Χάρλεμ. Ενας πατέρας αγκαλιάζει την κόρη του, μαθήτρια του δημοτικού, μετά τη νίκη της σε διαγωνισμό αφήγησης (storytelling contest) στο σχολείο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, με έπαθλο ένα ταξίδι για όλη την οικογένεια στη Δανία. Πόσο ευτυχισμένος δείχνει ο πατέρας. «Δείχνει τόσο ευτυχισμένος», παρεμβαίνει ο κύριος Γκρι, «επειδή απλώς και μόνον αγκαλιάζει την κόρη του. Αυτό, από μόνο του, είναι μια ιστορία, μια αφήγηση». Συνεχίζουμε την κουβέντα μας από την περασμένη Κυριακή.
Θα μπορούσε κάποιος να στήσει ένα διήγημα, μια νουβέλα, ένα μυθιστόρημα, με σημείο εκκίνησης τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Μόνο που για να γίνουν ιστορία, πατέρας και κόρη, πρέπει να τους βάλει σε περιπέτειες. Και, βέβαια, βασίλισσα όλων των περιπετειών είναι η απώλεια. «Δηλαδή, σαν να λέμε», σχολιάζει τώρα ο κύριος Γκρι, «ότι πατέρας και κόρη έχουν μια ιδιαίτερη σχέση, η μικρή εξελίσσεται, το ταλέντο της στην αφήγηση γίνεται όλο και πιο εμφανές καθώς μεγαλώνει, μα ο πατέρας της, μπλεγμένος σε ύποπτες υποθέσεις εκεί, στο Χάρλεμ, βρίσκεται μια μέρα νεκρός. Η κόρη πρέπει να μάθει να ζει με την απώλεια – να μάθει να γράφει σε έναν κόσμο όπου ο πατέρας της δεν υπάρχει. Και ήταν ο άνθρωπος που είδε το κρυφό αυτό ταλέντο στη μικρή· αν δεν ήταν ο πατέρας της ίσως να μην το είχε υποψιαστεί και η ίδια ακόμη».
Συμβαίνει· μια σπίθα αρκεί για να ανάψει τη δημιουργική φωτιά σε κάποιον. Η σπίθα ενός άλλου ανθρώπου, γονιού, δασκάλου ή φίλου. Λέω στον κύριο Γκρι μια ιστορία: ένα αγόρι ταξιδεύει στην Αμερική το 1949.
Εκεί ζει από χρόνια ο πατέρας του και το αγόρι ξανασμίγει μαζί του έπειτα από τον χαμό της μητέρας του στον ελληνικό εμφύλιο. Το αγόρι έχει πολλά προβλήματα, προσαρμογής και όχι μόνον. Γίνεται ένας τυπικός juvenile delinquent, ένα «οργισμένο νιάτο» στην Αμερική του ’50.
Μια μέρα, η καθηγήτρια στο σχολείο τον τσακώνει να κάνει μιαν αταξία. «Μιλάς με προφορά», του λέει ξαφνικά, «από πού είσαι;». Ο νεαρός τής εξηγεί. «Καλώς», λέει τώρα η καθηγήτρια· «θα γράψεις για τιμωρία μια έκθεση με θέμα “Πώς ήρθα στην Αμερική από την Ελλάδα”». «Και όχι εκατό φορές “Δεν θα ξανακάνω φασαρία στο μάθημα”, όπως θα συνέβαινε σε ένα ελληνικό σχολείο, όχι το 1955, αλλά πριν από λίγα χρόνια», καγχάζει ο κύριος Γκρι.
Μετά την παράδοση της έκθεσης, η καθηγήτρια δεν επιτρέπει στο παιδί να βγει έξω για διάλειμμα. Ο νεαρός: «Τι έκανα πάλι;». Η καθηγήτρια: «Τίποτα δεν έκανες. Το ξέρεις όμως ότι έχεις ταλέντο στο γράψιμο;». Ο νεαρός την κοιτάζει παραξενεμένος. «Ναι, είσαι γεννημένος αφηγητής. Αλλά θα πρέπει να το καλλιεργήσεις. Αλλιώς θα χαθεί. Γι’ αυτό θα σε παραπέμψω σε έναν ειδικό καθηγητή που έχουμε». Ο νεαρός κάνει ό,τι του λέει η καθηγήτρια. Λίγα χρόνια μετά, βρίσκεται να σπουδάζει δημοσιογραφία στην περίφημη σχολή του Κολούμπια, στη Νέα Υόρκη. «Η ιστορία είναι αληθινή;» ρωτάει ο κύριος Γκρι. «Ναι», απαντώ. «Ο νεαρός είναι ο συγγραφέας της “Ελένης” – μεταξύ πολλών άλλων· ο Νικ Γκέιτζ ή Νίκος Γκατζογιάννης. Μου τη διηγήθηκε ο ίδιος καθώς περιδιαβαίναμε μια μέρα τα ηπειρώτικα βουνά, όπου είδε για τελευταία φορά τη μητέρα του». (Συνεχίζεται)