Παρηγορητικός απόηχος του παρελθόντος

Παρηγορητικός απόηχος του παρελθόντος

2' 52" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Γραφικός χαρακτήρας

εκδ. Μεταίχμιο

​​Στην ανθρώπινη ψυχή, μας λέει ο Γκαστόν Μπασελάρ, υπάρχει μόνιμος και άφθαρτος, ακόμη κι αν τον αγνοούμε, ένας πυρήνας παιδικής ηλικίας, ασάλευτης αλλά αεί ζώσας, εκτός ιστορίας, κρυμμένης από τους άλλους. Είναι ό,τι απαρνήθηκε η ενηλικότητα για να στεριώσει, μα εκείνο πάντα επιστρέφει· ακυρωμένο απ’ τη σκληρότητα του χρόνου, κι όμως ανέπαφο.

Το ζήτημα είναι πώς μιλάει κανείς για το παιδί που ο ίδιος κάποτε υπήρξε, πώς αποσπά από το παρελθόν το πυκνό, ευωδιαστό δίχτυ των αναμνήσεων για να το συναρμόσει στη γραφή. Πώς αποφεύγει τη ναρκισσιστική προσήλωση στην ατομική περίπτωση, πώς διαρρηγνύει τα όρια του ιδιωτικού για να κερδίσει σε καθολικότητα. Πώς μέσα από τη λεπτομερή αποτύπωση του βιωμένου καταφέρνει να αποκαλύψει ένα βασικό σχήμα που να αναδεικνύει τη βαθύτερη ενότητα του εαυτού. Πώς, τέλος, μετουσιώνει την υπαρξιακή απορία.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, με τις 67 «μικροσκοπικές» ιστορίες του, δείχνει το πώς. Παιδί που μεγαλώνει από αφήγηση σε αφήγηση, μεταβαίνοντας από τον νήπιο παράδεισο του αδιαίρετου στο σχίσμα που επιβάλλει η διεκδίκηση της ατομικότητας, έφηβος που απορροφά με όλες του τις αισθήσεις τον πολύχρωμο, ολοζώντανο, εποικισμένο από αδρά σκιαγραφημένους συγγενείς, φίλους, γνώριμους, κόσμο που τον περιβάλλει, νέος άντρας που, ώριμος πια, επανεγγράφει μέσω της τρυφερής, συγκινημένης και κάποτε χιουμοριστικής μνημονικής ανάκλησης, τα ίχνη του τετελεσμένου στο ασυντέλεστο παρόν, ο συγγραφέας εγκαθιστά μεν τον εαυτό του στην καρδιά των αφηγήσεών του, αλλά δεν παραδίδεται σ’ έναν εγωτικό λόγο. Ο ενικός του, μακριά από κάθε ναρκισσιστική εκζήτηση, εκβάλλει σ’ έναν πλούσιο πληθυντικό και το αφηγηματικό υποκείμενο, καθώς προσφέρει απλόχερα την ιδιωτική του ιστορία στον αναγνώστη, τον παρασύρει σε ένα είδος συνένοχου δεσμού. 

Σπάνια διαβάζει κανείς τόσο ζωντανές σελίδες, εμποτισμένες με συγκίνηση, χωρίς, ωστόσο, ίχνος αισθηματολογίας. Είναι όλοι εκεί: ο μικρότερος αδελφός και οι ατέλειωτοι καβγάδες του με τον «μεγάλο», οι μικροσυνωμοσίες, η αλληλεγγύη· ο πατέρας που δικάζει και η μάνα που επιβάλλει τον σωφρονισμό, δυο αγαθές, καθησυχαστικές παρουσίες με ρόλους διακριτούς, ένας κόσμος ανοιχτός, καλόγνωμος· η εξεγερμένη εξαδέλφη και η ατελέσφορη φούγκα της· ο θείος με το σαραβαλάκι του, ο νονός με την εύθραυστη υγεία, ο παππούς που προσπερνάει ανέμελα την επιθετική ασθένεια, η θεία που χάνεται γιατί «έχει αρχίσει να το χάνει», οι άτεγκτοι ή οι στοργικοί δάσκαλοι, οι γείτονες, οι κωμικοτραγικές ιστορίες τους. Ανθρωποι στενεμένοι οικονομικά, που αρνούνται ωστόσο να δεθούν πισθάγκωνα στο μαγκάνι της αυτοσυντήρησης· βιοπαλαιστές που προκρίνουν την απόδοση έναντι της απόλαυσης, αλλά δεν έχουν διά παντός εξοριστεί από την Εδέμ της ανεμελιάς· μικροϋπάλληλοι και μικροεπιχειρηματίες, που γνωρίζουν πώς να ξεπερνούν το άχθος του βιοπορισμού με χαμόγελο, κινημένοι από εκείνο το élan vital που κονταροχτυπιέται με τις αντιξοότητες και ανεβάζει στο κατακόρυφο την ένταση της ζωής. Μας γνέφουν οι καθημερινοί ήρωες του Παναγιωτόπουλου, μας θυμίζουν τους δικούς μας. Και τα δικά μας: το πρώτο βιβλίο και τη γοητεία του, την πρώτη κινηματογραφική ταινία και την επίμονη μαρμαρυγή της, το πρώτο τσιγάρο, το πρώτο μεροκάματο, την πρώτη κιθάρα, την πρώτη επιτυχία, την πρώτη ματαίωση. Και τη συνειδητοποίηση πως δεν ενηλικιώνεσαι οριστικά παρά τη στιγμή που, θες δεν θες, είτε είσαι έτοιμος είτε όχι, αναλαμβάνεις τη φροντίδα των γονιών σου.

Ο τόνος, το ύφος, η έξοχη οικονομία του «Γραφικού χαρακτήρα» (το διπλό νόημα του τίτλου είναι μια πρώτη εκδήλωση του ευδιάθετου οίστρου που διαπερνά τις αφηγήσεις) δίνουν στο βιβλίο μιαν αισθητική αρτιότητα που αποτελεί μέσο και ταυτόχρονα όρο της αλήθειας του. Μιας αλήθειας που συγκροτείται απ’ τα «κομμάτια και τα θρύψαλα» του παρελθόντος, για να φτάσει στο σήμερα συμπαγής και πλήρης, αποσπώντας αβίαστα από τον αναγνώστη την ομοούσια συγκίνηση.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή