Είμαι συνήθως πολύ σκεπτικός κάθε φορά που εκδίδονται μονογραφίες ή ανθολογίες σχετικά με την οριακή εποχή που βιώνουμε ― ίσως διότι έχω την πεποίθηση ότι πρέπει η «φωτιά» τους να κοπάσει, να επέλθει η αποστασιοποίηση και, αφού καταλαγιάσουν τα πράγματα, να γίνει η λογοτεχνική ή άλλη καταγραφή τους.
«Futures: Poetry of the Greek crisis»
Πριν από λίγες εβδομάδες, εκδόθηκε στη Βρετανία μία ανθολογία ποιημάτων, σε επιμέλεια και μετάφραση του ακάματου Θοδωρή Χιώτη, που ακριβώς καταγράφει τη δημιουργία σε καιρούς ακραίας κρίσης. Η ανθολογία αυτή έχει τίτλο «Futures: Poetry of the Greek crisis» και εκδόθηκε από τον οίκο Penned in the Margins. Έργα 41 ποιητών και ποιητριών, καταγράφουν πώς είναι να ζεις και να δημιουργείς όταν γύρω σου ο κόσμος, όπως τον ήξερες ώς τότε, καταρρέει• όταν τίποτα δεν θυμίζει καν τα σχέδια που είχες κάνει μόλις… χθες.
Δημιουργοί, λοιπόν, Έλληνες αλλά και ξένοι που συνδέονται με την Ελλάδα, αναλαμβάνουν τον ρόλο της πολιτικής πράξης μέσω της γραφής, επιτελούν μια συγχρονική ποιητική εξιστόρηση, με θάρρος. Τα ποιήματα του τόμου αυτού είναι ένας διάλογος, σε ελληνικό και διεθνές έδαφος, που, είμαι σίγουρος, θ’ αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο για τη γνωριμία της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, εν μέσω κρίσης ή εξαιτίας της κρίσης, με ένα ευρύτερο, διεθνές κοινό, που κυρίως μαθαίνει για την Ελλάδα από τις ειδήσεις, τις οικονομικές αναλύσεις και τα αφιερώματα.
Συμμετέχοντες: Δημήτρης Άλλος, Βασίλης Αμανατίδης, Ορφέας Απέργης, Φοίβη Γιαννίση, Emily Critchley, Γιάννης Δούκας, Νίκος Ερηνάκης, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Δήμητρα Ιωάννου, Αντριάνα Καλφοπούλου, Πατρίτσια Κολαΐτη, Δήμητρα Κωτούλα, Αλέξιος Μάινας, Χριστόδουλος Μακρής, Sophie Mayer, Στέργιος Μήτας, Ευτυχία Παναγιώτου, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Στέφανος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπος, Σταμάτης Πολενάκης, Νίκος Ποταμίτης, Γιώργος Πρεβεδουράκης, Θεόδωρος Ρακόπουλος, Ελένη Σικελιανός, A. E. Stallings, Γιάννης Στίγκας, Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Barnaby Tideman, Τρύφων Τολίδης, Μαρία Τοπάλη, Θανάσης Τριαρίδης, Θωμάς Τσαλαπάτης, George Ttoouli, Ελένη Φιλίππου, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Μάριος Χατζηπροκοπίου, Θοδωρής Χιώτης, Universal Jenny, Steve Willey.
«Critical times, critical thoughts»
Και υπάρχει και συνέχεια. Αυτές τις ημέρες έχει κυκλοφορήσει, πάλι στη Βρετανία, σε επιμέλεια και μετάφραση της Ελένης Γιαννακάκη και της Νατάσας Λαιμού, η ανθολογία «Critical times, critical thoughts», από τον οίκο Cambridge Scholars Publishing. Η σημασία αυτής της έκδοσης εντοπίζεται στο ότι Έλληνες και Ελληνοκύπριοι πεζογράφοι, κριτικοί λογοτεχνίας και ακαδημαϊκοί σχολιάζουν την πυκνή εξαετία της ελληνικής κρίσης στις σπουδαιότερες εκφάνσεις της: την ετερότητα στο πεδίο της καταγωγής, του πολιτισμού, της θρησκείας ή του φύλου, βιολογικού και κοινωνικού, πώς η ετερότητα εμφανίζεται στη σύγχρονη λογοτεχνία, πώς το ιστορικό και το αστυνομικό μυθιστόρημα αναπτύχθηκαν εντός αυτής της περιόδου, καθώς και όψεις της σύγχρονης κυπριακής λογοτεχνίας.
Και ακόμη παραπέρα: τα πρωτότυπα κείμενα σημειολογούν τη διαρκώς δοκιμαζόμενη σχέση των Ελλήνων με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο, ειδικά μετά τις ρωγμές του περασμένου καλοκαιριού, μακριά από τις ειδήσεις της Αθήνας, των Βρυξελλών και του Βερολίνου, μακριά από τον λόγο των δημοσιογράφων και των οικονομικών αναλυτών.
Η εισαγωγή των Γιαννακάκη – Λαιμού είναι μια τεκμηριωμένη αναδρομή στην ελληνική λογοτεχνία και κριτική μέχρι τα χρόνια της κρίσης, ενώ, ταυτόχρονα, παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίον το αναγνωστικό κοινό υποδέχθηκε την εκάστοτε εποχή καθώς και τα έργα που εκείνη «προκάλεσε».
Συμμετέχοντες: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Ρέα Γαλανάκη, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Βασίλης Δανέλλης, Άντζελα Δημητρακάκη, Μάρω Δούκα, Πάνος Ιωαννίδης, Τηλέμαχος Κώτσιας, Γιώργος Περαντωνάκης, Μαρλένα Πολίτοπούλου, Φίλιππος Φιλίππου, Μικέλα Χαρτουλάρη, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Μιλτιάδης Χατζόπουλος. Ο τόμος είναι αφιερωμένος στη μνήμη της Νίκης Μαραγκού.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς καταγράφεται το παρόν μας, μέσα από αυτές τις δύο εκδόσεις, πέρα από την εικόνα που έχουμε συνηθίσει ― κι ίσως πέρα από τον λόγο που μας περιβάλλει…