Για ακόμη μία χρονιά, ο χώρος περιπάτου του Ζαππείου φιλοξενεί περίπτερα και βιβλία. Είναι η φθινοπωρινή έκθεση βιβλίου, που επιμένει να γίνεται, παρά την απουσία ολοένα και περισσότερων εκδοτών, που πλέον δεν αντέχουν τα πρόσθετα λειτουργικά έξοδα. Είναι μόνο αυτός ο λόγος; Φαίνεται πως όχι, και φαίνεται ότι ολοένα και περισσότεροι εκδότες έχουν αντιρρήσεις με τη δομή αυτών των εκθέσεων και αρκετοί πιστεύουν ότι έκλεισαν τον κύκλο τους που ξεκίνησε τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια. Κι ότι η αγορά και η κοινωνία ζητάει διαφορετικούς τρόπους προώθησης του βιβλίου και της φιλαναγνωσίας.
Η εκδότρια της «Μέλισσας» Αννυ Ραγιά είναι σαφής: «Αυτές οι εκθέσεις βοηθάνε τελικά το βιβλίο; Προωθούν τα νέα βιβλία ή απλώς πλασάρονται κάποιοι τίτλοι που έτσι κι αλλιώς πουλάνε; Είναι μια διαδικασία που θα μπορέσει να δώσει ένα μέλλον στο επάγγελμα του εκδότη ή απλώς λειτουργούμε ως πλασιέ της δεκαετίας του ’70; Ο χώρος του βιβλίου πρέπει να βοηθηθεί, αφού από πουθενά δεν παίρνει βοήθεια. Αναρωτιέμαι όμως: αυτές οι διαδικασίες το βοηθάνε ή απλώς συντηρούμε μια παζαροκατάσταση και περιμένουμε όλοι να πάρουμε ένα βιβλίο μ’ ένα ευρώ;», λέει η Αννυ Ραγιά.
«Να δημιουργούν εμπειρία»
Με την ίδια ευθύτητα διατυπώνει την αντίθεσή της σ’ αυτού του είδους τις εκθέσεις βιβλίου και η Αρετή Γεωργιλή, από το φιλόξενο «free thinking zone» της οδού Σκουφά. «Αυτές οι εκθέσεις γίνονται για να ενισχύονται οι χρηματοοικονομικές ροές των εκδοτών, που έχουν μειωθεί λόγω των συνθηκών. Είναι απλώς μια επιπλέον ευκαιρία να πουλήσουν βιβλία. Το Ζάππειο είναι ένα υπαίθριο σούπερ μάρκετ βιβλίου, δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τη φιλαναγνωσία. Απλώς συνοδεύεται από κάποια στρογγυλά τραπέζια και κάποιες αφισούλες που μπαίνουν στις βιτρίνες κάποιων καταστημάτων του κέντρου. Αυτό δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τις διεθνείς εκθέσεις που προσπαθούν να δημιουργήσουν εμπειρία». Και συμπληρώνει η Αρετή Γεωργιλή: «Ο χειρότερος εχθρός του βιβλίου είμαστε οι άνθρωποι του βιβλίου. Και παρότι το βιβλίο είναι από τους πιο δημιουργικούς χώρους, που ευνοούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, χρησιμοποιούμε τις πιο ξύλινες και παρωχημένες μεθόδους marketing που έχω δει. Οι εκθέσεις βιβλίου που γίνονται στην Ελλάδα είναι πανηγυράκια – εξαιρώ τη Θεσσαλονίκη, γιατί έχει κάνει κάποια βήματα σε σωστή κατεύθυνση, ώστε να ανανεωθεί το περιεχόμενο μιας έκθεσης βιβλίου. Δεν επιτρέπεται να μην υπάρχει μια έκθεση βιβλίου σε κλειστό χώρο, με παράλληλες εκδηλώσεις, με δράσεις, με στοχευμένες ομάδες κοινού, που να διοργανώνεται από επαγγελματίες».
Η εμπειρία της ΔΕΘ
Πράγματι, ενώ στην Αθήνα διαιωνίζεται αυτή η κατάσταση με τις υπαίθριες εκθέσεις βιβλίου, τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχει στον εκδοτικό κόσμο η εμπειρία της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που έκανε σοβαρές προσπάθειες, παρά τις ελλείψεις και τις αστοχίες, να φέρει τη δομή και το πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής έκθεσης βιβλίου και στην Ελλάδα. Με σοβαρές εκδηλώσεις, θεματικές και παρεμβατικές, με παράθυρο σε διάφορα μέρη του κόσμου και στους συγγραφείς του κόσμου. Στην αρχή διοργανωτής ήταν το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και η Helexpo. Μετά την κατάργηση του ΕΚΕΒΙ, η έκθεση της Θεσσαλονίκης είχε ενταχθεί στα ΕΣΠΑ, έως το 2014. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ενημέρωση αν έχει προλάβει να ενταχθεί στο επόμενο πακέτο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχειά της.
Πάντως, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες από τον εκδοτικό κόσμο, η ΕΝΕΛΒΙ προσπαθούσε να διοργανώσει μέσα στον Νοέμβριο μιαν έκθεση βιβλίου στη Helexpo στο Μαρούσι. Η επιβολή των capital controls πάγωσε και αυτό το σχέδιο… Ας ελπίσουμε ότι θα συνεχιστεί κάποια στιγμή.
Συμμετοχή, μετά κόπων, στη Φρανκφούρτη
Το δύσκολο καλοκαίρι και τα capital controls παραλίγο να στοιχίσουν την ελληνική εθνική παρουσία από τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στη Φρανκφούρτη, που ξεκινάει στις 14 Οκτωβρίου. Την ευθύνη για τον συντονισμό και τη διοργάνωση της εθνικής παρουσίας στη Φρανκφούρτη έχει το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού, στο οποίο έχουν περάσει κάποιες από τις δράσεις του ΕΚΕΒΙ.
Οι άνθρωποι που έχουν αναλάβει τις προετοιμασίες της διοργάνωσης –το μεγάλο βάρος κουβαλά η Νόπη Χατζηγεωργίου– προσπαθούσαν να πείσουν τους διοργανωτές της Φρανκφούρτης να κρατήσουν χώρο και μετά τις 30/6 που τελείωναν οι εγγραφές για περίπτερο στη Φρανκφούρτη. Γιατί στις 30 Ιουνίου πήραν από το υπουργείο Πολιτισμού την αρχική έγκριση της χρηματοδότησης. Τελικά, η έγκριση της χρηματοδότησης, υπογεγραμμένη, έφτασε στο ΕΙΠ αρχές Αυγούστου. «Χάσαμε βέβαια την αρχική μας θέση, αλλά δεν είναι κακή και αυτή που έχουμε φέτος. Θα είμαστε στο Hall 5, δίπλα στους Γάλλους και στις γαλλόφωνες χώρες, με κεντρικό μότο “New voices from Greece”», λένε στην «Κ». Και φέτος στο ελληνικό περίπτερο θα εκπροσωπηθούν 14 Ελληνες εκδότες.