ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ
Βραδιές μπαλέτου
εκδ. Μεταίχμιο
Οι «Βραδιές μπαλέτου» αναπέμπουν την ίδια γοητευτική ατμόσφαιρα που προκάλεσε η πρώτη τους ανάγνωση πριν από είκοσι πέντε χρόνια – με τους σύνθετα ψυχογραφημένους ήρωες, τη συναρπαστική πλοκή, την ειρωνική διεισδυτικότητα, τις σπαρταριστές στιγμές, τις ποιητικές αποστροφές, τα ηθικά προτάγματα και τις στοχαστικές αποτιμήσεις.
Σε αντίθεση προς τους περισσότερους μεταπολιτευτικούς πεζογράφους οι οποίοι στα ’80 και στα ’90 έκριναν το κοινωνικό μυθιστόρημα εκτός μόδας, ο Αλέξης Πανσέληνος υπήρξε ένας από τους μεγάλους ανανεωτές του ελληνικού ρεαλισμού. Και η δεκαετία του ’80, στην οποία οι ήρωές του ζουν, υπήρξαν χρόνοι κρίσιμοι, περίοδος μεταβατική, εποχή υβριδική, μέρες που η Ελλάδα άλλαζε αφήνοντας πίσω τις πολιτικά ανώμαλες κι αιματηρές της πρακτικές για να εναρμονιστεί με την κοινωνική ζωή σε ολόκληρη τη Δύση – στη δική της εκδοχή. Το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν, οι σύγχρονες κοινωνικές τάσεις, οι καλλιτεχνική συνθήκες και οι προσωπικές περιπέτειες δύο άσημων χορευτών συνυφαίνονται για να δημιουργηθεί η εικόνα μιας Ελλάδας μοντέρνας κι ωστόσο βυθισμένης στο αιώνιο τέλμα της, γεμάτης ιδιοτέλεια κι εμπάθειες κι ωστόσο ρεαλιστικά θυμόσοφης, με ασκημίες παντός είδους αλλά και οράματα ομορφιάς, με πολλαπλές ευκαιρίες ανάδειξης αλλά και με σοβούσα μια εκρηκτική πολιτική κρίση.
Οι «Βραδιές μπαλέτου» είναι ένα κοσμοβριθές αφήγημα – μετράμε τουλάχιστον εξήντα μυθιστορηματικά πρόσωπα· και καλύπτει το χρονικό φάσμα έξι δεκαετιών. Συνδυάζει δύο ιστορίες. Η μία εκτυλίσσεται στο μυθιστορηματικό σήμερα με ήρωες τους δύο επαγγελματίες χορευτές. Και η δεύτερη αρχίζει από τον Μεσοπόλεμο με πρωταγωνιστές δύο αριστερούς επώνυμους και τον συντηρητικό φίλο τους που αν και ζει στη σκιά, ορίζει τη ζωή τους· και φθάνει έως το παρόν, που οι τρεις γηραιοί ήρωες σχετίζονται με τους νέους.
Η Ελλάδα της μεσοπολεμικής αστικής ευγένειας, του αντιβρετανικού αισθήματος, της εμφύλιας σύγκρουσης, της εξορίας των ξερονησιών, των στρατιωτικών εμβατηρίων αλλά και της φαβορίτας και της καμπάνας συναντά την Ελλάδα του καύσωνα, της τηλεοπτικής διαφήμισης, των πρασινοφρουρών, της άνετης ομοφυλοφιλίας, της πισίνας, των φραπέδων, των ρούχων status symbol αλλά και της πολιτικής κρίσης του ’89.
Ο Αλέξης Πανσέληνος δημιουργεί ανθρώπους με αίμα, σάρκα και οστά μες σε πραγματικές συνθήκες. Με άγρυπνη διάθεση παρατηρεί χειρονομίες, αναπαράγει λόγια και δραματοποιεί σχέσεις πλάθοντας μια αίσθηση πολύβουης ζωής. Φωτογραφική και ταυτόχρονα εικαστική, η ματιά του φαντάζεται και παριστάνει, αποτυπώνει κι αντιγράφει, επινοεί και αναπλάθει, χωρίς εξιδανικεύσεις ή κατεδαφίσεις, αυταπάτες ή ψευδαισθήσεις, παράγοντας διαρκώς όψεις μεταβαλλόμενες και μετακινούμενους συσχετισμούς. Καθώς παρακολουθούμε κάθε πρόσωπο μέσα απ’ την οπτική των άλλων του –μέσα από το καχύποπτο βλέμμα τους, τις άστοχες αναλύσεις, τις λάθος ερμηνείες, τις αμφιταλαντεύσεις και τις παρανοήσεις τους–, καμία απάντηση για τίποτα δεν δίδεται με τρόπο οριστικό. Με αριστοτεχνικό τρόπο ο Πανσέληνος αναπλάθει το πολύπλευρο, πολυπρισματικό, πολύεδρο της πραγματικότητας – όλα είναι έτσι κι είναι κι αλλιώς.
Πριν από είκοσι πέντε χρόνια ο συγγραφέας απεικόνισε τον τραυματισμένο κόσμο πρεσβύτερων οι οποίοι προσπάθησαν να διαχειριστούν συλλογικά οράματα που έσβησαν, μνήμη αγώνων που δεν κάρπισαν, έρωτες στους οποίους ενέδωσαν, προδοσίες στις οποίες εξαναγκάστηκαν, φιλοδοξίες οι οποίες δεν τελεσφόρησαν, ολισθήματα που δεν συγχώρησαν. Κι ακόμα απεικόνισε έναν κόσμο νέων που ανίδεος αναδύθηκε μέσα από τραύματα που τον καθόρισαν, κόσμο φρέσκο αλλά σε σύγχυση, με δυνατότητες αλλά χωρίς δυναμική, με πλούσιες υλικές προϋποθέσεις αλλά εκ προοιμίου ηττημένο, όχι κατ’ ανάγκην κακό, και ταυτόχρονα εύκαμπτα συμφιλιωμένο με την τελματωμένη μοίρα του. Αυτός ήταν ο κόσμος μας.