Βιβλία της «μιας βραδιάς» ανάγνωσης

Βιβλία της «μιας βραδιάς» ανάγνωσης

9' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την προηγούμενη Κυριακή αφιερώσαμε αυτή τη σελίδα σε βιβλία-«τούβλα», σε «χοντρούς» τόμους διαφόρων κατηγοριών, από μυθιστορήματα, κλασικά και σύγχρονα, έως μαρτυρίες και δοκίμια. Επιλέξαμε έναν τίτλο της πρόσφατης σοδειάς και έναν ακόμα από «τα παλιά». Πιστεύουμε ακράδαντα πως τα βιβλία δεν έχουν ημερομηνία λήξης, πως η ουσία της ανάγνωσης δεν εξαρτάται από την επικαιρότητα – αυτά είναι συμβάσεις δημοσιογραφικές που δεν αφορούν τους υποψιασμένους αναγνώστες.

Λοιπόν, το ίδιο ακριβώς κάνουμε και σήμερα – ακολουθώντας τη λογική ενός άτυπου δεύτερου μέρους, με μια διαφορά: από τα βιβλία-«τούβλα» περνάμε στην αντίπερα όχθη. Στα κομψά, λεπτά τομίδια, στις εκδόσεις των εκατό, βία εκατόν είκοσι σελίδων, και πάλι απ’ όλες τις κατηγορίες: ποίηση, νουβέλα, διηγήματα κ.ά.

Οσο κι αν κάποιοι έχουμε ιδιαίτερη αδυναμία στις αφηγήσεις-ποταμούς, δεν λησμονούμε ότι πολλά αριστουργήματα δεν χρειάστηκαν περισσότερες από εκατό –συχνά και λιγότερες – σελίδες. Και, βέβαια, υπάρχουν πάντοτε οι εραστές της μικρής φόρμας, του μικρού μεγέθους. Ετσι, λοιπόν, αν η –πρόχειρη – φιλοσοφία την περασμένη Κυριακή ήταν «Το μέγεθος μετράει», σήμερα ακολουθούμε αυτή που θέλει «Το μικρό να είναι καλό». Σήμερα, ο τόνος δίνεται στην αξία του μινιμαλισμού, της αφαίρεσης, της οικονομίας, της αφηγηματικής λιτότητας και της ποιητικής ανάσας.

Υποτίθεται ότι αυτές οι λίστες έχουν κάτι τελεσίδικο. Κάθε άλλο. Ο χώρος μας περιόρισε πολύ, τόσο την προηγούμενη Κυριακή όσο και σήμερα. Ωστόσο, θέλουμε να πιστεύουμε ότι δώσαμε έναν τόνο. Εξάλλου, καλοκαίρι είναι· αν την προηγούμενη εβδομάδα, με αφορμή τα ογκώδη βιβλία, η Μαρία Τοπάλη ορθά μίλησε για σχέσεις διαρκείας, για γάμους και διαζύγια, σήμερα θα κάνουμε λόγο για καλοκαιρινούς έρωτες, εφήμερες περιπέτειες της μιας βραδιάς ή των λίγων ημερών. Μην έχετε καμία αμφιβολία: μένουν αλησμόνητοι. Η. Μ.

9 ξένα και 7 ελληνικά αριστουργήματα…

WILHELM MULLER

Το χειμωνιάτικο ταξίδι – Die Winterreise

εισ.-απόδ.: Διονύσης Καψάλης

εκδ. Αγρα, 2016, σελ. 109

Οσοι αγαπούν τις αντιθέσεις, θα διακρίνουν τη γοητεία ενός «χειμωνιάτικου ταξιδιού» μέσα στο καλοκαίρι. Αλλωστε, στην εποχή μας το καλοκαίρι είναι συχνότερα, παρά ο χειμώνας, εποχή περιπλάνησης, κυριολεκτικής ή μεταφορικής. Ο κύκλος ποιημάτων «Die Winterreise» του Βίλχελμ Μίλερ (1794-1827) είναι μια δυσοίωνη, ρομαντική, οδυνηρή αλλά και φλογερή περιπλάνηση. Ο χειμώνας θα μπορούσε να θεωρηθεί ταυτόσημος του βίου. Η καλαίσθητη έκδοση και η εμπνευσμένη απόδοση μας εξοικειώνουν με ένα έργο που οφείλει την παγκόσμια, διαχρονική φήμη του κυρίως στο ότι μελοποιήθηκε στον θαυμαστό ομότιτλο κύκλο τραγουδιών από τον Φραντς Σούμπερτ (1797-1828).

ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ

Τελευταία προειδοποίηση

εκδ. Αντίποδες, 2016, σελ. 112

Στα διηγήματα αυτής της συλλογής ο χρόνος απουσιάζει και οι τόποι των ιστοριών, μολονότι σχεδιασμένοι μέχρι τις αθέατες λεπτομέρειές τους, έχοντας απαλλαγεί από τον ζυγό του χρόνου αλλάζουν διαρκώς διαστάσεις, διευρύνοντας το νόημα και μετατοπίζοντάς το στις περιφέρειες της ανθρώπινης εμπειρίας, εκεί όπου ο αναγνώστης, προκειμένου να το ερμηνεύσει, είναι αναγκασμένος να προσέλθει με ανοιχτό μυαλό και ακονισμένη διαίσθηση. Ο Κεχαγιάς αποδεικνύει ότι μια γλωσσικά άψογη ιστορία με αμφίσημους συμβολισμούς και φιλοσοφικές προεκτάσεις μπορεί να είναι το ίδιο φιλόδοξη και συναρπαστική με ένα κοινωνικό ή ψυχολογικό μυθιστόρημα με παθιασμένες συγκρούσεις.

Λευτερης Καλοσπυρος

ETEL ADNAN

Γράφοντας σε μια ξένη γλώσσα

μτφρ.: Βασιλική Γκέτσιου

εκδ. Αγρα, 2016, σελ. 47

Από πού ξεκινούν οι γλώσσες; Είναι χώρες προς εξερεύνηση ή μέσα μεταφοράς; Θέτουν όρια ή καταργούν τα σύνορα; Η Ετέλ Αντνάν είναι ποιήτρια και ζωγράφος. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βηρυτό, έζησε στο Λονδίνο, την Καλιφόρνια, το Παρίσι. Εγραψε, γράφει στα γαλλικά και τα αγγλικά. Ζωγραφίζει και στα αραβικά. Αυτό το βιβλίο περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο την πορεία της ζωής της μέσα στον κόσμο, τις γλώσσες, την τέχνη ως μια συναρπαστική διαδρομή με ανοιχτό αυτοκίνητο σε μακρείς δρόμους. Διότι πάνω από όλα, όπως λέει η ίδια για τον εαυτό της, «είμαι ένα άτομο της παρούσας στιγμής».

ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

ΣΟΛ ΜΠΕΛΟΟΥ

Αδραξε τη μέρα

μτφρ.: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

εκδ. Καστανιώτης, 2004, σελ. 169

Ο Τζέιμς Γουντ χαρακτήρισε το «Αδραξε τη μέρα» ως την πλέον ρωσική νουβέλα που γράφτηκε ποτέ στην Αμερική και πράγματι, αυτό το αριστουργηματικό σύντομο μυθιστόρημα, εφάμιλλο του «Μεγάλου Γκάτσμπι», ξεγυμνώνει την ανθρώπινη φύση βοηθώντας τον αναγνώστη να δει πίσω από τις αυταπάτες του, κατά τα πρότυπα των ρωσικών μυθιστορημάτων του 19ου αιώνα. Λίγοι ήρωες στην κλασική λογοτεχνία έχουν τα προβλήματα και τις δυστυχίες του πρωταγωνιστή, Τόμι Ουίλχελμ. Ακόμη λιγότεροι είναι οι ήρωες οι οποίοι αντιμετωπίζονται με τη συμπάθεια και την κατανόηση που τρέφει ο Μπέλοου για το απελπισμένο δημιούργημά του.

Λευτερης Καλοσπυρος

ΠΕΤΡΑΡΧΗΣ

Η ανάβαση στο Ορος Βεντού

μτφρ.: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου

εκδ. Αγρα, 2008, σελ. 75

Τα «ανεμοδαρμένα ύψη» μιας εποποΐας που συνδέει τη λογοτεχνία με την ποδηλασία, χάρις στον μύθο που περιβάλλει το Ορος Βεντού: η ανάβασή του, στα όρια της θανάσιμης εξάντλησης, είναι η επιβεβαίωση της ανθρώπινης αντοχής και η υποταγή στο μεγαλείο της Φύσης. Ο τότε (1336) 32χρονος Φραγκίσκος Πετράρχης θα «εγκαταλείψει» προσωρινά τον έρωτα και την ποίηση και θα αναζητήσει στην ανάβαση του «ανεμόεντος όρους» την αυτογνωσία και την απόλυτη εξιδανίκευση στην κορυφή του μυθικού-μαγικού βουνού. Από αυτή θα προκύψει ένα κλασικό κείμενο και η πιο επίπονη διαδρομή του «Γύρου της Γαλλίας».

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΛΑΝΕΡΙ Ο’ ΚΟΝΟΡ

Ημερολόγιο προσευχής

μτφρ. Γιάννης Παλαβός

εκδ. Αντίποδες, 2015, σελ. 80

Οι ημερολογιακές καταγραφές της Φλάνερι Ο’ Κόνορ, που αποτελούν το «Ημερολόγιο προσευχής», γράφτηκαν όταν η συγγραφέας ήταν 21 ετών, την περίοδο που σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, καιρό πριν εκδοθούν τα πρώτα της βιβλία. Ανακαλύφθηκαν και κυκλοφόρησαν το 2013 και έτσι μπορέσαμε να γίνουμε κοινωνοί των πιο μύχιων σκέψεων της γυναίκας που θεωρείται μία από τις σημαντικότερες φωνές του αμερικανικού Νότου. Υπό τη μορφή προσευχών «συνομιλεί» με τον Θεό για θέματα σχετικά με την πίστη, την ίδια την προσευχή αλλά και τη συγγραφή. Ας ελπίσουμε ότι θα δούμε σύντομα και τα υπόλοιπα έργα της ξανά στα ελληνικά.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΓΑΣ

ΑΝ ΣΕΞΤΟΝ

Ερωτικά ποιήματα

μτφρ.: Ευτυχία Παναγιώτου

εκδ. Μελάνι, 2010, σελ. 105

Το αντίτυπό μου έχει σημειωμένα κάποια ποιήματα: σ. 40 «Το γυμνό κολύμπι», σ. 73 «Τραγούδι για το γόνατο», σ. 63 «Ξυπόλητη». «Το να μ’ αγαπάς όταν δεν φορώ παπούτσια/σημαίνει πώς αγαπάς τις μακριές, ηλιοκαμένες μου γάμπες/γλυκές αγαπημένες, ελκυστικές σαν κουτάλια./Και τα πόδια μου, αυτά τα δυο παιδιά/που αμολήθηκαν να παίξουν γυμνά. […] Δεν υπάρχει άλλος κανείς από εμάς/σ’ αυτό το σπίτι, στην άμμο επάνω./Η θάλασσα φοράει ένα κουδούνι στον αφαλό της». «Ενα ποίημα πρέπει να κάνει τους ανθρώπους να δρουν», έλεγε η Σέξτον. Το ίδιο νομίζω ότι ισχύει για τους έρωτες της ζωής μας: ανθρώπους, βιβλία, τόπους, ιδέες.

ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

ΓΚΙΛΜΠΕΡΤ ΧΕΡΝΑΝΤΕΖ

Αγάπη μέσα στις σκιές

μτφρ.: Νίκη Προδρομίδου

εκδ. Κορμοράνος, 2015, σελ. 128

Αναρωτιέμαι αν μπορεί να βρει κανείς στα βιβλιοπωλεία ένα μυθιστόρημα με παρόμοια τόλμη στη διαχείριση του χρόνου, τη διαδρομή της ιστορίας, το περιεχόμενο. Βέβαια, τα κόμικς διατηρούν το πλεονέκτημα πως φέρουν ένα είδος έμφυτης ασέβειας που μόνο λαθραία περνά στην επίσημη λογοτεχνία (και όταν λέω «επίσημη», μάλλον εννοώ «κακή»). Εδώ υπάρχουν εκείνες οι απρόσμενες αφηγηματικές μεταβάσεις που αντηχούν τις ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς, στον βαθμό που ο Λιντς δεν είναι παρά ένας εξαιρετικός μαθητής που μετέγραψε φιλμικά τον Κάφκα: όλα φύονται στο σκοτάδι ή, στην καλύτερη περίπτωση, μέσα στις σκιές.

Κωνσταντινος Χατζηνικολαου

ΚΑΘΡΙΝ ΜΑΝΣΦΙΛΝΤ

Σε μία γερμανική πανσιόν

μτφρ.: Γιώργος Μπαρουξής

εκδ. Ποικίλη Στοά, 2016, σελ. 192

Μια συλλογή διηγημάτων της Νεοζηλανδής Κάθριν Μάνσφιλντ (1888-1923), που μας μεταφέρει σε μια φαινομενικά ειδυλλιακή Γερμανία πριν από τον Μεγάλο Πόλεμο. Μικρά κείμενα, που συνθέτουν ένα ιμπρεσιονιστικό tableau vivant της βαυαρέζικης επαρχίας της εποχής, μέσα από την ευαίσθητη και διεισδυτική ματιά της συγγραφέως: επίπλαστη θερινή ραστώνη, γερμανική θαλπωρή και βρετανικός κυνισμός, μέσα από πορτρέτα προσώπων και στιγμιότυπα καθημερινά, σ’ ένα εξαιρετικό κοινωνικό σχόλιο, πέρα από τις εθνικές προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Ενα λογοτεχνικό παιχνίδι ανάμεσα στο ρουστικάλ κιτς και τη λεπταίσθητη ειρωνεία, με σύντομους διάλογοι, διαυγείς εικόνες και ζωντανούς χαρακτήρες.

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΜΟΣΧΟΣ

Η αλεπού στις σκάλες

και άλλες ιστορίες

εκδ. Κίχλη, 2015, σελ. 62

Στην πέμπτη συλλογή διηγημάτων του ο Ηλίας Παπαμόσχος καταθέτει όπως και στις προηγούμενες τέσσερις, κείμενα ευσύνοπτα, ακαριαία σχεδόν, με θαυμαστή πυκνότητα λόγου και καλοδουλεμένη ποιητικότητα στους δραματικούς του επιλόγους. Στις ιστορίες του, –η κάθε μία δεν ξεπερνά τις δύο σελίδες– πρωταγωνιστούν χαρισματικοί άνθρωποι και ζώα του γενέθλιου τόπου του (Καστοριά), που μπλέκουν σε αληθοφανείς περιπέτειες. Από κοντά και οι λατρευτοί τεθνεώτες του συγγραφέα που ελέγχουν τις συνειδήσεις των ζωντανών, σε κάποιες ιστορίες με έντονα βιωματικό υπόστρωμα.

ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ

Η Κάθοδος των εννιά

εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2007, σελ. 73

Η «Κάθοδος των εννιά» είναι το πρώτο βιβλίο του Θανάση Βαλτινού που διάβασα και στο οποίο επανέρχομαι συχνότερα. Η ιστορία των εννιά ανταρτών που από το βουνό προσπαθούν να βρεθούν στη θάλασσα, καταφέρνει να σαγηνεύσει και να καθηλώσει τον αναγνώστη 53 χρόνια μετά την πρώτη της δημοσίευση. Σημαντικό ρόλο παίζει η τραχιά και κοφτή πρωτοπρόσωπη αφήγηση του πρωταγωνιστή. Σε κάθε ανάγνωση και μια άλλη εικόνα αποτυπώνεται στο μυαλό, με πιο χαρακτηριστική εκείνη του αγρότη που στη θέα των ανταρτών ακουμπάει τρομαγμένος το μουλάρι του για «να πιαστεί από κάτι δικό του».

Κωνσταντινος Μπουγας

ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΜΠΑΣΔΕΚΗ

Σύρε καλέ την άλυσον,

εκδ. Bibliotheque, 2015, σελ. 40

Τα ποιήματα της Γλυκερίας Μπασδέκη είναι μινιατούρες. Δυο τρεις στίχοι στην κάθε σελίδα, σαν αρχή από ένα ποίημα που δεν ολοκληρώθηκε ή βρίσκεται ακόμη στα «σκαριά». Κι όμως πετυχαίνουν να μας μεταδώσουν πάθος, συγκίνηση, στοχαστικότητα, για τον απλούστατο λόγο ότι το πραγματικό ποίημα αρχίζει από εκεί που τελειώνουν οι λέξεις, από τις σκέψεις και τις συνέργειες που γεννά. Τα πάντα υπονοούνται, η κωμική ή η δραματική κορύφωση συντελείται στο λευκό χαρτί και ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει τα όποια κενά με τη δική του ευαισθησία.

ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ

ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ

Αμοργός

εκδ. Πατάκη (19η έκδοση), 2000, σελ. 35

Δεν αγαπώ τον υπερρεαλισμό. Ζήτημα να ανακάλεσα δυο-τρία υπερρεαλιστικά ποιήματα στον ενήλικο βίο μου. Η «Αμοργός» είναι εξαίρεση, «η» εξαίρεση. Είναι το κατεξοχήν ποίημα του ελληνικού καλοκαιριού χωρίς γλαστράκια/Αιγαίο/γραφικότητες: «Να βρεις μιαν άλλη θάλασσα μιαν άλλη απαλοσύνη/Να πιάσεις από τα λουριά του Αχιλλέα τ’ άλογα». Είναι πραγματικό καλτ: δεν έχω σταματήσει να επιβεβαιώνω τη γοητεία που ασκεί σε μεγάλους και μικρότερους, διαχρονικά. Πώς το κάνει; Ο κριτικός λογοτεχνίας Βαγγέλης Χατζηβασιλείου αναφέρθηκε άλλοτε στην «αποκαλυπτική υγεία της νιότης της». Μόνο στον Λόρκα, διαρκή και σταθερή αναφορά του Γκάτσου, βρίσκω κάτι παρόμοιο.

ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ

ΕΔΜΟΥΝΤΟ ΔΕΣΝΟΕΣ

Μνήμες υπανάπτυξης

μτφρ.: Κώστας Κουντούρης

εκδ. Μέδουσα, 1991, σελ. 134

Ο Αλέα πέθανε, ο Σέρτζιο πέθανε, ο Δεσνόες ζει. Ο Αλέα ήταν ο σκηνοθέτης της ομότιτλης ταινίας, ο Σέρτζιο ήταν ο πρωταγωνιστής, ο Δεσνόες, ο συγγραφέας. Οι συγγραφείς πεθαίνουν πάντα τελευταίοι (δηλαδή πρώτοι). Εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: το βιβλίο είναι τόσο καλό όσο η ταινία. Και η ταινία είναι μία από τις σημαντικότερες παραγωγές στη φιλμογραφία της Κούβας. Το βιβλίο είναι σκωπτικό, σχεδόν κυνικό. Ο διαρκής κυνισμός όμως δεν χωρά σε κανένα μυθιστόρημα, αποτελεί χαρακτηριστικό της εξουσίας. Ο Σέρτζιο γράφει: «Ο καλλιτέχνης, ο πραγματικός καλλιτέχνης θα είναι πάντα εχθρός του Κράτους». Ιδού μια λαμπρή φράση.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά

επιμ.: Μισέλ Φάις

εκδ. Πατάκη, 2011, σελ. 99

Λάτρης των μονολόγων, και δη των εσωτερικών, εδώ αγάπησα έναν διάλογο που κόπηκαν οι ερωτήσεις του για να απευθυνθεί στον αναγνώστη σαν βέλος στην καρδιά. Οπως οι λέξεις του ποιητή. Ο Μισέλ Φάις διέσωσε με ευφυή τρόπο την κουβέντα με τον Μανόλη Αναγνωστάκη. Για χάρη μας. «Οι λέξεις, των ποιητών οι λέξεις, πρέπει να είναι “σκληρές και συγκεκριμένες”, για να ξαναθυμηθούμε τον Αλεξάνδρου· πρέπει να έχουν υλικό βάρος. Για κείνον που τις συντάσσει και για κείνον που τις εισπράττει». Μια μαθητεία για όποιον διαβάζει, γράφει ή απλώς σκέφτεται. Αυτό το τελευταίο είναι και το δυσκολότερο.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ

ΓΙΑΝΝΗΣ BACH ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ενα μπλουζ για την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου

εκδ. Ηλέκτρα, 2006, σελ. 103

«Το φυσικό σου πρόσωπο έχει μια χορδή ο νους που την κουρδίζει, είναι το ζητούμενο στην ύπαρξη, και αυτό που θα βγει προς τα έξω να το αναγνωρίζουν και να ξέρουν ότι εσύ έρχεσαι. Μ’ αυτό το μοναδικό σήμα μορς δεν σε καταπίνει το χάος». Και μόνο γι’ αυτές τις κουβέντες αξίζει να διαβάσει κανείς τον 45 σελίδων μονόλογο για την Ευτυχία και την υπόλοιπη καταγραφή του έργου της. Σε λίγες σελίδες τραγουδά η ψυχή μιας γυναίκας αλλά και μιας Ελλάδας που θυμόμαστε, αναγνωρίζουμε, αλλά δεν ξέρουμε και εάν θα ξαναντικρίσουμε.

ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΚΑΛΙΔΗ

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή