Λάιλα… σαν γροθιά στο στομάχι

Λάιλα… σαν γροθιά στο στομάχι

3' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜARILYNNE ROBINSON

Λάιλα

μτφρ.: Κατερινά Σχινά

εκδ. Μεταίχμιο

Είναι άραγε τυχαίο που δυο τυπικοί, εξόχως γοητευτικοί Αμερικανοί, ο Μπάρακ Ομπάμα και ο Πολ Νιούμαν, «ερωτεύτηκαν» τον γερο-πάστορα Τζον Εϊμς, τον πρωταγωνιστή της Μέριλιν Ρόμπινσον; Στην εποχή που αποθεώνει την καινοτομία και το εύρημα, την ταχύτητα και την ένταση, η γκριζομάλλα συγγραφέας προσέρχεται αργόσυρτα, παλιομοδίτικα, και κατακυριεύει τη λογοτεχνική σκηνή, τα βραβεία και τη δημοσιότητα με απλά, στοιχειώδη υλικά.

Ομπάμα και Ρόμπινσον μας χάρισαν πέρυσι μια πολύτιμη συνομιλία, αληθινή παρακαταθήκη για τον πολιτισμό, την πολιτική, τη σύγχρονη Αμερική. Δημοσιεύτηκε στο NYRB και περιλαμβάνεται, μαζί με αξιόλογο επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, στην έκδοση του υπό συζήτηση «Λάιλα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στη θερμή, ρέουσα μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Ο Νιούμαν, πάλι, σχεδίαζε να υποδυθεί τον Εϊμς στον κινηματογράφο, αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος. Μπορείς όμως αβίαστα να τον ονειρευτείς: ποιος άλλος, αν όχι ο Νιούμαν, στον ρόλο του όμορφου, μοναχικού γερο-πάστορα, που παντρεύεται μια γυναίκα νεότερή του κατά σαράντα χρόνια και αποκτούν έναν γιο; Στο «Γκίλιαντ» δεν μαθαίνουμε σχεδόν τίποτε για το πώς συνέβη η ένωση των δύο αυτών τελείως αταίριαστων ανθρώπων. Οι άντρες, όπως ξέρουμε, δεν μοιράζονται με ευκολία βιώματα και συναισθήματα που αφορούν τη σχέση τους με το άλλο φύλο. Και το «Γκίλιαντ» έχει τον ίδιο τον πάστορα ως αφηγητή. Υστερα από την αναγκαία παρένθεση του «Στο σπίτι», που διαυγάζει τον περίγυρο του ζεύγους Εϊμς και επιλύει αμφισημίες και παρεξηγήσεις που απόμειναν να αιωρούνται στην υποφωτισμένη ζώνη του «Γκίλιαντ», έρχεται, με το «Λάιλα», η ώρα της Γυναίκας.

Ημουν, μολαταύτα, απροετοίμαστη για το βιβλίο αυτό, που με βρήκε σαν γροθιά στο στομάχι. Αν το «Γκίλιαντ» είναι μυθιστόρημα σπάνιας ομορφιάς και το «Στο σπίτι» απόσταγμα σοφίας, το «Λάιλα», τρίτο βιβλίο της ίδιας ασυνήθιστης τριλογίας, είναι συνταρακτικό. Θα ήταν άστοχο να αναφέρουμε εδώ εν περιλήψει τι συμβαίνει στο έργο, απενεργοποιώντας τη βίαιη έκπληξη που κυριεύει ήδη από τις πρώτες σελίδες τον αναγνώστη. Αρκεί να πούμε ότι θα γνωρίσει εκεί τη σύζυγο του πάστορα, τη Λάιλα, για την οποία μέχρι τότε δεν ξέρει σχεδόν τίποτε. Θα ανατρέξει στις απαρχές των αναμνήσεών της, θα απολαύσει τη γνωριμία και τον έρωτά της με τον πάστορα και θα φθάσει μέχρι τη γέννηση του μωρού. Στο «Γκίλιαντ», ο Εϊμς πραγματοποιεί αναδρομή στις εσχατιές της καταγωγής του, φτάνοντας βαθιά στον 19ο αιώνα και στον Αμερικανικό Εμφύλιο. Το «Στο σπίτι» δονείται στο παρόν της δεκαετίας του ’50, με τις γόνιμες αντιφάσεις της για τη σύγχρονη Αμερική που αναδύεται. Στο «Λάιλα» ακολουθούμε μιαν επίσης τυπική αμερικανική διαδρομή του Μεσοπολέμου, ακραία, από κάθε άποψη, και εντελώς διαφορετική από εκείνη των υπόλοιπων πρωταγωνιστών.

«Ουσία» Αμερικής

«Πόση “ουσία” Αμερικής εμπεριέχεται στο έργο σας;» είχαμε ρωτήσει πριν από χρόνια τη Ρόμπινσον για λογαριασμό της «Κ». Η απάντησή της τεκμηριώνεται τώρα αδιάσειστα, χάρη στην απότομη τροπή που δίνει στην οπτική μας το «Λάιλα». «Η Αμερική είναι τόσο απέραντη και ποικιλόμορφη που η λέξη «ουσία» είναι λιγάκι δύσκολο να ταιριάξει εδώ. Εχω συνείδηση του ότι γράφω από την οπτική γωνία μιας ιδιαίτερης θρησκευτικής παράδοσης, ενός ιδιαίτερου τοπικού και εθνικού υπόβαθρου και ούτω καθεξής. Αυτό το κάνουμε όλοι, κατά συνέπεια δεν είμαι εξ αυτού του λόγου απομονωμένη από ένα γενικό αναγνωστικό κοινό. Η αμερικανική ιστορία με γοητεύει και είμαι ερωτευμένη με την αμερικανική λογοτεχνία, αυτό λοιπόν ασκεί τεράστια επίδραση σε οτιδήποτε γράφω. Κατά παράδοξο τρόπο, αν ποτέ η Αμερική καταλήξει να σταθεροποιηθεί γύρω από μια “ουσία”, θα πάψει να είναι Αμερική».

Τι αναζητούμε, λοιπόν, στο έργο της γεννημένης το 1943 συγγραφέως που, μετά από 24 χρόνια λογοτεχνικής σιωπής, εξέδωσε το «Γκίλιαντ» στα 61 και το «Λάιλα» στα 71 της (ανυπομονώντας να διαβάσουμε στα ελληνικά το πρώτο της έργο, το «Housekeeping» του 1980); Οπως ο πρόεδρος Ομπάμα, έτσι και ο κάθε αναγνώστης, ο κάθε αγωνιστής της ζωής, έχει ανάγκη τη θετική ματιά της, με ορίζοντα όχι την απρόσωπη ομάδα αλλά το άτομο. Πρόκειται όμως για θετικότητα που αναδίδεται χωρίς να παραβλέπει τη φρίκη και τη σκληρότητα, χωρίς να εθελοτυφλεί ή να ωραιοποιεί.

Είναι ο ζωογόνος προτεσταντικός ανθρωπισμός μιας αμερικανικής αισθητικής. Τρέφεται εξίσου από το στοιχειώδες ενός σβόλου χώματος όσο και από την απεραντοσύνη του στερεώματος, ενεργοποιείται όμως αποκλειστικά από τη συγκεκριμένη, μικρή ή μεγάλη, ανθρώπινη πράξη. Η πράξη, και όχι τα λόγια ή τα αισθήματα βρίσκονται στο κέντρο της Αμερικής και των μοναδικών στο είδος τους μυθιστορημάτων της Ρόμπινσον.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή