Κάποια στιγμή το απόγευμα του Σαββάτου έπιασα τον εαυτό μου να ζαλίζεται. Κοίταξα το ρολόι και συνειδητοποίησα πως επί οκτώ ώρες δεν είχα βάλει μπουκιά στο στόμα, περιφερόμενος από εκδήλωση σε εκδήλωση και συζητώντας με συγγραφείς, εκδότες και αναγνώστες, περικυκλωμένος από τον (αγαπημένο) κόσμο του βιβλίου. Γιατί μπορεί η 13η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που ολοκληρώθηκε την Κυριακή, να μη μας επέτρεψε να απολαύσουμε στο έπακρο τις –πραγματικά ανεξάντλητες– νοστιμιές της συμπρωτεύουσας, ήταν ωστόσο πολύ ενδιαφέρουσα· ένα αληθινό κύτταρο πολιτισμού, το οποίο για τρεις μέρες επικοινώνησε στην πόλη την ευεργετική δύναμη του διαβάσματος.
Θα ξεκινήσουμε επισημαίνοντας πως αυτό που πέτυχαν ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Κωνσταντίνος Τσουκαλάς μαζί με τον αντιπρόεδρο Ηλία Νικολακόπουλο και τα υπόλοιπα μέλη της οργανωτικής επιτροπής είναι, πράγματι, αξιοθαύμαστο. Μέσα σε 40 μέρες –τόσο είχαν στη διάθεσή τους– κατάφεραν να διοργανώσουν μία καθ’ όλα άρτια έκθεση, με ελάχιστα προβλήματα, πλήθος δράσεων και εκδηλώσεων και, το σημαντικότερο, κερδίζοντας το στοίχημα της προσέλευσης, μιας και το κοινό ανταποκρίθηκε θετικά, γεμίζοντας τους χώρους της Ηelexpo. Ο κ. Νικολακόπουλος, μάλιστα, μας ενημέρωσε πως το μέλλον της έκθεσης θα αποφασιστεί εντός του προσεχούς διμήνου, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και στο πλαίσιο της συνολικής πολιτικής βιβλίου που αυτό θα ακολουθήσει. Οπως ξεκαθάρισε, πάντως, πρόθεση του Ιδρύματος είναι να συνεχίσει με τη διοργάνωση της έκθεσης, και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, παρά τις σκέψεις που είχαν γίνει για μεταφορά της στην Αθήνα.
Οτιδήποτε διαφορετικό, άλλωστε, θα ήταν κρίμα. Το τριήμερο που βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη είδαμε μικρούς και μεγάλους να περνούν τις πύλες των περιπτέρων 15 και 13 της ΔΕΘ, για να ψωνίσουν τα βιβλία τους, να παίξουν στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους και, βέβαια, να παρακολουθήσουν τις διάφορες εκδηλώσεις – είναι χαρακτηριστικό πως στις περισσότερες από αυτές η προσέλευση υπερκάλυπτε αρκετά τις θέσεις των καθήμενων.
Τι είδαμε εμείς: Τον Βρετανό «σταρ» συγγραφέα Φίλιπ Κερ, ο οποίος μίλησε για το πώς ο ίδιος ξεκίνησε να γράφει, έδωσε συμβουλές σε επίδοξους συγγραφείς («κρατήστε κρυφά τα γραπτά σας, μέχρι να είστε σίγουροι ότι μπορείτε να τα ολοκληρώσετε») και έλυσε απορίες του κοινού σχετικά με τον περίφημο ντετέκτιβ του, Μπέρνι Γκούντερ. Στυλάτος και ακριβολόγος, ο Κερ κινήθηκε με άνεση μεταξύ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σημερινής Γερμανίας και των προσωπικών του «εμμονών», οι οποίες αναπόφευκτα διοχετεύονται και στις ιστορίες του.
Κατά τα λοιπά, έντονη ήταν η ρωσική παρουσία, με την τιμώμενη χώρα της έκθεσης να έχει τον δικό της ειδικά διαμορφωμένο χώρο και μπόλικους καλεσμένους, ενώ αξιοσημείωτο ήταν και το αφιέρωμα στο προσφυγικό, με τη συνδρομή του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού. Από τις πιο ενδιαφέρουσες, τέλος, εκδηλώσεις ήταν αυτές στον χώρο της «Βαβέλ», αφιερωμένος στο πεδίο της ξένης λογοτεχνίας και της μετάφρασης. Από τους εκεί ομιλητές ξεχώρισε ο Βρετανός μεταφραστής Ντάνιελ Χαν, ο οποίος μάς σύστησε τα πρωτοποριακά «Translation Slams», τις «μονομαχίες» δηλαδή των μεταφραστών που ο ίδιος ξεκίνησε να διοργανώνει και πρόσφατα παρουσιάστηκαν και στη χώρα μας. Το σκεπτικό απλό: Δύο μεταφραστές καλούνται να ερμηνεύσουν ένα σχετικά σύντομο λογοτεχνικό κείμενο. Εν συνέχεια, οι δύο εκδοχές τίθενται στην κρίση του κοινού, με τους μεταφραστές επί σκηνής να απαντούν σε απορίες και να «υπερασπίζονται» τη δουλειά τους. «Τις περισσότερες φορές κολλάμε απλώς στην πρώτη πρόταση και η κουβέντα συνεχίζεται για ώρες. Εχει πλάκα να βλέπεις ότι και το κοινό μπορεί να γίνει αρκετά “nerdy” σχετικά με μια μετάφραση. Στην πραγματικότητα τους εκπαιδεύουμε υπογείως…», ανέφερε γελώντας ο κ. Χαν.