Τι θα σκεφτόσασταν αν σας μιλούσε κάποιος για τους «Ελληνες του Χόλιγουντ»; Κάποιον σύγχρονο εγχώριο σταρ ίσως ή ακόμα πιο συχνά έναν φιλόδοξο νεαρό, ο οποίος αποφασίζει να κάνει το μεγάλο βήμα κυνηγώντας το όνειρο στη μεγαλύτερη κινηματογραφική βιομηχανία του κόσμου. Αυτά σήμερα. Σχεδόν έναν αιώνα πριν ωστόσο, όταν οι Ελληνες έφευγαν για την «Αμέρικα» σε αναζήτηση απλώς του επιούσιου, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Ξωμάχοι, ώς τότε, των αγρών ή απλοί τυχοδιώκτες, οι μετανάστες των δεκαετιών του ’10, του ’20 και του ’30 βρέθηκαν να κάνουν όλων των ειδών τις δουλειές και –αναπόφευκτα– κάποιοι από αυτούς πέρασαν κι από τη νεοϊδρυθείσα τότε «Εδέμ» του σινεμά. Ο ποιητής, συγγραφέας και ερευνητής Φώντας Λάδης, αξιοποιώντας το αρχείο ενός από αυτούς, είναι έτοιμος να παρουσιάσει τη μέχρι τώρα άγνωστη ιστορία εκείνων των ανθρώπων.
Ο Θανάσης Λυμπέρης ξεκίνησε στις αρχές του αιώνα από το πάμφτωχο Βασιλίτσι, το νοτιότερο χωριό της Μεσσηνίας, για να φτάσει ύστερα από μεγάλες περιπέτειες στην Αμερική. Εκεί, όπως χιλιάδες άλλοι συμπατριώτες του, άλλαξε δεκάδες επαγγέλματα, πέρασε δύσκολα και τελικά κατάφερε όχι απλά να επιβιώσει αλλά και να μαζέψει εμπειρίες, τις οποίες άλλοι χρειάζονται 3 και 4 ζωές για να συγκεντρώσουν. Πιο «ένδοξη» ωστόσο περίοδος για τον Λυμπέρη ήταν εκείνη του Χόλιγουντ.
Κασκαντέρ και κομπάρσος
Ξεκινώντας ως κασκαντέρ και κομπάρσος ο δαιμόνιος Ελληνας, πήρε μέρος σε δεκάδες ταινίες ερμηνεύοντας μικρούς και μεγαλύτερους ρόλους – μέχρι και γυναικείους· όπως ήταν φυσικό η δραστηριότητά του τον έφερε σε επαφή με μεγάλες μορφές της εποχής. Μεταξύ άλλων δούλεψε με τον Ντάγκλας Φέρμπανκς (πατέρα), τη Μαίρη Πίκφορντ, τον Ροντόλφο Βαλεντίνο, τον Τσάρλι Τσάπλιν, τον Τζον Γκίλμπερτ, τον Ραμόν Νοβάρο και πολλούς άλλους. Εκτός αυτών, μέσα στα χρόνια ο Λυμπέρης είχε την ευκαιρία να γνωρίσει ακόμα διάφορες διασημότητες εκείνης της εποχής όπως ο Αϊνστάιν, ο Σάρογιαν, ο Μπέρναρντ Σο και ο Γουόλτ Ντίσνεϊ.
Το φωτογραφικό αρχείο του Θανάση Λυμπέρη σε συνδυασμό με τη μαρτυρία του ιδίου, όπως τη μετέφερε πριν από τον θάνατό του στον Φώντα Λάδη, είναι πιο σημαντικά για έναν άλλο λόγο: μας φέρνουν σε επαφή, έστω και επιφανειακά, με μνήμες και πληροφορίες για άλλους Ελληνες, οι οποίοι δούλεψαν επίσης εκείνη την εποχή στο Χόλιγουντ και τα ονόματά τους είναι σήμερα ως επί το πλείστον λησμονημένα. Ο Γουίλιαμ Νικλ (Νικολόπουλος) από το Αίγιο, ο Γιώργος Σταματόπουλος ή Τζορτζ Σταμ από το Γαλαξείδι, ο Γιώργος Κούνδουρος από την Κρήτη, ήταν όλοι φίλοι του Λυμπέρη. Οι φωτογραφίες τους με τις ιδιόχειρες αφιερώσεις είναι πράγματι συγκινητικές, γιατί ανακαλούν τις μορφές (για όποιον διαθέτει τη φαντασία και τις ζωές) των ανθρώπων μιας «ηρωικής» εποχής, οι οποίοι αγωνίζονταν, μαζί με τόσους άλλους, στο κυνήγι του αμερικανικού ονείρου και ενίοτε τα κατάφερναν. Είναι χαρακτηριστικό πως στη χαμένη σήμερα ταινία «Αυτή είναι η ζωή», η οποία γυρίστηκε στη Νέα Υόρκη το 1934, όλοι σχεδόν οι συντελεστές (παραγωγοί, σκηνοθέτης και ηθοποιοί) ήταν Ελληνες.
Σκοπός του Φώντα Λάδη και της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Μνήμες», η οποία διαχειρίζεται τα αρχεία, είναι να δώσει όσο περισσότερο από αυτό το υλικό στη δημοσιότητα. Αυτό θα γίνει κατ’ αρχήν με την έκδοση ενός βιβλίου μέσα στο 2016, αφιερωμένου στους «Ελληνες του Χόλιγουντ», όμως η παρουσίαση δεν θα μείνει εκεί: στη διάρκεια ενός ταξιδιού που πραγματοποίησε προ λίγων μηνών στο Λος Αντζελες, ο Λάδης κατάφερε να κινητοποιήσει πολλούς Ελληνες –συστάθηκε επιτροπή με επικεφαλής τον ιδρυτή και υπεύθυνο της Ελληνικής Βιβλιοθήκης Νότιας Καλιφόρνιας Φίλιππο Τρεβεζά και τον πανεπιστημιακό Τζιμ Δημητρίου– ώστε να δημιουργηθεί επίσης ένα μικρό μουσείο το οποίο θα στεγάσει τελικά το υλικό.
Και ντοκιμαντέρ
Σχεδιάζεται και το γύρισμα ενός ντοκιμαντέρ από τον σκηνοθέτη Κώστα Βάκα, το οποίο θα ακολουθεί τα βήματα του Λυμπέρη από το χωριό του στην Πελοπόννησο μέχρι τα χολιγουντιανά στούντιο.
«Ολες σχεδόν αυτές οι μορφές των Ελλήνων είναι στην πραγματικότητα άγνωστες – στην Αμερική τουλάχιστον δεν τους ξέρει κανείς. Και μόνο τα πορτρέτα τους ή φωτογραφίες από τις ταινίες στις οποίες συμμετείχαν είναι σημαντικά τεκμήρια, αποδεικνύουν πρώτα από όλα πως αυτοί οι άνθρωποι όντως υπήρξαν», μας λέει ο Φώντας Λάδης, ο οποίος θέλει το βιβλίο του να αποτελέσει έναυσμα για περαιτέρω έρευνα πάνω σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα σελίδα της ιστορίας του απόδημου ελληνισμού. Πρόκληση θα ήταν, για παράδειγμα, να προσπαθήσει κάποιος να εντοπίσει αυτές τις ταινίες. Κάτι τέτοιο ωστόσο είναι δύσκολο, μιας και οι περισσότερες από τις κόπιες τους καταστράφηκαν προκειμένου να εξαχθούν από τα φιλμ τα άλατα του αργύρου που περιείχαν.
Ο Φώντας Λάδης
Ο Φώντας Λάδης, χρόνια δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα και συγγραφέας, είναι πιο γνωστός για το ποιητικό και στιχουργικό του έργο, μέσα από τις μελοποιήσεις των Μίκη Θεοδωράκη («Γράμματα από τη Γερμανία»), Μάνου Λοΐζου, Θάνου Μικρούτσικου, Χρήστου Νικολόπουλου κ.ά. Τα τελευταία χρόνια κυκλοφόρησαν βιβλία του σε έξι διαφορετικές γλώσσες, με πιο πρόσφατη τη συλλογή ποιημάτων «Διαδρομές στην Αθήνα» που εκδόθηκαν στην Κίνα από το Πανεπιστήμιο της Χουνάν. Το 2016 θα κυκλοφορήσουν στη Νέα Υόρκη οι στίχοι των τραγουδιών του, σε δίγλωσση έκδοση, με γενική επιμέλεια του ποιητή και πανεπιστημιακού της Διασποράς Νίκου Αλεξίου.