ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι
εκδ. Πόλις, 2016
Κανένα λόγο δεν είχε η δόνα Εστεφάνα να μην επιθυμεί τον θάνατο της όμορφης κυρίας της Λωρ ντε Γκρεναντίν Μπουατέζ, με τις χρυσές αναλογίες και το θεσπέσιο κορμί που όμως έκρυβε ψυχή όχεντρας. Η σατανική αυτή γυναίκα, ακόλουθος της βασίλισσας Βερεγγάριας, εντεταλμένης της βασιλομήτορος Ελεονώρας και παλλακίδα του αγαπημένου της γιου, υπήρξε ένα ακόμα θύμα των δολοπλοκιών που εξυφαίνονταν γύρω από τον βασιλιά Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, ο οποίος είχε πρόσφατα κυριεύσει το νησί της Κύπρου. Μέσα από τη γοητευτική αφήγηση της ύποπτης για τον φόνο δόνας Εστεφάνας, γιάτρισσας και μαθήτριας του Αβερρόη, ο αναγνώστης του καινούργιου μυθιστορήματος του συγγραφέα Τεύκρου Μιχαηλίδη «Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι», θα παρακολουθήσει μια ιστορία που η αρχή της τοποθετείται στην Κύπρο επί Ριχάρδου Λεοντόκαρδου την εποχή της Γ΄ Σταυροφορίας.
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, που εδώ και χρόνια καλλιεργεί το είδος της μαθηματικής λογοτεχνίας, μαθηματικός ο ίδιος, στο νέο του βιβλίο θα ασχοληθεί με ένα πρόβλημα που σχετίζεται με τα κάτοπτρα και παρέμενε άλυτο από την εποχή ακόμα του Πτολεμαίου. Το πρόβλημα εντάσσεται στο «Εγχειρίδιο οπτικής», έργο του Αραβα μαθηματικού Ιμπν αλ Χαϊτάμ (ο συγγραφέας μάς πληροφορεί ότι ο εν λόγω σοφός πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αίγυπτο, όπου κλήθηκε να διευθύνει τα έργα ρύθμισης της ροής των υδάτων του Νείλου. Η αποτυχία του εγχειρήματος τον έριξε σε δυσμένεια, με αποτέλεσμα να περάσει δέκα χρόνια έγκλειστος στο σπίτι του παριστάνοντας τον τρελό, προκειμένου να αποφύγει τη θανατική καταδίκη). Το χειρόγραφο του πολύτιμου έργου, δώρο του Αβερρόη προς τη δόνα Εστεφάνα, κρατούσε η αφηγήτρια για να το μεταφράσει στα λατινικά.
Το αραβικό χειρόγραφο θα κληθούν, αιώνες αργότερα, να μελετήσουν στην Κύπρο για χάρη ενός Αγγλου συνταγματάρχη, ονόματι Νίκολς (ο οποίος, όπως ισχυριζόταν, ήθελε να διαφυλάξει την πολιτιστική κληρονομιά του νησιού), μία βυζαντινολόγος, η Κριστίν Αγκατ, προσκεκλημένη της αγγλικής διοίκησης του νησιού, ο παλαιογράφος Γκρασουγιέ και ο Ελληνας μαθηματικός Μάριος Ιωάννου, γνωστός από δημοσίευσή του σε αμερικανικό περιοδικό που έκανε τα καλύτερα πανεπιστήμια να τον τιμήσουν με προσφορές υποτροφιών. Ετσι, ένας γιος κομμουνιστή εκτοπισμένου στη Γυάρο βρίσκεται ανάμεσα στην ομάδα των επιστημόνων μελετητών του σπάνιου χειρογράφου.
1956: οι Αγγλοι μάχονται τους Κύπριους «τρομοκράτες», όπως τους αποκαλούν, ο αντιαποικιακός αγώνας στην Κύπρο σε εξέλιξη. Οι απόψεις των τριών μελετητών του χειρογράφου σχετικά με την πολιτική κατάσταση στο νησί διίστανται. Ο Γκρασουγιέ ανησυχεί μήπως η γαλήνη που απολαμβάνουν είναι απλώς προσωρινή. Ο Νίκολς τον καθησυχάζει επισημαίνοντάς του πως οι «τρομοκράτες» είναι μια μικρή απομονωμένη ομάδα υποκινούμενη προφανώς και χωρίς απήχηση στον υπόλοιπο πληθυσμό. Οσο για τις υποψίες του Ιωάννου ότι η επίσκεψή του στην Κύπρο δεν ήταν παρά το πρόσχημα για να εξυπηρετηθούν άλλοι προφανώς πολιτικοί σκοποί, αυτές αναλαμβάνει να διασκεδάσει ο ίδιος ο Γκρασουγιέ, που δεν υιοθετεί σε καμιά περίπτωση τέτοια καχυποψία.
Οι δύο ιστορίες εκτυλίσσονται και συνυφαίνονται ταυτόχρονα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί παράλληλα την εξέλιξη των γεγονότων που απέχουν οκτώ αιώνες μεταξύ τους και εντοπίζονται ουσιαστικά στην εξιχνίαση δύο φόνων, από τη μία της σατανικής Λωρ και από την άλλη του ίδιου του Αγγλου συλλέκτη Νίκολς. Και τα δύο εγκλήματα συνδέονται μεταξύ τους με το χειρόγραφο του Αραβα μαθηματικού. Ενα κείμενο που διασώθηκε όταν η Εστεφάνα το παρέδωσε στα χέρια του αγαπημένου της μοναχού και ιατρού του ηγεμόνα Ριχάρδου, πριν εκείνη φυγαδευτεί, και που οπωσδήποτε βοήθησε στην εξιχνίαση του δεύτερου καλοστημένου φόνου με τις σημαντικές επιστημονικές πληροφορίες του.
Το μυθιστόρημα του Μιχαηλίδη, βαθιά ανθρώπινο, δεν αρκείται στο να ξεναγήσει τον αναγνώστη του στον λαβύρινθο της μεσαιωνικής κοινωνίας με τις μηχανορραφίες και τους ανόσιους έρωτες, αλλά προχωρεί ένα βήμα παραπέρα. Με την εμπλοκή στο αφηγηματικό σκηνικό του Λόρενς Ντάρελ (που υπερασπίστηκε την κατοχή της Κύπρου από τους Αγγλους και του απάντησαν ο μεν Ρόδης Ρούφος με τη «Χάλκινη εποχή», ο δε Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης με τη συλλογή «Κλειστές πόρτες») ο συγγραφέας θα ασκήσει αμείλικτη κριτική στην αποικιοκρατία, εκφράζοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον σεβασμό στον άνθρωπο.
Η αφήγηση από μια συναρπαστική πένα, όπως αυτή του Τεύκρου Μιχαηλίδη, εμπεριέχεται στα μαθηματικά και τα μαθηματικά στην αφήγηση που συνομιλεί ευχερώς με τη λογοτεχνία. Το αποτέλεσμα να παγιδεύεται ο αναγνώστης, κυριολεκτικά και μεταφορικά, στην αφηγηματική σαγήνη και στη δημιουργική της ενέργεια και να αφήνεται στις εκλάμψεις, θεματικές ή τεχνικές, που συντελούν σε πραγματική αναγνωστική απογείωση.