Είδα τον «Πιανίστα» του Ρομάν Πολάνσκι πολύ πρόσφατα, αιώνες μετά την προβολή του στις αίθουσες, το 2003. Υποβλητική ταινία, με φόντο το εβραϊκό γκέτο της Βαρσοβίας και πρωταγωνιστή τον Βλάντισλαφ Σπίλμαν. Η αληθινή ιστορία του διάσημου «Πιανίστα» που έφερε στο φως το βιβλίο του γιου του Αντζέι και το οποίο κυκλοφόρησε στη Γερμανία το 1998 ως διασκευή των αναμνήσεων του πατέρα του. Ο ίδιος ο Σπίλμαν δεν είχε τη χαρά να ζήσει τον θρίαμβο της ταινίας: πέθανε το 2000, τρία χρόνια πριν από τον οσκαρικό θρίαμβο με τα βραβεία σεναρίου, σκηνοθεσίας και πρώτου αντρικού ρόλου για τον Εϊντριαν Μπρόντι.
Στο βιβλίο (όπως και στην ταινία) δεν υπάρχει λέξη για τη Βιέρα Γκραν. Ακόμα κι αν ένα σημαντικό μέρος της πλοκής εκτυλίσσεται στο Καφέ «Στούκα», το οποίο ο συγγραφέας αποκαλεί «το πιο μεγάλο κλαμπ του γκέτο». Αναφέρονται άλλοι καλλιτέχνες αλλά όχι η Γκραν.
Για τη συγγραφέα και δημοσιογράφο, Αγκάτα Τουσίνσκα, η μητέρα της οποίας γλίτωσε σε μικρή ηλικία από το γκέτο της Βαρσοβίας, η Βιέρα Γκραν έγινε ένα είδος εμμονής. Το βιβλίο της «Η κατηγορούμενη» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Καπόν» (μτφρ.: Θωμάς Σκάσσης) αναπλάθει το συναρπαστικό πορτρέτο μιας μυθιστορηματικής ζωής και δίνει φωνή σε ένα τραγικό πρόσωπο του 20ού αι. Οι πορείες της Γκραν και του Σπίλμαν διασταυρώθηκαν για ένα ολόκληρο έτος, όταν ο τελευταίος έπαιζε πιάνο σ’ ένα καφέ στο κέντρο του εβραϊκού γκέτο της Βαρσοβίας, όπου η Γκραν τραγουδούσε από τον Απρίλιο του 1941 έως την άνοιξη του 1942. Τελικά, η Γκραν κατόρθωσε να διαφύγει από το γκέτο. Με το τέλος του πολέμου, ο Σπίλμαν έγινε διευθυντής του πολωνικού ραδιοφώνου και την πολέμησε ανηλεώς, αρνούμενος κάθε συνεργασία μαζί της, ενώ η Βιέρα Γκραν βρέθηκε κατηγορούμενη για «φιλικές σχέσεις με άτομα που ήταν προδήλως πράκτορες της Γκεστάπο». Διαδοχικές δίκες το 1945 και το 1947 την απάλλαξαν λόγω αμφιβολιών αλλά δεν τη δικαίωσαν. Το στίγμα παρέμεινε. Χάρη στη μοναδική της φωνή και την εκτυφλωτική της παρουσία κατάφερε να συνεχίσει την καριέρα της αλλά δεν απέκτησε ποτέ τη φήμη που θα της αναλογούσε αν δεν τη βάραιναν οι φρικτές κατηγορίες. Κατέληξε ολομόναχη σ’ ένα μικρό διαμέρισμα του Παρισιού για να πεθάνει στις 19 Νοεμβρίου του 2007.
Η Αγκάτα Τουσίνσκα συναντούσε τη Βιέρα Γκραν τακτικά. «Η σχέση μας υπήρξε απίστευτα έντονη και πλήρης συναισθημάτων. Στοργική, αλλά συνάμα επιφυλακτική. Γεμάτη από την επιτακτική ανάγκη που ένιωθε η Βιέρα να αμυνθεί έναντι των πραγματικών ή φανταστικών εχθρών της και έναντι του ίδιου της του εαυτού». Μια άτυπη βιογραφία που μας ταξιδεύει με χάρη στα υπόγεια δωμάτια της ανθρώπινης ψυχής αλλά και στις πιο επώδυνες όψεις του 20ού αιώνα.