JANE MAYER,
Dark money
εκδ. Doubleday, 2016
Η Jane Mayer είναι πολυβραβευμένη δημοσιογράφος του έγκριτου περιοδικού New Yorker. Στο προηγούμενο βιβλίο της πραγματεύθηκε τη σκοτεινή ιστορία της μετατροπής του πολέμου κατά της τρομοκρατίας σε πόλεμο κατά των αμερικανικών ιδεωδών. Στο νέο βιβλίο της αποκαλύπτει μία άλλη σκοτεινή ιστορία, αυτή της ανόδου της αντιδραστικής Δεξιάς στην Αμερική με τη χρηματοδότηση δισεκατομμυριούχων, όπως οι αδελφοί Charles και David Koch, o Richard Mellon Scaife, o John Olin και άλλοι.
Η συγγραφέας είναι καταπέλτης εναντίον ενός αδιαφανούς δικτύου ολιγαρχών, που έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια από τη δεκαετία του 1970 στην υπονόμευση ή ανατροπή του προοδευτικού κοινωνικού συστήματος, που οικοδομήθηκε τον προηγούμενο αιώνα, ιδίως με το New Deal του Ρούζβελτ. Η ενδελεχής έρευνά της ξεσκεπάζει τη μυστικοπάθεια μιας ομάδας δισεκατομμυριούχων ζηλωτών, κυρίως από τους χώρους της ενέργειας και των hedge funds, που πιστεύουν ότι για όλα τα κακά φταίει το κράτος, ότι οι φόροι αποτελούν μία μορφή τυραννίας, ότι οι κυβερνητικές ρυθμίσεις απειλούν την ευημερία, ότι η παιδεία και τα μέσα ενημέρωσης έχουν καταληφθεί από την Κεντροαριστερά. Με αιχμή του δόρατος τους ταλιμπάν του «κινήματος του τσαγιού», την τελευταία οκταετία έχουν κηρύξει ένα ασύμμετρο πόλεμο κατά του «σοσιαλιστή» Ομπάμα και των κυβερνητικών παρεμβάσεων για την τόνωση της οικονομίας, τη διεύρυνση της ιατρικής περίθαλψης, τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, δηλαδή πολιτικών που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντά τους.
Το βιβλίο της Mayer βάζει στο στόχαστρο τους βασικούς πρωταγωνιστές της εκστρατείας αυτής, τους αδελφούς Charles και David Koch, ιδιοκτήτες ενός βιομηχανικού κολοσσού με έδρα το Κάνσας και με προσωπική περιουσία που υπολογίζεται από το περιοδικό Forbes σε 41,6 δισεκατομμύρια δολάρια για τον καθένα. Η οικογενειακή επιχείρηση, που σήμερα πρωτοστατεί στη μόλυνση του περιβάλλοντος, χτίσθηκε από τον πατέρα τους, που κατασκεύαζε διυλιστήρια πετρελαίου στη Ρωσία του Στάλιν και στη Γερμανία του Χίτλερ, ενώ υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της ακροδεξιάς οργάνωσης John Birch Society, που έβλεπε παντού συνωμοσίες για κομμουνιστική διείσδυση στην Αμερική. Τα δύο αδέλφια (άλλοι δύο αδελφοί αποξενώθηκαν, ο ένας ως ομοφυλόφιλος) ανδρώθηκαν με την πίστη ότι το κράτος είναι εχθρός του πολίτη. Οταν οι ακραίες ιδέες τους ηττήθηκαν πανηγυρικά στην κάλπη, αφού στις προεδρικές εκλογές το 1980 το Libertarian Party με υποψήφιο αντιπρόεδρο τον David συγκέντρωσε μόλις το 1% των ψήφων, οι αδελφοί και οι σύμμαχοί τους βάλθηκαν να κερδίσουν τα μυαλά και τις καρδιές των Αμερικανών με πλάγιους τρόπους. Κρυπτόμενοι πίσω από ένα δαιδαλώδες δίκτυο ιδιωτικών ιδρυμάτων προώθησαν την ακραία ιδεολογία τους, χρηματοδοτώντας εκατοντάδες πανεπιστημιακά προγράμματα σε σχολές οικονομικών και νομικών επιστημών, ιδρύοντας δεκάδες δεξαμενές σκέψης, όπως τα ιδρύματα Heritage, Cato και American Enterprise Institute και επηρεάζοντας τις αποφάσεις δικαστηρίων, πολιτειακών κοινοβουλίων και του Κογκρέσου. Για να επικρατήσουν στον πόλεμο των ιδεών, εκτός από τον πακτωλό χρημάτων που επένδυσαν, κατέφυγαν και στον εκφοβισμό των αντιπάλων τους, όπως τον υπέστη και η ίδια η συγγραφέας ή στην αμφισβήτηση της επιστημονικής έρευνας όσων έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Εκμεταλλευόμενοι κενά στον νόμο για τα όρια των εκλογικών συνεισφορών, επινόησαν σχήματα που δεν πρόδιδαν τα ίχνη τους, με την ίδρυση αφορολόγητων κοινωφελών ιδρυμάτων, που διοχετεύουν εκατομμύρια δολάρια σε πολιτικές δραστηριότητες, παρακάμπτοντας νομικούς περιορισμούς και εξασφαλίζοντας ανωνυμία στους δωρητές.
Το δίκτυο αυτό έχει δεσμευθεί να δαπανήσει 889 εκατ. δολ. στις φετινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Ποια θα είναι η επιρροή του στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου παραμένει αβέβαιη, γιατί δύο από τους τρεις Ρεπουμπλικανούς προεδρικούς υποψηφίους, o δισεκατομμυριούχος Donald Trump και ο κυβερνήτης του Οχάιο John Kasich, έχουν αποφύγει τα πλοκάμια του «Kochctopus». Αυτή η πολιτική μηχανή, που έχει υποκαταστήσει στην ουσία το ρεπουμπλικανικό κατεστημένο, μπορεί μεν να απέτυχε να αποτρέψει τη νίκη του Ομπάμα στις προεδρικές εκλογές του 2008 και 2012, κατάφερε όμως να προωθήσει την πολιτική ατζέντα της από το περιθώριο στο κέντρο της πολιτικής σκηνής. Ετσι από τις ενδιάμεσες εκλογές του 2010 ένα δεξιότερο και πολωτικό ρεπουμπλικανικό κόμμα απέκτησε σταδιακά τον έλεγχο στη Βουλή και Γερουσία και επικράτησε στην πλειοψηφία των πολιτειακών κοινοβουλίων και κυβερνητών, με αποτέλεσμα να λιμνάζουν ήπιες μεταρρυθμίσεις σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, κοινωνικών παροχών, χρηματοπιστωτικής εποπτείας και προοδευτικής φορολογίας.
Η συγγραφέας δεν έχει καμία αμφιβολία ότι η δημοκρατία υπονομεύεται από το σκοτεινό χρήμα της ακροδεξιάς, αλλά αποφεύγει να ασχοληθεί και με την επιρροή του μεγάλου χρήματος από την Κεντροαριστερά. Πάντως, το μήνυμά της είναι ηχηρό για την ανάγκη μεγαλύτερης διαφάνειας στην πολιτική, ώστε μία κάστα ολιγαρχών, που δεν λογοδοτούν στον λαό, να μην επηρεάζει τις τύχες του από το παρασκήνιο.
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προϊστάμενος του Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.