Στη Γη του Σεμπαστιάο Σαλγάδο

Στη Γη του Σεμπαστιάο Σαλγάδο

5' 8" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι διάσημος για τις φωτογραφίες που τράβηξε σε ένα ορυχείο χρυσού στη Σέρα Πελάδα της βόρειας Βραζιλίας το 1980. Το παραδέχεται και ο ίδιος ο Σεμπαστιάο Σαλγάδο: «Οι φωτογραφίες μου αυτού του χρυσωρυχείου είναι αρκετά γνωστές. Είναι εντυπωσιακό το θέαμα τόσων ανθρώπων να δουλεύουν δίπλα δίπλα μέσα σε μια τεράστια τρύπα, κάτω από τον ανοιχτό ουρανό. Οι εικόνες αυτές μεταδίδουν την εντύπωση μιας ιδιαίτερα σκληρής δουλειάς και προκαλούν έντονη συμπάθεια, όμως οι άνθρωποι που μοχθούσαν εκεί εργάζονταν εθελοντικά. Δεν ήταν σκλάβοι κανενός, παρά του πόθου τους να πλουτίσουν».

Η συγκεκριμένη φωτογραφική αποστολή του Σαλγάδο ήταν μόνο μία ανάμεσα σε εκατοντάδες που πραγματοποίησε ανά τον πλανήτη. Η μοναδική ματιά ενός φωτογράφου που εγκατέλειψε τον βολεμένο βίο του οικονομολόγου στο Λονδίνο για να γυρίσει τον κόσμο και να φωτογραφίσει μερικά από τα πιο απόμερα σημεία και ορισμένους από τους πλέον δοκιμασμένους ανθρώπους και κοινότητες, είναι αποτυπωμένη σε κάθε του κάδρο. Σήμερα, ο 72χρονος Σαλγάδο είναι ένας θρύλος και στο οδοιπορικό που πρόκειται να κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Στερέωμα, ο Βραζιλιάνος φωτογράφος αφηγείται, με τη συνδρομή της δημοσιογράφου Ιζαμπέλ Φρανκ, ένα βίο γεμάτο εικόνες ποιητικές, γεμάτο περιπέτεια, εξωτισμό, μα και ανθρώπινο μόχθο. Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει ενδεικτικά αποσπάσματα από αυτό το χορταστικό χρονικό.

«Παρατάω την οικονομία!»

Στην Alliance francais, όταν ήμουν είκοσι χρόνων, ερωτεύτηκα τη Λέλια, μια σπουδάστρια μουσικής, δεκαεπτά χρόνων, που πήγαινε στην πέμπτη τάξη. Είχε γεννηθεί στη Βιτόρια, είχε πίσω της δέκα χρόνια πιάνο στο ωδείο. Ηδη από τα δεκαεπτά της είχε αρχίσει να διδάσκει σ’ ένα δημοτικό σχολείο και ταυτόχρονα έκανε ιδιαίτερα σε παιδιά. Ηταν υπέροχη. Είμαστε παντρεμένοι πάνω από σαράντα πέντε χρόνια και τη βρίσκω πάντα το ίδιο όμορφη. Από την πρώτη μας κιόλας συνάντηση μοιραζόμαστε τα πάντα. Μαζί ανακαλύψαμε την πολιτική, ενώ ήμασταν ακόμη πιτσιρίκια.

Στο Λονδίνο, τις Κυριακές, νοικιάζαμε με τη Λέλια μια βαρκούλα και πηγαίναμε στη Σερπαντάιν, μια μικρή τεχνητή λίμνη στο Χάιντ Παρκ. Ξαπλώναμε στη βάρκα και συζητούσαμε επί ώρες τη βαθιά επιθυμία μου να εγκαταλείψω την οικονομία για χάρη της φωτογραφίας. Ποτέ δεν έπαψα να αναρωτιέμαι: Πρέπει να το κάνω; Ωσπου μια μέρα η επιθυμία μου κυριάρχησε. Αποφάσισα: «Παρατάω την οικονομία!». Ηταν το 1973.

Ημουν είκοσι εννέα χρόνων και, με τη συναίνεση της Λέλια, αποφάσισα να εγκαταλείψω μια πολλά υποσχόμενη καριέρα για να γίνω ανεξάρτητος φωτογράφος. Τέρμα ο μεγάλος μισθός, το ωραίο διαμέρισμα, το σπορ αυτοκίνητο. Επιστρέψαμε στο Παρίσι και νοικιάσαμε ένα chambre de bonne (Σ.τ.Μ.: μικρό διαμέρισμα προοριζόμενο για το υπηρετικό προσωπικό), το οποίο χρησιμοποιούσαμε την ημέρα ως φωτογραφικό εργαστήρι και το βράδυ ως κρεβατοκάμαρα.

Αν δεν σου αρέσει να περιμένεις, δεν γίνεται να είσαι φωτογράφος. Μια μέρα του 2004 φτάνω στο νησί Ιζαμπέλα, στα Γκαλαπάγκος, κοντά σ’ ένα πολύ ωραίο ηφαίστειο, το Αλσέντο. Υπήρχε εκεί μια τεράστια χελώνα, τουλάχιστον διακόσια κιλά, από αυτές που έδωσαν το όνομά τους στο αρχιπέλαγος. Κάθε φορά που την πλησίαζα, η χελώνα απομακρυνόταν. Δεν προχωρούσε γρήγορα, ωστόσο ήταν αδύνατον να τη φωτογραφίσω. Κάθισα και σκέφτηκα. Είπα στον εαυτό μου: όταν φωτογραφίζω ανθρώπους, δεν εμφανίζομαι ξαφνικά incognito μέσα στην ομάδα, κάθε φορά συστήνομαι· παρουσιάζομαι στα πρόσωπα, εξηγούμαι, κουβεντιάζω και σιγά σιγά γνωριζόμαστε. Κατάλαβα πως, κατ’ αναλογία, ο μοναδικός τρόπος για να φωτογραφίσω αυτή τη χελώνα ήταν να γνωριστούμε· να βρεθώ στο δικό της μήκος κύματος. Μεταμορφώθηκα, λοιπόν, σε χελώνα: γονάτισα και άρχισα να έρπω στο ίδιο ύψος με εκείνην, με τις παλάμες και τα γόνατα στο έδαφος. Από εκείνη τη στιγμή και πέρα, η χελώνα δεν αποπειράθηκε ξανά να το σκάσει. (…) Η προσέγγιση αυτής της χελώνας μού έφαγε μια ολόκληρη μέρα. Μια ολόκληρη μέρα για να την κάνω να καταλάβει ότι σεβόμουν την περιοχή της.

Μια μέρα, είδα ένα άλμπατρος να πραγματοποιεί τον χορό του μπροστά σ’ ένα θηλυκό πουλί. Στριφογύριζε ξανά και ξανά, άνοιγε τα φτερά – κι έτσι, άρχισε και το θηλυκό να στριφογυρίζει. Ακούμπησαν τις άκρες των φτερών τους, τα ράμφη, και ξαφνικά το αρσενικό την κοπάνησε. Ο οδηγός μου μού εξήγησε: «Μόλις ανακάλυψε πως έκανε λάθος, πως δεν ήταν η φίλη του!». Ιδού το είδος των a priori αδιανόητων σκηνών, που βλέπει κανείς αν αφιερώσει χρόνο στην παρατήρηση των ζώων. Ιδού τι ανακάλυψα ξεκινώντας το «Genesis» στα Γκαλαπάγκος – και δεν έπαψα να πειραματίζομαι στη διάρκεια αυτών των ρεπορτάζ. Ας μη μου ξαναπεί, λοιπόν, κανείς ότι τα ζώα είναι κτήνη χωρίς μυαλό και χωρίς λογική. Δεν πραγματοποίησα αυτά τα ρεπορτάζ υπό την ιδιότητα του ζωολόγου ή του δημοσιογράφου· τα έκανα για μένα τον ίδιο. Για να ανακαλύψω τον πλανήτη. Και άντλησα τεράστια απόλαυση από τη διαδικασία. Με τα ορυκτά του, τα φυτά του, τα ζώα του, ο πλανήτης μας είναι ζωντανός σε κάθε επίπεδο. Και συνειδητοποίησα πως αυτό απαιτεί τεράστιο σεβασμό από πλευράς μας.

Χρονολόγιο

1944: Γεννιέται στην πόλη Αϊμορές της Βραζιλίας.

1969: Διακόπτει τις σπουδές του στα οικονομικά προκειμένου να εγκαταλείψει τη χώρα μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας. Εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου ολοκληρώνει τις σπουδές του. Μετεγκατάσταση στο Λονδίνο, όπου εργάζεται στον Διεθνή Οργανισμό Καφέ. Η δουλειά αυτή του προσφέρει την ευκαιρία να ταξιδέψει στην Αφρική σε αποστολές της Παγκόσμιας Τράπεζας.

1973: Εγκαταλείπει τα οικονομικά για να αφιερωθεί στη φωτογραφία. Επιστροφή στο Παρίσι, όπου εργάζεται αρχικά ως αθλητικός φωτορεπόρτερ.

1977 – 1984: Ταξίδια στη Λατινική Αμερική από τα οποία θα προκύψει φωτογραφική συλλογή «Other Americas».

1979: Εντάσσεται στο φημισμένο φωτογραφικό πρακτορείο Magnum.

1986 – 1992: Ταξίδια στη Ρουάντα, στο Κονγκό, στην Αιθιοπία, στη Γιουγκοσλαβία, με φωτογραφικούς καρπούς τα έργα «Σαχέλ», «Migrations and portraits», «Workers» και «Africa».

1994: Ιδρύει, μαζί με τη γυναίκα του, το φωτογραφικό πρακτορείο Amazonas images. Την ίδια περίοδο, παίρνει την πρωτοβουλία να δώσει νέα ζωή στο δάσος δίπλα από το ράντζο της οικογένειάς του στη Βραζιλία φυτεύοντας 2,5 εκατομμύρια δέντρα.

1998: Ιδρύει, και πάλι μαζί με τη σύζυγό του, το Ινστιτούτο Terra με αποκλειστικό σκοπό την αναδάσωση και την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της παιδείας.

2014: Οι Βιμ Βέντερς και Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο (γιος του φωτογράφου) γυρίζουν το ντοκιμαντέρ «Το αλάτι της γης», που παρουσιάζει το έργο και τη ζωή του πολυβραβευμένου πλέον Σαλγάδο. Τελευταίο του έργο, το «Genesis»: φωτογραφίες ζώων, τοπίων και κοινοτήτων που έχουν παραμείνει αναλλοίωτες από τον σύγχρονο πολιτισμό.

​​Το βιβλίο «Από τη γη μου στη Γη. Οδοιπορικό» του Σεμπαστιάο Σαλγάδο (σε συνεργασία με την Ιζαμπέλ Φρανκ) κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Στερέωμα, σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή