Γιατί τα μωρά και βλέπουν και ακούν

Γιατί τα μωρά και βλέπουν και ακούν

7' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τα μωρά (τα πολύ μωρά!) βλέπουν χρώματα, σταδιακά ξεχωρίζουν σχήματα και, φυσικά, ακούνε θαυμάσια, ήδη από την κοιλιά. Συμπέρασμα: Δεν υπάρχει λόγος να μην τους διαβάζετε με τον ίδιο τρόπο που τα χαϊδεύετε ή τους τραγουδάτε από τις πρώτες μέρες της ζωής τους. Συμβουλευθείτε το «Πώς να μάθεις τους γονείς σου ν’ αγαπούν τα παιδικά βιβλία» (Αλέν Σερ – Μπρινό Ετζ, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2014) – για κάποιο λόγο οι Γάλλοι έχουν τρελό χιούμορ στα βιβλία για μικρά παιδιά αλλά το χάνουν αργότερα… Αν σας βολεύουν τα πάνινα, ξεκινήστε από αυτά, μην αργήσετε όμως να περάσετε στα «κανονικά». Ας κακοπάθουν (τα βιβλία) – ο σκοπός είναι ιερός. Οι νεότερες έρευνες και θεωρίες συγκλίνουν στη θεμελιώδη σημασία της προσχολικής ηλικίας για τη μελλοντική συγκρότηση. Βιβλία-για-μωρά σημαίνει: επικοινωνία (τους τα διαβάζει άλλος), συγκέντρωση και προσοχή (μαθαίνουν να «βυθίζονται»), γλώσσα (αναντικατάστατες οι καλές ρίμες), φαντασία, γούστο, γνώση. Μην πιέζεστε να διαβάσετε «με το νι και με το σίγμα». Αυτοσχεδιάστε. Μια καλή «φόδρα» στο εσωτερικό του εξώφυλλου; Αληθινός θησαυρός! Χρειάζεται ελάχιστο κείμενο και να συνομιλεί με την εικόνα, ΟΧΙ να περιγράφει. Δυστυχώς, μ’ εξαίρεση τον Τριβιζά, εδώ οι συγγραφείς μας υστερούν. Πολλά λόγια, λίγο χιούμορ – χρειάζεται ακριβώς το αντίθετο. Ευτυχώς υπάρχουν οι μεταφράσεις.

Η λίστα που έπεται είναι ενδεικτική. Τα καλύτερα βιβλία είναι πάντα αυτά που μας ταιριάζουν.

Εικόνα και χρώμα, λίγο κείμενο, πολύ χιούμορ

HECTOR DEXET

Κούκου!

μτφρ.: Μαρία Παπαγιάννη

εκδ. Πατάκη, 2015

Η μια σελίδα ρωτά, η επόμενη απαντά – με μοντέλο το αειθαλές «κούκου-τζα!»: για να δεις την απάντηση, πρέπει να ανακαλύψεις τι κρύβεται πίσω από τις τρύπες. Οι ανυπόμονοι θα προλάβουν να χώσουν μέσα τα δάχτυλά τους – τεράστια απόλαυση, αφού το βιβλίο είναι φτιαγμένο από χοντρό χαρτόνι που προσφέρεται για τέτοιες δουλειές. Κι άλλωστε οι τρύπες αποτελούν ήδη μέρος μιας εικόνας, οδηγώντας τον μικρό αναγνώστη να τη συμπληρώσει με τον νου, πριν ακόμη αποκαλύψει τι κρύβεται από πίσω, γυρνώντας κι άλλη σελίδα, κι άλλη, κι άλλη – κάθε ερώτημα και μια μικρή παράσταση.

MARTINE PERRIN

Κάτω από τα αστέρια

εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2009 (χαρτόνι)

Eνας έγχρωμος κύκλος εξέχει στην καρδιά κάθε τρίτης σελίδας, κομμένης στη μέση, μια τρύπα έπεται, σαν πηγάδι που ανοίγει μόλις σηκώσεις το κάλυμμα, μια απάντηση, κατόπιν, στην επόμενη σελίδα. Η αφήγηση είναι μινιμαλιστική, αφήνοντας πολλά περιθώρια στον αφηγητή αλλά εστιάζοντας στα κρίσιμα: αστέρι, άνεμος, πεταλούδα, ήλιος, δέντρο, ορίζοντας, λουλούδι, ψάρι. Το στήσιμο, όμως, του βιβλίου και οι καλυπτόμενες τρύπες που ανοίγουν, αποκαλύπτοντας κάθε φορά άλλο περιεχόμενο, δίνουν μια κίνηση κι έναν ρυθμό, στοιχειώδη, σαν χτύπο καρδιάς και σαν το μερόνυχτο. Ο τελευταίος κύκλος αποκαλύπτει το μωρό μέσα στην κοιλιά: πάνω στη γη.

HERVÉ TULLET

Ενα βιβλίο παχνίδι

μτφρ.: Θεόφιλος Μπαχτσεβάνης

εκδ. Νεφέλη, 2011

Από τα ωραιότερα βιβλία που γράφτηκαν για πολύ μικρές ηλικίες – οι ενήλικοι θα το διασκεδάσουν εξίσου αν όχι περισσότερο. Η ιδέα είναι τόσο απλή, που σε αφήνει άφωνο. Με τρεις τελείες όλες κι όλες, τρεις ζωγραφισμένες τελείες διαφορετικών χρωμάτων, στήνεται ολόκληρο παιχνίδι, μιας και το βιβλίο είναι διαδραστικό. Βάλε το δάχτυλο εδώ, να δεις τι θα συμβεί στην επόμενη σελίδα: απίστευτο! Κούνα το βιβλίο και δες τι γίνεται αμέσως μετά. Ολα στο μυαλό μας είναι! Στοιχηματίζω ότι όσες και όσοι γράφουν θα ζηλέψουν που η ιδέα δεν ήταν δική τους.

DEBI GLIORI

Θα σ’ αγαπώ ό,τι κι αν γίνει

απόδοση: Φίλιππος Μανδηλαράς

εκδ. Πατάκη, 2005

Βιβλίο που αγκαλιάζεται, δαγκώνεται, σφίγγεται, γλείφεται: το ζόρικο αλεπουδάκι και η αποφασιστική μητέρα του ζεσταίνουν εδώ και χρόνια τις καρδιές και παρηγορούν τις ανασφάλειες. Πορτοκαλιά γούνα, μακρουλή μυτερή μύτη, σφιχτή αγκαλιά, σε χαρτονένια εκδοχή και μικρό «ταξιδιωτικό» σχήμα (όχι ότι δεν είναι αξιαγάπητη και η χάρτινη, σε μεγάλο σχήμα «δωματίου»). «“Ο,τι κι αν γίνει”; “Κι αν ήμουν κροκόδειλος”; “Θα σε αγκάλιαζα και θα σ’ αγαπούσα/ και τη νύχτα θα σου τραγουδούσα” είπε η Μαμά». Οσο πιο άτακτος και ανυπάκουος είναι κανείς τόσο πιο αχόρταγα έχει ανάγκη να του υπενθυμίζουν πόσο τον αγαπούν.

ΕΡΙΚ ΚAΡΛ

Ο ζωγράφος που ζωγράφισε

ένα γαλάζιο άλογο

εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2015

Ο γερμανικής καταγωγής Ερικ Καρλ (1929), δημιουργός της παγκοσμίου φήμης «Κάμπιας», της «Πολύ Πεινασμένης», ανήκει στους χαρακτηριστικότερους καλλιτέχνες που ειδικεύονται σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία, στα βιβλία για πολύ μικρά παιδιά. Μια βασική σύλληψη –εδώ φόρος τιμής στον μεγάλο Φραντς Μαρκ και στα ζώα του με τα παράξενα χρώματα– και μια χαρακτηριστική εικονογράφηση, με τεράστιες εικόνες και χρώματα βγαλμένα από την καρδιά του γερμανικού εξπρεσιονισμού, είναι η συνταγή της διαχρονικής επιτυχίας του. Γαλάζιο άλογο, μενεξελιά αλεπού, πιτσιλωτό γαϊδουράκι: ιδανικό αντίβαρο για γονείς που (κατα)πιέζουν τα παιδιά να χρωματίζουν «σωστά».

ΤΖΙAΝΙ ΡΟΝΤAΡΙ

Πες μου τι χρειάζεται

εικονογράφηση: Silvia Bonanni

εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2007

Για να φτιάξεις ένα τραπέζι, χρειάζεται ένα λουλούδι! Η απόσταση ανάμεσα στα δύο γεφυρώνεται με ξύλο-δέντρο-σπόρο-καρπό, κυρίως όμως με μια πραγματικά σπουδαία εικονογράφηση. Το «κείμενο» είναι στο βιβλίο αυτό εντελώς συμβατικό, λίγες λέξεις μόνο από το «Φλυαρίες ανάμεσα στον ουρανό και τη γη» του Ροντάρι, που δεν έχει ανάγκη από συστάσεις. Ο συνδυασμός της στοιχειώδους αφήγησης με την πλούσια εικονογράφηση μυεί σε ζητήματα που τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη να γνωρίσουν και να κατανοήσουν: προέλευση των πραγμάτων, λογική συνεπαγωγή, αρχείο, δειγματολόγιο. Eνα βιβλίο γνώσεων, για πολύ πρώιμη ηλικία.

ROB BIDDULPH

Φύσηξε αεράκι

μτφρ.: Γιάννης Παπαδόπουλος

εκδ. Παπαδόπουλος, 2015

Το υπερρεαλιστικό μοντέλο των στιχουργημάτων για παιδιά, από τον Χάμπτι-Ντάμπτι μέχρι το Ντίλι-ντίλι-το-καντήλι, είναι πολύ παλαιότερο από τον ίδιο τον υπερρεαλισμό και είναι σοφό. Σε μαθαίνει να αφήνεσαι στα μαλακά φτερά της αφήγησης και να ταξιδεύεις, πατώντας σε δύο βάρκες: γλώσσα και εικόνα. Λίγο παραμύθι και λίγο σινεμά: αυτά είναι τα ωραία της ανάγνωσης! Ο μικρός πιγκουίνος παίρνει δώρο έναν χαρταετό. Με τη βοήθεια του ανέμου απογειώνεται, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Γρήγορα η ουρά του χαρταετού αποκτά κι άλλους πιγκουίνους, μια φώκια, έναν αρκούδο – μια πραγματική ταξιδιωτική περιπέτεια βρίσκεται πλέον σε εξέλιξη.

COLIN & JACQUI HAWKINS

Αχ, γιατί να είμαι γάτα!

στιχάκια: Μαριανίνα Κριεζή

εκδ. Αιώρα, 2013

Επανεκδίδοντας τα –εξαντλημένα στις παλιές εξαιρετικές εκδόσεις «Αμμος»– βιβλία της σειράς αυτής (συμπεριλαμβάνονται ακόμα τα «Στης καμηλοπάρδαλης τη μύτη…» και «Είμαι ένας βάτραχος μικρούλης, ο Εμμανουήλ Α. Μπακακούλης», πάντα με απόδοση του ξένου κειμένου σε στίχους της Κριεζή) οι εκδόσεις «Αιώρα» επιτελούν εθνικό έργο. Η αξία (και η επιτυχία) των βιβλίων φέρει τη σφραγίδα της σημαντικότατης στιχουργού, στην οποία πολλές γενιές νεότερων Ελλήνων θα οφείλουν, και χάρη στη Λιλιπούπολη, το γεγονός ότι δεν στέγνωσαν από γλώσσα κι από χιούμορ. Γερό αντίδοτο στο στομφώδες και το πομπώδες που διαχρονικά μας κατατρύχουν.

ΕΥΓEΝΙΟΣ ΤΡΙΒΙΖAΣ

Οταν είναι να φύγει το τρένο

ζωγραφιές: Ράνια Βαρβάκη

εκδ. Μεταίχμιο, 2013

Είναι ο πιο αγαπημένος μου Τριβιζάς, μαζί φυσικά με το δημοφιλές «Τα τρία μικρά λυκάκια» – μολονότι αδικώ ίσως και το «Ο Αναστάσης και η ουρά της στάσης». Η παραληρηματική ρίμα του είναι στις καλύτερες στιγμές της αλλά και η εικονογράφηση πετυχαίνει ηρωικά να συνομιλήσει με τον λεκτικό του χείμαρρο. «Οταν είναι να φύγει το τρένο/και λείπει ένα βαγόνι/τον σταθμάρχη τον καημένο/αγωνία τον περιζώνει». Ατέλειωτες καταλογικές απαριθμήσεις, πραγματικοί θησαυροί για την εκμάθηση της γλώσσας και την καλλιέργεια του ύφους, θα οδηγήσουν, εντέλει, στη λύση, χάρη στο «σκυλάκι το μικρό,/ το λουκάνικο-λαγωνικό».

Δε θα φοβηθώ το σκοτάδι

εικονογράφηση: Jakub Cenkl

κείμενο: Helena Harastova

μτφρ.: Αργυρώ Πιπίνη

εκδ. Πατάκη, 2016

Τα βιβλία με κινούμενα μέρη, γνωστά και ως pop-up, στηρίζονται συχνά αποκλειστικά στο εφέ, στον εντυπωσιασμό. Ως βιβλία καθαυτά, «δε λένε». Ακόμη μεγαλύτερο σεβασμό, λοιπόν, στο έργο αυτό, που πραγματεύεται το ευαίσθητο θέμα του φόβου της νύχτας και του σκοταδιού. Το τρικ είναι απλό, ευφυές και πολύ γλυκό ταυτόχρονα. Με κάθε τράβηγμα του κινούμενου μέρους, αποκαλύπτεται ότι κάτι που φάνταζε «φοβιστικό» δεν ήταν παρά γνωστό και οικείο αντικείμενο ή πλάσμα του χώρου που μας περιβάλλει. Εχει φαντάσματα η ντουλάπα; Οχι βέβαια – μόνο ρούχα και παιχνίδια! Κι αυτοί οι ήχοι στο δάσος; Ενας λαγός μονάχα, μια κουκουβάγια.

MARIANNE DUBUC

Φίλοι

απόδοση: Θεόφιλος Μπαχτσεβάνης

εκδ. Νεφέλη, 2014

Το γνωστό μοτίβο μιας αταίριαστης φιλίας, εδώ ανάμεσα σε ένα λιοντάρι και ένα πουλί. Σημασία έχει ο υποδειγματικός τρόπος. Το κείμενο είναι λιγότερο από ελάχιστο – σε αρκετές σελίδες δεν υπάρχει καθόλου: οι εικόνες συνεχίζουν από εκεί που σταμάτησε η τελευταία λέξη και αφηγούνται με τον δικό τους, πλούσιο και βαθύ τρόπο. Ο αποχωρισμός ζωγραφίζεται, ιστορείται θαυμαστά, με την ευγένεια και την ποιότητα που διδάσκουν στο παιδί (αλλά και στους μεγαλύτερους) έναν τρόπο διαπραγμάτευσης της λύπης και της μοναξιάς. Κι έπειτα, τα πράγματα αλλάζουν και πάλι, αφού… πάντα ρει.

ΤΟΝΙ ΡΟΣ

Θέλω το γιογιό μου!

Η ιστορία της μικρής πριγκίπισσας

μτφρ.: Μαρία Παπαγιάννη

εκδ. Πατάκη, 2015

Κλασικό πλέον στο είδος «εκμάθηση τουαλέτας», το βιβλίο αυτό της δεκαετίας του ’80 στοχεύει –πού αλλού;– στην απαραίτητη για την επίτευξη του μεγάλου στόχου χαλάρωση! Καθώς συχνά οι γονείς είναι στο ζήτημα αυτό πιο νευρικοί και πιο απελπισμένοι από τα παιδιά, το βιβλίο κλείνει και σ’ αυτούς το μάτι. Το γιογιό, που καλείται να αντικαταστήσει τις πάνες, γίνεται έτσι κάτι σαν αγαπημένο παιχνίδι της μικρής πριγκίπισσας. Ολη η δράση θυμίζει μίνι οπερέτα, με εναλλασσόμενες κορώνες. Αν διαβαστούν με το απαραίτητο πάθος –«“θέλει το γιογιό της” τσίριξε ο βασιλιάς»– πρόκειται για σίγουρο σουξέ.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΟΥΛΟΥ

Οι καλοί και οι κακοί πειρατές

εικονογράφηση: Ιρις Σαμαρτζή

εκδ. Παπαδόπουλος, 2011

Θυμάστε τον ξεκαρδιστικό διάλογο πολεμοχαρών-ειρηνιστών στους κατά Σαββόπουλο «Αχαρνής» («-Δειλέ, σταμάτα να ειρωνεύεσαι τον κλάδο μου. -Λιγούρη, σταμάτα να ματιάζεις το στιφάδο μου»); Στην ίδια λογική, με έντονη, επίσης, θεατρικότητα είναι στημένες αντικριστά οι ερωταπαντήσεις ανάμεσα σε καλούς και κακούς πειρατές του επάξια βραβευμένου αυτού βιβλίου. «Οι κακοί πειρατές λένε: Επίθεσηηη, με μπαρούτι γεμίστε τα κανόνια. Κι οι καλοί πειρατές ρωτούν: Θέλετε τυρί στα μακαρόνια;». Οι καλοφτιαγμένες ρίμες προσφέρονται όχι μόνο για να διαβαστούν παραστατικά αλλά ακόμη και για να παιχτούν από δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Μην πάτε μακριά: δυο αδέρφια αρκούν!

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή