Ενα κενό στην επιστημονική έρευνα για τη Θεσσαλία έρχεται να καλύψει η έκδοση του νέου –και φιλόδοξου– ετήσιου επιστημονικού περιοδικού «Θεσσαλικά Μελετήματα» από τη Φιλολογική Ιστορική Αρχαιολογική Λαογραφική Εταιρεία Θεσσαλίας (ΦΙΑΛΕΘ).
Ηδη κυκλοφόρησε ο τέταρτος, κατά σειρά, τόμος χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες του Διοικητικού Συμβουλίου της και της Επιστημονικής Συντακτικής Επιτροπής.
Ο τέταρτος τόμος, όπως και οι προηγούμενοι, είναι χωρισμένος σε υποενότητες και υπηρετεί τομείς της επιστημονικής έρευνας (φιλολογία-ιστορία-αρχαιολογία-αρχιτεκτονική-λαογραφία) φιλοξενώντας αξιόλογες μελέτες νέων ερευνητών για τη Θεσσαλία.
Φιλολογικές μελέτες
Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο σε άρθρα σχετικά με την επιστήμη της φιλολογίας. Η Αγγελική Δρίβα γράφει για το μεταφραστικό και εκδοτικό έργο του λόγιου Τυρναβίτη Δημήτρη Αλεξανδρίδη (τέλη 18ου αι. – αρχές 19ου), εκδότη του «Ελληνικού Τηλέγραφου», ο οποίος εργάστηκε για την απαλλαγή του Γένους από τον σκοταδισμό και την απελευθέρωσή του από τα δεσμά του δυνάστη.
Ο Βασίλειος Πράπας ασχολείται με την ελληνική μετάφραση των λατινικών παραθεμάτων της Αστρονομίας του Landale από τον Δημητριέα Δανιήλ Φιλιππίδη και ο Κώστας Σαΐτης με τους Θεσσαλούς εκπροσώπους της ψαλτικής τέχνης κατά τους 17ο και 18ο αι., αφού την περίοδο αυτή παρατηρείται ανάπτυξη της βυζαντινής μουσικής χάρη στην ευρύτερη προαγωγή της παιδείας στον ελληνικό χώρο.
Το δεύτερο μέρος –με μελέτες για την ιστορία της Θεσσαλίας– περιλαμβάνει την εργασία του Χαράλαμπου Στεργιούλη για τη συνάντηση του Μεγάλου Κωνσταντίνου με τον άγιο Αχίλλιο, αρχιεπίσκοπο Λαρίσης, μετά τη λήξη των εργασιών της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας (Μάιος 325).
Το κύριο μέρος όμως της ενότητας καλύπτεται από μελέτες για τη νεώτερη θεσσαλική ιστορία: του Γιώργου Κοντομήτρου για τον Ιωάννη (Γιάγκο) Μαυροπούλη, ένα μάρτυρα του εκπαιδευτικού έργου, όπως τον χαρακτηρίζει ο Κοντομήτρος, και εκπαιδευτικό ευρείας αντίληψης, που υπηρέτησε με ευσυνειδησία, στις αρχές του 20ού αι., στο Πρακτικό Λύκειο Βόλου και –ως διευθυντής– στο Πρακτικό Λύκειο της ιστορικής κωμόπολης Λαγκαδίων.
Το αγροτικό ζήτημα
Και του ακούραστου Θεόδωρου Νημά, ο οποίος φέρνει στο φως αποκαλυπτικά στοιχεία για τη συμμετοχή Θεσσαλών στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1917-1918) και στη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922).
Αποτέλεσμα της μακρόχρονης και κοπιαστικής έρευνάς του είναι η σύνθεση ενός λεπτομερούς καταλόγου των πεσόντων Θεσσαλών, κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, πολύτιμου για κάθε επιστήμονα και ερευνητή της περιόδου· τέλος, του Βασίλη Πλατή για τις πολιτικές περιπλοκές του αγροτικού ζητήματος στη Θεσσαλία από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος (1881) μέχρι το 1917, όταν η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου επιχείρησε την οριστική επίλυση του ζητήματος με τον νόμο 1702/1917.
Αρχαιολογία-αρχιτεκτονική
Το τρίτο μέρος των «Θεσσαλικών Μελετημάτων» καλύπτει άρθρα για την αρχαιολογία και την αρχιτεκτονική στην περιοχή της Θεσσαλίας. Η Κρυστάλλω Μαντζανά και ο Γιώργος Κουγιουμτζόγλου γράφουν για το οθωμανικό λουτρό (ευρύτερα γνωστό ως χαμάμ) των Τρικάλων, έργο του διάσημου οθωμανού αρχιτέκτονα Σινάν, ενώ ο Γιάννης Μάνος ασχολείται με τα διαμπερή ανοίγματα του κάστρου των Τρικάλων και του ρόλου τους στην αμυντική λειτουργία της πόλης.
Η ύλη του περιοδικού κλείνει με μια εργασία εντασσόμενη στον τομέα της λαογραφίας.
Ο Χαρίλαος Ντούλας καταγράφει τα παιδικά παραδοσιακά παιχνίδια και τραγούδια στην περιοχή Παλαμά Καρδίτσης. Εξίσου σημαντικό αναδεικνύεται το συνοδευτικό Γλωσσάριο, που παραθέτει στο τέλος της εργασίας του, με την καταγραφή λέξεων από την περιοχή του Παλαμά.
* Ο κ. Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης είναι φιλόλογος – δρ Βυζαντινής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.