανές να αντικαθιστούν τον ανθρώπινο νου. Ιδανικός εκφραστής αυτής της αρμονικής συμβίωσης μηχανής και ανθρώπου ήταν στις μέρες μας ο Steve Jobs, που ζευγάρωσε την τεχνολογία με την τέχνη, την ευρηματικότητα με την καλαισθησία.
Τα μεγάλα άλματα
Ο Isaacson περιγράφει τα μεγάλα τεχνολογικά άλματα, από την πολεμική κινητοποίηση στην Αγγλία και στην Αμερική κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (με τη συμβολή πολλών γυναικών μαθηματικών – προγραμματιστών) μέχρι τις τελευταίες ρηξικέλευθες ανακαλύψεις, από τον υπολογισμό της τροχιάς ενός βλήματος, το σπάσιμο των γερμανικών κρυπτογραφικών κωδίκων και την εξασφάλιση αξιόπιστων δικτύων επικοινωνίας σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης μέχρι τη λειτουργία του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή γενικού σκοπού, την επικράτηση του προσωπικού υπολογιστή, τη διάδοση του Διαδικτύου, του παγκόσμιου ιστού, των μηχανών αναζήτησης πληροφοριών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Πίσω από τις εφευρέσεις αυτές κρύβονται η έμπνευση, οι ιδιορρυθμίες και οι αξίες που σφράγισαν ριψοκίνδυνους καινοτόμους, όπως οι κορυφαίοι μαθηματικοί Alan Turing και John von Neumann, οι Paul Allen και Bill Gates στη Microsoft, oι Steve Wozniak και Steve Jobs στην Apple, o Tim Berners-Lee στο CERN, oι Larry Page και Sergey Brin στην Google, o Mark Zuckerberg στη Facebook.
Με επίκεντρο κυρίως το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ και τη Silicon Valley στην Καλιφόρνια, που πάντρεψαν την εφαρμοσμένη πρωτοποριακή έρευνα με την επιχειρηματικότητα, ξεπήδησαν νεοφυείς επιχειρήσεις, χωρίς αυστηρή ιεραρχική δομή και με χαλαρές εργασιακές σχέσεις. Εκεί άνθισαν οι ακτιβιστές της «αντικουλτούρας», που έβλεπαν τις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής ως σύμβολο προσωπικής ολοκλήρωσης και εργαλείο απελευθέρωσης από τον έλεγχο της εξουσίας.
Ιστορικές ανακαλύψεις
Ο συγγραφέας θεωρεί ιστορικές τις ανακαλύψεις των μικροτσίπς και μικροεπεξεργαστών, που έκαναν προσιτούς τους μικρούς, γρήγορους, απλούς και φθηνούς προσωπικούς υπολογιστές καθώς και τα δίκτυα μεταγωγής, που επέτρεψαν τη διασύνδεση κόμβων στον ιστότοπο. Αυτή η ζεύξη προσωπικού υπολογιστή και Διαδικτύου προκάλεσε την τεράστια έκρηξη ψηφιακής δημιουργικότητας και κοινωνικής δικτύωσης την τελευταία εικοσαετία.
Στο βιβλίο του Isaacson εξιστορούνται επίσης οι παλαιότερες διαμάχες για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και την εμπορική εκμετάλλευση των εφευρέσεων ή τη δωρεάν πρόσβαση των πολιτών σε καινοτομίες που χρηματοδοτήθηκαν από δημόσια κεφάλαια. Παραλείπονται όμως τα πρόσφατα διλήμματα της ψηφιακής εποχής, όπως η προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας ή η συγκέντρωση δύναμης και πλούτου στους νέους βαρώνους της ψηφιακής εποχής, όπως είχε συμβεί πριν από έναν αιώνα στην Αμερική με τους βαρώνους των συγκοινωνιών και της ενέργειας.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Μελβούρνη και Γενεύη.