CATHERINE MAVRIKAKIS
Ο ουρανός του Μπέι Σίτι
μετ.: Τζένη Κωνσταντίνου
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Ενα παιδί μεγαλώνει κάτω από έναν μαβί ουρανό. Εναν ουρανό μπλάβο, σκοτωμένο, μολυσμένο, αποπνικτικό, έναν ουρανό που μοιάζει βιολετί κλουβί και αφήνει τον ήλιο του «να ξεψυχήσει στη στέγη» ενός προκατασκευασμένου σπιτιού από λαμαρίνα, θαρρείς τυχαία ριγμένου στην οδό Βερόνικα Λέιν, αρ. 4122, «έναν δρόμο με όνομα χωρίς ιστορία». Στο σπίτι αυτό κυκλοφορούν σκιές, φαντάσματα μιας άλλης ζωής που βιώθηκε σε χρόνους προγενέστερους, αλλά στοιχειώνει τη νεαρή, δυσπροσπάρμοστη, αποκλίνουσα ηρωίδα Εϊμι Ντισενέ: η αδελφή της (ένα θνησιγενές βρέφος που λατρεύεται σαν οικιακή θεότητα), πρόγονοι που εξοντώθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου, γλώσσες μιας άλλης πατρίδας που μιλιούνται στερημένες από το ιστορικό και το κοινωνικό τους βάρος, συμβάλλοντας έτσι στην αίσθηση της αποξένωσης και της εξαίρεσης που κατατρύχει τη νεαρή Εϊμι. Ολοι αυτοί οι νεκροί, που συνωθούνται στη σκηνή της αφήγησης, δεν αποχωρούν σιγά σιγά από το προσκήνιο, δεν σβήνουν φιλικά στο φως της καθημερινότητας, δεν «λιώνουν» μέσα στη θεραπευτική πλημμυρίδα των δακρύων. Είτε γιατί οι επιζώντες τούς κρατούν με το ζόρι στη ζωή, όπως τη νεκρή Αντζι, τη μισητή αδελφή της Εϊμι, μετατρέποντάς τους σε μέτρο σύγκρισης για τους επιγενόμενους, είτε γιατί οι ίδιοι οι νεκροί καθυστερούν στον επίγειο κόσμο μας, αναβάλλοντας τον ενταφιασμό τους, πεδικλώνοντας τις στιγμές, ποδηγετώντας τον χρόνο, παρόντες και απόντες ταυτόχρονα, σε ένα «ωσεί παρόν» που, στον ασφυκτικό εναγκαλισμό του, απειλεί με πνιγμό τους ζωντανούς.
Στο βραβευμένο μυθιστόρημα της ελληνικής καταγωγής συγγραφέα Κατρίν Μαυρικακίς, η ηρωίδα, η Εϊμι, γεννημένη το 1961 στο Μπέι Σίτι του Μίσιγκαν, μεγαλώνει όπως όλοι οι συνομήλικοί της Αμερικανοί, «με αδυναμία στα αυτοκίνητα, το blow job, το ψέμα». Προσκολλημένη στον Αλισον Κούπερ και τα τσιγάρα Benson & Hedges, μαθημένη στις γρήγορες συνευρέσεις στα πίσω καθίσματα των αυτοκινήτων ήδη από τα δεκατρία της χρόνια και στην ανούσια περιστασιακή δουλειά της στο πολυκατάστημα Κ-Μart, ονειρεύεται ένα μέλλον κάτω από πιο διαυγείς ουρανούς, αλλά δεν έχει παρελθόν. Κανείς δεν της έχει πει ότι είναι Εβραία, ότι οι παππούδες της πέθαναν στο Αουσβιτς, ότι η μητέρα της και η θεία της γλίτωσαν τον αφανισμό χάρη σε δύο Νορμανδούς αγρότες που τις εμφάνισαν σαν ανιψιές τους και τις μεγάλωσαν σαν κόρες τους, ότι σαράντα οκτώ μέλη της οικογένειάς της έχασαν τη ζωή τους σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η φρουρός της μνήμης, η θεία, θα τα αποκαλύψει όλα αυτά παραμονές των δέκατων όγδοων γενεθλίων της Εϊμι. Και η ιστορία θα αναδυθεί απειλητική, μέσα από τις στάχτες της μνημοκτονίας στην οποία τόσο συστηματικά είχαν επιδοθεί τα μεταφυτευμένα στην Αμερική υπολείμματα της εβραϊκής οικογένειας της Εϊμι, και θα σαρώσει τα πάντα: η πυρκαγιά που θα καταπιεί το λαμαρινένιο σπίτι και τους ενοίκους του ανήμερα τα γενέθλια της ηρωίδας, στις 4 Ιουλίου 1979, είναι η μνήμη που αναφλέγεται, καταστροφική αλλά και σωτήρια. Το αν η Εϊμι είναι ένοχη εμπρησμού ή αν φαντάστηκε την ενοχή της δεν θα το μάθουμε ποτέ. Αλλά τώρα πια μπορεί να αναζητήσει πιο γαλάζιους ουρανούς και να αποκτήσει ένα παιδί, την Χέβεν (το όνομά της σημαίνει ουρανός, παράδεισος, αγαλλίαση), τη μόνη αισιόδοξη παρουσία στη ζωή της.
Πικρό, ωμό, βίαιο, το μυθιστόρημα της Μαυρικακίς αξίζει να διαβαστεί σαν μια σπουδή στη λειτουργία της μνήμης, αυτής της συνεχούς επαφής παρόντος και παρελθόντος, αυτού του δύσκολου διαλόγου ανάμεσα στον κόσμο των νεκρών και τον κόσμο των ζωντανών, αλλά και σαν μια οξυδερκής αποτύπωση των σχέσεων μητέρας-κόρης, που μπορεί να είναι τραυματικές ή ιαματικές, συνθλιπτικές ή αγωγοί ελευθερίας. Μπορεί να διαβαστεί, επίσης, σαν στοχασμός πάνω στο κακό, πάνω στον ηθικό και πολιτισμικό μηδενισμό. Σαν ένα μυθιστόρημα μιας δύσκολης ενηλικίωσης, όταν οι διαβατήριες τελετές δεν είναι παρά η αποκρυστάλλωση της πλήρους αρνητικότητας. Και συνάμα σαν ένας άθλος γραφής που συνδυάζει τον ίλιγγο των συμβολισμών με το χιούμορ, σε μια γλώσσα που παίζει με τις αποχρώσεις και ευτύχησε στην απόδοσή της στα ελληνικά.