Η αιώνια σύγκρουση των αντιθέτων

Η αιώνια σύγκρουση των αντιθέτων

3' 27" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σε νέα έκδοση –η πρώτη το 1998– κυκλοφορεί η νουβέλα του πολωνικής καταγωγής συγγραφέα Τζόζεφ Κόνραντ (γεννήθηκε στην Ουκρανία το 1857 και πέθανε στην Αγγλία το 1924), ο οποίος έγραψε εξαιρετικά μυθιστορήματα, νουβέλες και διηγήματα στα αγγλικά. Πρόκειται για τον συγγραφέα του οποίου το όνομα συνδέεται με αριστουργήματα, όπως «Η καρδιά του σκότους», «Τυφώνας», «Λόρδος Τζιμ», «Η τρέλα του Αλμάγερ» και άλλα. Η νουβέλα «Η επιστροφή» ανήκει στη συλλογή με τον τίτλο «Ιστορίες της ανησυχίας» (Tales of Unrest) και έχει ως θέμα τις σχέσεις των δύο φύλων, την αιώνια διαμάχη του αρσενικού με το θηλυκό, κάτι που απασχόλησε σπουδαίους συγγραφείς, όπως ο Λέων Τολστόι, ο Αντον Τσέχοφ, ο Γκιστάβ Φλομπέρ, ο Γκι ντε Μοπασάν και ο Σόμερσετ Μομ. Ενδεικτικές, άλλωστε, είναι οι πρώτες κιόλας φράσεις του εμβληματικού μυθιστορήματος «Αννα Καρένινα»: «Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες και απαράλλαχτες· όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια τη βαραίνει η δική της, η ιδιαίτερη δυστυχία…».

Η ιστορία της νουβέλας είναι απλή και έχει τα χαρακτηριστικά της «ιδιαίτερης δυστυχίας», αν και ορισμένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κοινά σε παρόμοιες περιπτώσεις. Ο σύζυγος επιστρέφει στο σπίτι του, μετά τη δουλειά του στο Σίτι του Λονδίνου, και βρίσκει την επιστολή της γυναίκας του, στην οποία του ανακοινώνει ότι τον εγκατέλειψε για χάρη ενός κοινού τους φίλου.

Ο συγγραφέας εισχωρεί στην καρδιά του σκότους του ζευγαριού, ξεκλειδώνει τα μυστικά τους, αποκαλύπτει τους φόβους, τις φοβίες, τους εγωισμούς και τις ανασφάλειες. Αποδεικνύεται ότι στις σχέσεις τίποτε δεν είναι δεδομένο και απόλυτο παρά μονάχα η ρευστότητα και η αιφνίδια ανατροπή των βεβαιοτήτων. Ο σύζυγος, όταν διαβάζει την επιστολή, νιώθει ταπεινωμένος και προδομένος, Αντιλαμβάνεται ότι ζούσε κοντά σε μια γυναίκα την οποία δεν γνώριζε καλά, δεν καταλάβαινε τις ανάγκες και τα πραγματικά της συναισθήματα. Μέσα σε ένα όμορφο σπίτι, με την καλή κοινωνική τους θέση και την τήρηση των κοινωνικών αρχών, είχαν κλειδωθεί οι πόθοι και οι προσδοκίες, είχαν καλυφθεί οι κοινωνικές ανάγκες, ενώ η ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσά τους είχε εξανεμιστεί, αν υπήρξε ποτέ.

Κλιμακωτή ένταση

Σε λίγες σελίδες και σιγά σιγά αναπτύσσεται το δράμα της αποξένωσης, της υποκρισίας και της αυταπάτης. Ηδη από τις πρώτες εικόνες στο μετρό, με τις κρύες και σκοτεινές σκηνές του περιβάλλοντος χώρου μέσα στον οποίο κινείται ο ήρωας, καθώς και των αδιάφορων προσώπων των περαστικών, προετοιμάζεται η αποκορύφωση, η κλιμακωτή ένταση, που θα ακολουθήσει μέσα στο σπίτι, πίσω από τις κλειστές πόρτες. Το αρχικό ξάφνιασμα με την αποκάλυψη πτυχών της πραγματικότητας, που ούτε είχε φανταστεί ο ανυποψίαστος σύζυγος, δίνει τη θέση του σε συγκρουόμενα συναισθήματα. Οργίζεται, νιώθει θλίψη, πονάει, απογοητεύεται, νιώθει μοναξιά και εξαπατημένος, ταπεινωμένος. Αντιλαμβάνεται ότι οι αρχές του δεν υποστήριξαν τη σχέση του, ότι το χάος προήλθε από τον παραλογισμό, που ανέτρεψε την τάξη, και ότι ο ίδιος «στροβιλιζόταν μέσα σ’ ένα είδος κενού σύμπαντος, συγκροτημένου μόνο από οργή και οδύνη…». Η επιστροφή της γυναίκας, ωστόσο, στο σπίτι και στον σύζυγο δεν είναι αρκετή για να γεμίσει το κενό που δημιουργήθηκε με τη φυγή της, να δημιουργήσει εκ νέου τις κατάλληλες συνθήκες όπου θα στηριχθούν η εμπιστοσύνη και η αγάπη, η αγάπη για τον άλλον και όχι εκείνη για τον ίδιο μας τον εαυτό, η αφοσίωση και η υποστήριξη των προηγούμενων επιλογών με λογικά και στέρεα επιχειρήματα. Ο ένας περιμένει από την άλλη τη συγγνώμη, την αναγνώριση του λάθους, την έκφραση ευγνωμοσύνης για την αποδοχή, αλλά μάταια.

Και τότε εκείνος, καθώς περνάει τη δοκιμασία και αναμετριέται με τα αισθήματά του και την αλήθεια, όπως αυτή του αποκαλύφθηκε και την κατανόησε, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό εν τέλει, βρίσκει τις δυνάμεις, μολονότι δεν το γνώριζε, να δώσει τη λύση. Φεύγει γιατί καταλαβαίνει ότι, σε τέτοιες περιπτώσεις, η απώλεια της εμπιστοσύνης είναι οριστική και αμετάκλητη, ότι η επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση είναι ανέφικτη.

Η τριτοπρόσωπη αφήγηση προσφέρει από τη μια την απόσταση που κρατάει ο αντικειμενικός παρατηρητής στα γεγονότα και από την άλλη μια πιο αντικειμενική ματιά, που ρίχνει φως σε όλα τα μέρη του δράματος, μολονότι αναπτύσσεται περισσότερο και εις βάθος η ψυχοσύνθεση και η στάση του άντρα.

Με δεξιοτεχνία ο Τζόζεφ Κόνραντ αναπαριστά την αιώνια σύγκρουση των αντιθέτων και διεισδύει στις αθέατες και μυστηριώδεις πλευρές της ύπαρξης και των ανθρώπινων σχέσεων.

​​Τζόζεφ Κόνραντ, «Η επιστροφή». Μετάφραση Τάκης Μενδράκος, πρόλογος Δημήτρης Ελευθεράκης, Πατάκης 2016

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή