JOHN LE CARRE
Η σήραγγα των περιστεριών
μτφρ.: Βεατρίκη Καντζόλα Σαμπατάκου
εκδ. Bell 2016,
σελ. 406
Mεταξύ του Τζον Λε Καρέ και του αναγνώστη δεν χρειάζεται μεσολαβητής. Αρκούν τα βιβλία με την αμεσότητά τους. Οπως ακριβώς συμβαίνει σε κάτι πληκτικά γεύματα που ζωντανεύουν όταν ένας από τους συνδαιτυμόνες αρχίζει να φλυαρεί με χάρη αποκαλύπτοντας στιγμές της απίθανης ζωής του, έτσι και ο Λε Καρέ μπορεί να μεταμορφώνει με τις αφηγήσεις του την πεζή καθημερινότητα σε πεδίο συναρπαστικής δράσης.
Αρα ούτε εκείνος ούτε το τελευταίο βιβλίο του, το αυτοβιογραφικό «Η σήραγγα των περιστεριών: Ιστορίες από τη ζωή μου» χρειάζονται προσπάθεια για να αγαπηθούν. Ποιος συνηθισμένος άνθρωπος δεν γοητεύεται από την περιπέτεια; Ποιος δεν θέλει να ακούσει την ιστορία ενός παπαγάλου στο ξενοδοχείο Κόμοντορ της Βηρυτού που ήξερε να μιμείται τέλεια το κροτάλισμα των πολυβόλων;
Ή να μάθει για μια παράξενη συνάντηση με την άτεγκτη Μάργκαρετ Θάτσερ; Ή για μια παραμονή Πρωτοχρονιάς χορεύοντας με τον Γιασέρ Αραφάτ; Ή για τις συζητήσεις μιας ετερόκλητης παρέας που αποτελείτο από έναν ηλικιωμένο ιδιοκτήτη αποικιακής φυτείας, δύο πιλότους της Air America, τέσσερις πολεμικούς ανταποκριτές και έναν Λιβανέζο έμπορο όπλων με τη σύντροφό του, που συναντιέται μία και μοναδική φορά σε ένα τεκέ της Βιεντιάν για να καπνίσουν όπιο;
«Η κατασκοπεία και η μυθιστοριογραφία ταιριάζουν τέλεια», γράφει σε κάποιο σημείο του βιβλίου. «Και οι δύο απαιτούν παρατηρητικό μάτι που να πιάνει τις ανθρώπινες παρασπονδίες και τους πολλούς δρόμους που οδηγούν στην προδοσία». Στο επίκεντρο των αναμνήσεών του, αλλά και της δουλειάς του Λε Καρέ βρίσκονται τα τεχνάσματα και η απόκρυψη.
Το ξεκαθαρίζει από τον πρόλογο ακόμη της «Σήραγγας των περιστεριών»: «Αυτές είναι αληθινές ιστορίες που μπορώ να διηγηθώ από μνήμης, αλλά τι είναι αλήθεια και τι ανάμνηση για έναν δημιουργικό συγγραφέα;». Χάρη στο συγγραφικό του ταλέντο που συνδυάζεται με την επαγγελματική εμπειρία του πρώην πράκτορα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών ποτέ δεν θα μάθουμε τι από όσα διηγείται συνέβη και τι είναι φαντασία. Αλλά έχει καμιά σημασία; Οπως σχολιάζει ο ίδιος, έργο του συγγραφέα είναι να κάνει τα πεζά γεγονότα να «τραγουδήσουν», όχι να τα αφήνει να τον καταδυναστεύουν.
Ο Τζον Λε Καρέ γεννήθηκε με το όνομα Ντέιβιντ Τζον Μουρ Κόρνγουελ στην αγγλική πόλη Πουλ το 1931. Αυτά είναι στοιχεία που δεν αμφισβητούνται, αλλά η συνέχεια της ζωής του, έτσι όπως τη διηγείται στη «Σήραγγα των περιστεριών», θα μπορούσε να είναι επινοημένη.
Στο ωραιότερο από τα 38 κεφάλαια του βιβλίου με τον καταπληκτικό τίτλο «Ο γιος του πατέρα του συγγραφέα» που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να διαβάζεται πρώτο, όλα εξηγούνται. Εδώ ο ηλικιωμένος Λε Καρέ επιστρέφει στην παιδική του ηλικία. Συνδυάζοντας χιούμορ, αθωότητα, αφοπλιστική ειλικρίνεια και τρυφερή συγκατάβαση μιλάει για την προβληματική οικογένειά του.
Και πρωτίστως για τη διαταραγμένη σχέση με τον πατέρα του, έναν μεγαλομανή αλλά ιδιοφυή απατεώνα που είχε αναγάγει την εξαπάτηση σε επάγγελμα. «Ηταν εθισμένος στο να παίζει θέατρο, αναίσχυντος ρήτορας από άμβωνος, και ικανός να εντυπωσιάζει και να κλέβει την παράσταση.
Ενας σαγηνευτής με ταλέντο να πείθει», εξομολογείται γι’ αυτόν, και λίγο πιο κάτω παραδέχεται ότι προκειμένου να μάθει τι πραγματικά είχε συμβεί στη ζωή του πατέρα του, συνεπώς και στη δική του, χρειάστηκε να προσλάβει ντετέκτιβ. Μήπως όμως κι αυτή είναι μια απίθανη ιστορία από εκείνες που στήνει ο Λε Καρέ αιχμαλωτίζοντας την προσοχή σου; Μήπως ο άνθρωπος που παραδέχεται ότι στη μυστικότητα δεν τον μύησε η κατασκοπεία αλλά πως οι υπεκφυγές και οι απάτες υπήρξαν τα απαραίτητα όπλα της παιδικής του ηλικίας, επινόησε αυτόν τον τρομερό πατέρα, τον πιο ακαταμάχητο από όλους τους ήρωες των μυθιστορημάτων του;
Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του παραδέχεται ότι όντας υποχρεωμένος να απαντήσει δεκάδες φορές στην ερώτηση πώς επέλεξε το συγγραφικό του ψευδώνυμο σκέφτηκε τόσες ωραίες ιστορίες, που πλέον δεν θυμάται την αλήθεια. «Πρώτα επινοείς τον εαυτό σου και ύστερα καταλήγεις να πιστέψεις την επινόησή σου», σχολιάζει στη «Σήραγγα των περιστεριών», και έτσι εξηγεί κατά κάποιο τρόπο τον λόγο για τον οποίο ποτέ δεν συμπαθούσε τις συνεντεύξεις.
Ομως ο Τζον Λε Καρέ δεν είναι πλέον νέος. Ή για να το θέσουμε κομψά σύμφωνα με τα δικά του λεγόμενα, βρίσκεται στη δύση της ζωής του. Στα 86 του χρόνια, επιτυχημένος και ικανοποιημένος, έχει αποφασίσει να βγει από τις σκιές που κάλυπταν τον βίο του ενισχύοντας τον μύθο των θρίλερ-κατασκοπικών του βιβλίων.
Το 2015 εκδόθηκε η επίσημη βιογραφία του (John le Carré: The Biography, Adam Sisman), και ένα χρόνο αργότερα ο ίδιος έγραψε το αυτοβιογραφικό «Η σήραγγα των περιστεριών». Οι δύο εκδοχές της ζωής του διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους ως προς τα γεγονότα. Οσοι όμως τον αγαπάμε όχι μόνον ως συγγραφέα καλογραμμένων best sellers, αλλά πρωτίστως ως έναν ταχυδακτυλουργό της πλοκής, απολαμβάνουμε την αυτοβιογραφία. Επειδή είναι περισσότερο αποκαλυπτική; Αντιθέτως, επειδή αποδεικνύει ότι, παρά την ηλικία, ο καλός μάγος δεν προδίδει ποτέ τα παραπλανητικά κόλπα του.