Από τα σημαντικότερα νεοελληνικά έργα, οι αριστοφανικοί «Αχαρνής» στην απόδοση-διασκευή του Σαββόπουλου, τελειώνουν με τη στιχομυθία: [Λάμαχος:] «Σήκωσε την ασπίδα για ομπρέλα! Αποχωρούμε… αχ! χιονίζει! Χειμέρια τα πράγματα…» [Δικαιόπολις:] «Σήκωσε το μεγάλο δείπνο ν’ ανοιχτούμε! ναι… χιονίζει! Αρχίζουνε τα θαύματα…». Ο ιδιοφυής Σαββόπουλος εκμεταλλεύεται τη διπλή όψη του χιονιού: θάνατος και θαύμα, ακραίος κίνδυνος και ανείπωτη ομορφιά.
Ακόμη και το μικρότερο πλάσμα αφήνει ίχνη στο χιόνι, τρέφοντας τη φαντασία. Τη μακριά νύχτα του Βορρά ο Tomten, το αγαθό νανόμορφο σκανδιναβικό ξωτικό, φροντίζει να είναι ήσυχος ο ύπνος των ανθρώπων στα αγροκτήματα, να έχουν τα ζώα τροφή. Μουρμουρίζει λόγια μαγείας και παρηγοριάς μέχρι την άνοιξη, που ακόμα αργεί. Το «Ο νάνος δεν κοιμάται» της Αστριντ Λίντγκρεν (1907-2002), γραμμένο πάνω σε ένα παλιό ποίημα, ανήκει στα πιο παραμυθένια παραμύθια… Tο χιόνι εγκυμονεί, πάντως, καταστροφές και θανάσιμο κίνδυνο στη «Βαρυχειμωνιά» του Σκιαθίτη Αλέξανδρου Μωραϊτίδη (1850-1929). Η απόκοσμη ησυχία που το συνοδεύει, εντείνει τη μοναξιά και την απειλή.
«Και η φωνή του μη προσκόπτουσα εις τα δένδρα και εις τας φάραγγας εκυλίετο βραγχνή και άχρους επί των χιόνων, παγώνουσα και σβεννυμένη πάραυτα, ως από τηλεφώνου φωνή». Τον τόνο δίνουν εδώ, μολαταύτα, τα σπαρταριστά επεισόδια ενώ ανάλαφρη και χιουμοριστική είναι και «Η νύχτα των Χριστουγέννων» του Νικολάι Γκόγκολ (1809-1852) με το χιόνι να φιλοξενεί, ως γιορτινή πίστα, ανθρώπινα παθήματα στο ρωσικό χωριό. Φαντασμαγορικά καθρεφτίζει τα μαγικά και τα παράξενα, πίνακας, λες, του Σαγκάλ ή σκηνή από τον «Βιολιστή στη Στέγη». Ο διάβολος, ελέγχοντας τη φύση σαν κουκλοπαίχτης, κρύβει το φεγγάρι προκαλώντας προσωρινή χιονοθύελλα. Ομως εκείνο ξεφεύγει και: «Τα πάντα φωτίστηκαν στη στιγμή. Το χιόνι στραφτάλισε στη μεγάλη ασημένια πεδιάδα και στολίστηκε με κρυστάλλινες σπίθες.»
Είναι, πάντως, ευτύχημα που οι αιγαιοπελαγίτικες Σποράδες χιονοσκεπάζονται χάρη στη γειτνίαση με το Πήλιο και την ευβοϊκή Δίρφυ, επιτρέποντας προπάντων στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (1851-1911) να μας χαρίσει μερικές από τις ωραιότερες, σπαραχτικά χιονοσκεπείς σελίδες («Ο έρωτας στα χιόνια» και «Η Σταχομαζώχτρα»). Μολονότι στα θρησκευτικά κείμενα δεν φαίνεται να υπάρχει σύνδεση Θείας Γέννησης και χιονιού, η καθιέρωση του εορτασμού της κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο επέδρασε στην ταύτιση βιβλικού σκηνικού και χιονισμένου τοπίου.
Είτε όμως μιλάμε για τη λευκότητα των παραδοσιακών Χριστουγέννων είτε για το χιόνι, που στα τούρκικα λέγεται «καρ» και επί τρεις μέρες σκεπάζει και αποκλείει την τουρκική πόλη Καρς στα βάθη της Ανατολής, επιτρέποντας στον νομπελίστα Ορχάν Παμούκ (1952) να αφηγηθεί στο μυθιστόρημα «Χιόνι» τα παθήματα του δυτικοτραφούς Κωνσταντινουπολίτη ποιητή Κα, σε μια περιοχή που σπαράσσεται από βία και πολιτικο-θρησκευτικά πάθη, το χιόνι παραμένει διπλό: μαγευτικό και επικίνδυνο. Στολίδι κι απειλή για τον νεογέννητο Ιησού, ονειρικός μανδύας έρωτα και ποίησης για τον Κα αλλά και φρικτός καμβάς για το κόκκινο της αιματοχυσίας ανάμεσα σε κεμαλικούς, Κούρδους και ισλαμιστές. Ο πειρασμός του κόκκινου αίματος πάνω στη λευκότητα του χιονιού ήταν μεγάλος και για τον γιουγκοσλαβικής καταγωγής Γάλλο Enki Bilal (1951), στη διάσημη γραφιστική νουβέλα «Παρτίδα Κυνηγιού», ένα πολιτικό θρίλερ που δημιούργησε με τον Πιερ Κριστέν, και πρωταγωνιστές βετεράνους κομμουνιστές από όλες τις χώρες του αλλοτινού Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Κόκκινη όμως θα λάμψει πάνω στο χιόνι και η ελπίδα, όταν ο 11χρονος Νικόλαος θα διακρίνει τον γνώριμο σκούφο του χαμένου του πατέρα, στην πορεία προς τον μαγικό Βορρά και τη χώρα των ξωτικών.
Ο Ματ Χέιγκ (1975) στο «Αγόρι που το είπαν Χριστούγεννα» επινοεί μιαν ειλικρινή, τρυφερή ιστορία για τον Αη Βασίλη, που δεν παρακάμπτει τη σκληρότητα μα, ταυτόχρονα, ξεχειλίζει από αγάπη, απολύτως γλυκόπικρο, κατά την καλή παράδοση του Ρόαλντ Νταλ. Η Τζέιν Οστεν (1775-1817) χρησιμοποιεί χιόνια και παγωνιές για να οδηγήσει την πλοκή της «Εμμα» στο επιθυμητό αποτέλεσμα, ενώ το αστυνομικό θρίλερ του Δανού Πέτερ Χόε (1957) «Η δεσποινίς Σμίλα διαβάζει το χιόνι», ήδη διαχρονικό μπεστ σέλερ, αποτελεί χορταστική σπουδή της σύνθετης φύσης του χιονιού. Κι αν, τέλος, δεν τύχει να προσφέρονται αληθινές νιφάδες, οι ανάγλυφα ασημένιες του εξώφυλλου και τα κινούμενα μέρη των σκεπασμένων με την «άσπρη κουβέρτα» ζώων (αλόγου, αγελάδας, προβάτου, γουρουνιού, κόκορα) στο «Χιονίζει…» του αειθαλούς Ερικ Κάρλε θα μυήσουν βρέφη και νήπια στην εποχική αυτή μέθη.
Διαβάστε
* Astrid Lindgren & Kitty Crowther, «Ο νάνος δεν κοιμάται», μτφρ. Αννα Παπαφίγκου, εκδ. Μάρτης, 2015
* Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, «Βαρυχειμωνιά», στο Καρκαβίτσας, Μωραϊτίδης, Κόντογλου, Παπαδιαμάντης, «Διηγήματα των Χριστουγέννων», εικονογράφηση Γιώργος Κόρδης, εκδ. Αρμός, 2015
* Νικολάι Γκόγκολ, «Η νύχτα των Χριστουγέννων», στο «Ρωσικές Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες», εκδ. Νάρκισσος, πρόλογος Σ. Ιλίνσκαγια, μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου, επιλογή κειμένων Λώρα Αβερμπαχ, 2003
* Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια», στο «Χριστούγεννα και Χιονιάς», Ανθολογία, Εισαγωγή Χρήστος Μπουλώτης, εκδ. Νάρκισσος, 2013
* Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «Η Σταχομαζώχτρα», στο «Διηγήματα των Χριστουγέννων», εικονογράφηση Γιώργος Κόρδης, εκδ. Αρμός, 2015
* Ορχάν Παμούκ, Χιόνι, μτφρ. Στέλλα Βρετού, εκδ. Ωκεανίδα 2003
* Ενκί Μπιλάλ και Πιερ Κριστέν, «Παρτίδα Κυνηγιού», εκδ. Βαβέλ, 1983
* Ματ Χέιγκ, «Το Αγόρι που το είπαν Χριστούγεννα», μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Πατάκης, 2016
* Πέτερ Χόε, «Η δεσποινίς Σμίλα διαβάζει το χιόνι», μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, πρώτη έκδοση 1995, 10η ανατύπωση 2015, εκδ. Ψυχογιός
* Τζέιν Οστεν, «Εμμα», μτφρ. Φώντας Κονδύλης, εκδ. Καστανιώτης, 1988, ανατύπωση Απρίλιος 2000
* Eric Carle, XIONIΖΕΙ…, μτφρ. Ελένη Δουκάκη, Καλειδοσκόπιο, εκδ. 2016