ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΟΝΑΣ
Μια στιγμή Πιερ Πάολο
Παζολίνι
εκδ. Οδός Πανός, σελ. 142
Ο Πέτρος-Παύλος Παζολίνι (1922-1975), κατά τον Γιώργο Χρονά, ήταν, όπως εύστοχα επισημαίνει ο ποιητής και εκδότης, «σαν τα αντικείμενα που σ’ εμποδίζουν να κλείσεις μια βαλίτσα και να ταξιδέψεις». Ο Χρονάς ήταν εκείνος που μιλούσε συχνά γι’ αυτόν στις παλιές εκπομπές του Τρίτου (επί Χατζιδάκι), εξελληνίζοντας τα μικρά ονόματα των «συνομιλητών» του (Γιάννης Λένον, Παύλος Μακάρτνεϊ κ.ά.) κι εκείνος πάλι που πρώτος προσέγγισε έκκεντρα το πολυσχιδές έργο και την ανήσυχη φύση του Ιταλού ποιητή, σκηνοθέτη και διανοουμένου, ο οποίος σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή, καταρρίπτοντας βεβαιότητες, μύθους και παραμυθίες, καθώς συγκρούστηκε με δύο ιερατεία, την Καθολική Εκκλησία και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας (PCI).
Ηδη από τον τίτλο του βιβλίου («Μια στιγμή Πιερ Πάολο Παζολίνι») ο αναγνώστης κατανοεί την αμφισημία του: όλη η ζωή του δημιουργού είναι μια στιγμή (στην αιωνιότητα), ταυτόχρονα όμως ο συγγραφέας είναι σαν να διακόπτει στιγμιαία τον σκηνοθέτη σε μια φανταστική συνομιλία μαζί του, που απαρτίζεται από μια σειρά κειμένων (του Χρονά, του Παζολίνι κυρίως, αλλά και άλλων), μαζί με ένα φωτογραφικό λεύκωμα, άρα με λέξεις, ποιήματα και εικόνες που φυλακίζουν μια στιγμή στη ζωή του ανατρεπτικού Ιταλού διανοουμένου. Απ’ όλες τις φωτογραφίες (πάνω στην καρέκλα, δίπλα στη μητέρα του Σουζάνα, στην πρώτη φωτογραφία της ζωής του, με την Κάλλας αγκαζέ στη Ραφήνα και στους Πεταλιούς, με τον Ορσον Ουέλς και την Αννα Μανιάνι κ.ά.), αν κάποιες ξεχωρίζουν είναι εκείνες του Παζολίνι «με την μπάλα στα πόδια», με δεξιοτεχνία και στυλ όπως ετοιμάζεται να σεντράρει, ή με κοστούμι να εφορμά στην αλάνα, περιστοιχιζόμενος από ανέμελους νεαρούς των ρωμαϊκών προαστίων.
Ο Γιώργος Χρονάς συγκεντρώνει και εμπλουτίζει ένα σημαντικό υλικό γύρω από τη ζωή και το έργο του Παζολίνι, ενός αγίου και αιρετικού που, όπως και ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ, συγκρούεται με την κοινωνία, την πολιτική και την ιδεολογία, πάντα από την πλευρά του underdog, του αλλοτριωμένου και καταπιεσμένου «άλλου», που δεν έχει στον ήλιο μοίρα και καμία στράτευση δεν τον σώζει.
Ισως, ο πιο εύστοχος χαρακτηρισμός για τον αιρετικό Παζολίνι να οφείλεται στην Ιταλίδα φεμινίστρια και καθηγήτρια στη Βενσέν, Μαρία Αντονιέτα Ματσιόκι, η οποία, αναλύοντας τις τέσσερις θεμελιώδεις αιρέσεις του (πολιτική, εθνική, θρησκευτική και σεξουαλική), τον χαρακτηρίζει «δυσοργανικό διανοούμενο», καθώς συγκρούεται ανοιχτά με τον κομφορμισμό του κομματικού –και γενικότερα κάθε εξουσιαστικού– μηχανισμού.
Ενας φόρος τιμής για τον αδικοχαμένο Παζολίνι, που αφήνει πάντως μια πικρή επίγευση για τον «Ακατόνε» της ιταλικής διανόησης και του παγκόσμιου κινηματογράφου, στο μοναχικό του «μακρύ ταξίδι της άμμου».