ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ
Πούσι
με ξυλογραφίες: Γ. Βακαλό, Γ. Βελισσαρίδη, Δ. Γιαννουκάκη, Ι. Μόραλη, Γ. Μόσχου, Α. Τάσου και Α. Κορογιαννάκη
εκδ. Αγρα
Είναι παράξενη στιγμή όταν πιάνεις στα χέρια σου, έστω και σε ανατύπωση, ένα κείμενο, όπως εκείνο εκδόθηκε στην αρχική του μορφή σχεδόν 70 χρόνια πριν. Είναι το ίδιο παράξενη με τη στιγμή που καλείσαι να αναμετρηθείς και πάλι, αναγνωστικά, με ένα έργο, το οποίο όχι απλώς ξέρεις, αλλά επανέρχεται στ’ αυτιά σου μέσα από τη μουσική, κι ενώ εκείνο παραμένει στιβαρό, σίγουρο, στο μεταξύ εσύ έχεις αλλάξει.
Το «Πούσι» του Νίκου Καββαδία (1910-1975) εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1947, από τις εκδόσεις του Αθανάσιου Καραβία. «Το βιβλίο αυτό» ―όπως αναφέρεται στον κολοφώνα της καλλιτεχνικής εκείνης έκδοσης― «από αγάπη στο έργο του ποιητή κοσμήσανε με ξυλογραφίες σε όρθιο ξύλο» οι Βακαλό, Βελισσαρίδης, Γιαννουκάκης, Μόραλης, Μόσχος, Τάσος και Κορογιαννάκης, όπου ο καθένας φιλοτέχνησε, σε τετρασέλιδο, ξυλογραφίες, κοσμήματα και πρωτογράμματα.
Ο Καββαδίας, αν και αφιερώνει όλο το «Πούσι» στην ανιψιά του, Ελγκα Καββαδία, αφιερώνει, παράλληλα, κάθε ποίημα και σε ένα πρόσωπο, συνεχίζοντας την παράδοση του 19ου αιώνα: μεταξύ άλλων, στον επιστήθιο φίλο του Μ. Καραγάτση, στον Αιμίλιο Βεάκη, στον Κώστα Βάρναλη, σ’ ένα κορίτσι από τον Βόλο, στον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, στον Γιώργο Θεοτοκά, στον Θανάση Καραβία, τον λόγιο εκδότη του, ο οποίος δεν προσέφερε στον Καββαδία ποτέ και καμία αμοιβή, διότι δεν τα πήγαινε καθόλου καλά με τη διαχείριση των χρημάτων. Ο ποιητής, ωστόσο, αδιαφορούσε, αφού η συμπάθειά του προς το πρόσωπο του Καραβία ήταν αδιαμφισβήτητη, όπως μας πληροφορεί η Ελγκα Καββαδία, διαχειρίστρια σήμερα της μεγάλης πνευματικής κληρονομιάς του θείου της.
Το «Πούσι» είναι η συλλογή που «φιλοξενεί» μερικά από τ’ αριστουργηματικά ποιήματα του Νίκου Καββαδία. Το ομότιτλο, το «Kuro Siwo», το «Καραντί», η «Εσμεράλδα», ο «Federico Garcia Lorca», η «Θεσσαλονίκη», ο «Σταυρός το Νότου» έχουν περάσει στο αναγνωστικό μας DNA ως ποιήματα-παραμύθια ενός αληθινού κόσμου που συνέβαινε μακριά από τον γνωστό δικό μας και ταυτόχρονα με αυτόν. Αν ο Θάνος Μικρούτσικος έφερε τον Νίκο Καββαδία σε κάθε σπίτι, ο ποιητής μάς αποκάλυψε έναν μεγάλο συνθέτη. Μπερδεμένο σε νότες και σε λέξεις, το «Πούσι» αλλά και όλο το έργο του Καββαδία είναι μια φωτεινή υδρόγειος που λέει ιστορίες. Ιδίως τα ποιήματα αυτής της συλλογής παραμένουν μερικές από τις πιο φυσικές μυθολογίες, στις οποίες φροντίζουμε να επιστρέφουμε διαρκώς με τρυφερότητα.
Οπως τρυφερός ήταν ο ίδιος ο ποιητής. Μιλώντας με τον συνάδελφο στην «Κ», Φίλιππο Χατζόπουλο, ανιψιό του Νίκου Καββαδία, συνάγουμε ότι ο ποιητής είναι η συνόψιση της απλότητας, της αγνότητας.
Εντονος και, μαζί, γενναιόδωρος στα συναισθήματά του, αλλά και απόλυτα ταπεινόφρων, τόσο που να «ενοχλείται» με το προσωνύμιο ποιητής, προτιμώντας το ναυτικός, το ασυρματιστής. Μάλιστα, όπως μαθαίνουμε από την Ελγκα Καββαδία, ο ποιητής δεν είχε δώσει ποτέ του συνέντευξη, καθώς απεχθανόταν τη δημοσιότητα. Ωστόσο, γύρω στο 1960, ο νεαρός τότε δημοσιογράφος της «Κ», Φρέντυ Γερμανός, προσπάθησε με επιμονή να τον πείσει, αποτυγχάνοντας βέβαια. Δεν τα παράτησε όμως· πλεύρισε την Ελγκα, φοιτήτρια τότε της ΑΣΚΤ, και την παρακάλεσε να τον πείσει. Εκείνη τα κατάφερε, κι έτσι ο Νίκος Καββαδίας δίνει την πρώτη του συνέντευξη στις «Εικόνες», το περιοδικό που εξέδιδε η Ελένη Βλάχου. Είναι την ίδια περίοδο που ο Καββαδίας πείθεται από τον συγγραφέα Αντώνη Βουσβούνη να φέρει τα τρία ώς τότε βιβλία του (τα ποιητικά «Μαραμπού», «Πούσι» και το πεζό «Βάρδια») στις εκδόσεις Γαλαξία, τον οποίο είχε ιδρύσει ο Βουσβούνης με την Ελένη Βλάχου της «Κ». Επειτα από την έκρηξη αμοιβαίας συμπάθειας και αγάπης, ο Καββαδίας προσδίδει στη Βλάχου το παρατσούκλι «Θεία Βλάχα», το οποίο η ίδια επικαλείτο κάθε φορά που τον αναζητούσε, για παράδειγμα, στο τηλέφωνο.
Στην έκδοση της Αγρας, όπως και στην παλαιά του Καραβία φυσικά, οι λέξεις του Καββαδία μπλέκονται με τα έργα των καλλιτεχνών, τα οποία αγκαλιάζουν τα ποιήματα, ανασυστήνοντας το κείμενο σε εικόνα και αμφότερα σε ενιαία αίσθηση. Ποιητής της θάλασσας, λοιπόν, του νερού που ταυτίζεται με το άπειρο, των διαρκών, νομαδικών ερώτων, της ακατάπαυστης καταγραφής μιας ―ίσως εξωτικής, ίσως, πάλι, μιας απ’ όλες― ρουτίνας, ο Νίκος Καββαδίας παραμένει στα πάνω πάνω ράφια της βιβλιοθήκης μας· πώς αλλιώς, αφού ήταν εκείνος που ρίμαρε τα «μαλλιά σου» με το Port Pegassu.