Κάλλια Παπαδάκη
Δενδρίτες
εκδ. Πόλις, 2015
Υπάρχει ένας ωραίος «φαύλος» κύκλος σε κάποια λογοτεχνικά κείμενα: το περιεχόμενο επηρεάζει τη γλώσσα, ενώ η γλώσσα καθορίζει το περιεχόμενο. Οι «Δενδρίτες» -τμήματα των νευρώνων μας που καθορίζουν τη μνήμη και τη λήθη- της Κάλλιας Παπαδάκη υπηρετούν με απόλυτη επιτυχία αυτόν τον «φαύλο» κύκλο.
Ο Αντώνης (ή Νώντας) Καμπάνης φτάνει στην Αμερική στις αρχές του ’20, παρασυρμένος από το στερεοτυπικό όνειρο του Νέου Κόσμου. Μπλεγμένος με τον ιταλικό υπόκοσμο της εποχής, στο Κάμντεν του Νιου Τζέρσεϊ, σε μια εποχή που ο άνεμος της Ιστορίας ξεκολλάει όνειρα, ιδέες και αξίες, ο Αντώνης Καμπάνης πασχίζει να επιβιώσει. Το Κραχ, οι πόλεμοι, η διαφθορά, τα «εθνοτικά» γκέτο, ο άγραφος νόμος της μαφίας τον καλωσορίζουν σε μια νέα ζωή, η χρονική εξέλιξη της οποίας είναι τόσο πυκνή, που κανένας, πόσο μάλλον ο αφελής Καμπάνης, δεν προλαβαίνει να λάβει τη θέση μάχης του.
Εξήντα χρόνια μετά, αρχές της παράδοξης δεκαετίας του ’80, όπου η Αμερική συνεχίζει να ορίζει το μέλλον του πλανήτη, δίχως, εν τω μεταξύ, να έχει διαλευκάνει το παρελθόν της, ο γιος του Αντώνη, Μπέιζελ Καμπάνης, υπηρετεί τυφλά τη σπαρακτική ομερτά με την οικογενειακή του μοίρα: μία ζωή ως κομπάρσος ενός θιάσου που δεν επέλεξε. Παντρεμένος με τη Σούζαν, πατριός της Λητώς, ξάφνου κάτι σαν πατέρας της Μίνι, της φίλης της Λητώς που δεν γνώρισε πατέρα, έχει έναν εξαφανισμένο αδερφό και μια μητέρα που πέθανε από τη στεναχώρια της εξαφάνισης του γιου της, ο Μπέιζελ (δηλαδή, ο Βασίλης) Καμπάνης πρωταγωνιστεί σ’ ένα σαρκαστικό σενάριο: ισορροπεί στο σκοινί που ενώνει τις υποχρεώσεις μιας καταραμένης καθημερινότητας και τη μοναχική επιστροφή στην πατρογονική Νίσυρο, σύμβολο λύτρωσης από ένα ανυπόφορο παρόν και αντικατάστασή του από ένα, όπως νομίζει, γλυκύ μέλλον.
Η Λητώ και η κολλητή της φίλη Μίνι είναι αφηγηματικοί φορείς του μέλλοντος που ανατέλλει, ξανά και ξανά, στον Νέο Κόσμο. Οι πλατωνικοί Πενία και Πόρος μιας Αμερικής που προσπαθεί να συγκεράσει την επιβολή του «καλού» στον υπόλοιπο κόσμο και την πάλη με το «κακό» στον δικό της. Τα δύο κορίτσια ενσαρκώνει το αδιαίρετο καλό και κακό, που γίνεται ένα – είναι οι γέφυρες «Μπέντζαμιν Φράνκλιν» και «Ουόλτ Ουίτμαν» που ενώνουν το Κάμντεν με τη Φιλαδέλφεια, που χωρίζονται από τον ποταμό Ντέλαγουερ.
Αν θέλαμε να συμβολοποιήσουμε αυτήν την επιλογή της Κάλλιας Παπαδάκη, θα μιλούσαμε για το χάσμα και τη γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στις προσδοκίες των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματός της και την πραγματικότητά τους. Οι ήρωες παλεύουν με τη μνήμη και το όνειρο, αγωνίζονται να εντοπίσουν πού ενώνονται τα σχέδια που είχαν για τη ζωή με τη ζωή στην οποία, τελικά, υπέκυψαν.
Η γλώσσα της Κάλλιας Παπαδάκη είναι καταιγιστική. Ο δίχως ανάσα λόγος της ακολουθεί την ιλιγγιώδη ταχύτητα αλλαγών της αφήγησης, της αμερικανικής πόλης, των μετασχηματισμών της Ιστορίας, της πάλης με εαυτούς και αλλήλους. Η αναγνωστική απόλαυση του μυθιστορήματος είναι μία ωραία παγίδα, στην οποία πιάνεσαι, για να διακρίνεις, τελικά, το εύρος της γλώσσας, της αφηγηματικής τεχνικής και της ολοκληρωμένης καταγραφής της συνέχειας της Ιστορίας, προσωπικής και συλλογικής. Η ταύτιση και η οικειότητα του Ελληνα αναγνώστη, με τον οποίο η Κάλλια Παπαδάκη είναι, και σ’ αυτό το έργο της, γενναιόδωρη, είναι σε κάθε λέξη – περιμένοντας τη δική του ερμηνεία, για τη δική του «Αμερική».