Ζούμε σε κοινωνίες που έχουν γίνει εξαιρετικά περίπλοκες. Η αδυναμία κατανόησης και ένταξης του εαυτού μας μέσα σ’ έναν τόσο σύνθετο κόσμο οδηγεί ολοένα συχνότερα τα τελευταία χρόνια –τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό– σε «παρηγορητικές» ερμηνείες. Που πάντα είναι οι πιο απλοϊκές και σχεδόν πάντα φλερτάρουν με τη συνωμοσιολογία· η οποία περιγράφει τα προβλήματα με τους δικούς της όρους, που εκτός από ατελείς και προβληματικοί δεν διαθέτουν ίχνος πολιτικής σκέψης. Το φαινόμενο, φυσικά, δεν είναι καινούργιο και τα παραδείγματα είναι πάμπολλα με ρίζες βαθιές: Ο Ρούζβελτ γνώριζε για το χτύπημα των Ιαπώνων αλλά το επέτρεψε για να βάλει τις ΗΠΑ στον πόλεμο. Ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ δεν έδρασε μόνος του στη δολοφονία του Κένεντι. 11η Σεπτεμβρίου, Charlie Hebdo, υπόθεση Ντομινίκ Στρος-Καν, επιδημίες, εμβόλια, ψεκασμοί και πολλά άλλα. Από το πεδίο της συνωμοσιολογίας δεν θα μπορούσε να λείπει ο διατροφικός τομέας.
Στο βιβλίο του «Σύντομη πραγματεία περί συνωμοσιολογίας», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Γάλλος φιλόσοφος και πολιτικός επιστήμονας Πιερ Αντρέ Ταγκιέφ –έχει ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα– γράφει: «Η κριτική ορισμένων πρακτικών των πολυεθνικών εταιρειών είναι φυσικά θεμιτή και αναγκαία, στο όνομα της διαφάνειας, της καταπολέμησης του υποσιτισμού και της διατροφικής ασφάλειας. Αλλά σε αυτό τον τομέα, η κριτική της κατάχρησης εξουσίας ή των αμφίβολων χειρισμών μάς παρασύρει σε κατηγορητήριο εναντίον των “κυρίαρχων του κόσμου”, στο οποίο μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα βασικά στοιχεία της συνωμοσιολογικής οπτικής.
Mια αριστερή μαχητική δημοσιογράφος, η Μαρί-Μονίκ Ρομπέν, σκηνοθέτρια ντοκιμαντέρ για τη γεωργία –η οποία, κατά τη γνώμη της, βρίσκεται στα χέρια ανεύθυνων και κυνικών ανθρώπων– και οπαδός της «αγροοικολογίας», στηλιτεύει με πάθος τις πολυεθνικές εταιρείες και τις μεθόδους κερδοφορίας τους. Συγχρόνως, προσπαθεί να αποκαλύψει και να διαλύσει τα διεστραμμένα συστήματα και τις χειριστικές λειτουργίες που αποτελούν μέρος των απόκρυφων δυνάμεων κυριαρχίας».
Η ρητορική είναι σχεδόν πάντα η ίδια. Οι απόκρυφες δυνάμεις, οι κακές πολυεθνικές, οι κακές εταιρείες που εμπορεύονται λιπάσματα, οι κακοί μεγάλοι παραγωγοί, οι υπόγειες διασυνδέσεις με τις χρηματιστηριακές εταιρείες, τις σκοτεινές πολιτικές δυνάμεις, τους πανίσχυρους του πλανήτη που κινούν τα νήματα.
Η καχυποψία, η κατασκευή εχθρών, η πίστη σε απίστευτες θεωρίες, είναι ένα ασφαλές καταφύγιο για όσους δεν διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία ερμηνείας και αποκωδικοποίσης του σύγχρονου κόσμου. Δυστυχώς, είναι πολλοί. Είτε πρόκειται για την 9/11 και τα τρόφιμα είτε για τα δισεκατομμύρια του Σώρρα.