KARIM AMELLAL
Μπλε άσπρο μαύρο
μτφρ.: Μιχάλης Μητσός
εκδ. Πόλις, σελ. 436
Στις πρώτες φράσεις του μυθιστορήματος ο συγγραφέας συλλογίζεται τους οιωνοσκόπους, που στα αρχαία χρόνια αναγνώριζαν σε άδηλα ίχνη συμφορές, τις οποίες αποσοβούσαν με έγκαιρους εξιλασμούς. Ο ήρωας του βιβλίου, όμως, δεν έχει ούτε το χάρισμα ούτε τον χρόνο. Στη σκιά της αδιαφορίας του, η Ακροδεξιά ανήλθε στην εξουσία της Γαλλίας. Ολα τα προμηνύματα έγιναν διαμιάς ασύλληπτα δεινά. Ο ίδιος, ένας υψηλόβαθμος τραπεζικός αλγερινής καταγωγής, υποχρεώνεται τόσο από τις φασιστικές νομοθετήσεις της νέας κυβέρνησης όσο και από ένα ολοένα πιο δυναστευτικό αίσθημα ενοχής να αντιμετρηθεί με την καινούργια του ταυτότητα, του ανεπιθύμητου, του εχθρού. Υποχρεώνεται, με άλλα λόγια, να υπερασπιστεί ό,τι μέχρι τότε θεωρούσε αυτονόητο και απαράβατο, το δικαίωμα της παρουσίας του. Ωστόσο, η αυθυπέρβαση προϋποθέτει την παραδοχή της συλλογικής αποτυχίας.
Ο Γαλλοαλγερινός συγγραφέας Καρίμ Αμελάλ (γεν. 1978) γράφει για το μέλλον «διαβάζοντας» το παρόν και αναβιώνοντας το παρελθόν, το ζοφερό καθεστώς του Βισύ. Η Γαλλία του μυθιστορήματος είναι η σημερινή Γαλλία, σοκαρισμένη και συντετριμμένη από την τραγωδία της 13ης Νοεμβρίου του 2015, φοβισμένη από την ισλαμιστική απειλή, αιωνίως αμήχανη, αλλά και υπόλογη, απέναντι στους μουσουλμάνους των προαστίων, διστακτική στην υπεράσπιση των αρχών και των αξιών της δημοκρατίας της, προπάντων ανασφαλής. Η ανασφάλεια, αθεράπευτη από την πολιτική των παραδοσιακών κομμάτων, υποδαυλισμένη από την οικονομική κρίση και παροξυμένη από τις τρομοκρατικές επιθέσεις, παρωθεί τη συντριπτική πλειονότητα των Γάλλων του βιβλίου να αναζητήσει καταφύγιο «στις απόκρημνες ακτές της Ακρας Δεξιάς». Παγιδευμένος σε αυτή τη νέα Γαλλία, ερμητική, προστατευτική και ανελέητη, ο ήρωας συνειδητοποιεί πως η φαινομενική του ευτυχία ήταν βαθιά διαβρωμένη από την εθνική δυστυχία.
Βρισκόμενος ψηλά στην κοινωνική ιεραρχία, αρκετά χιλιόμετρα μακριά από το συγκρότημα εργατικών πολυκατοικιών όπου ζούσαν οι γονείς του, πίστευε πως γερά αναχώματα διασφάλιζαν τους δημοκρατικούς θεσμούς. Δεν αμφέβαλλε για την εγρήγορση της ηθικής του, για τις «πολύτιμες σε ηθικό επίπεδο» ιδέες του. Μάλλον αριστερός, χωρίς ιδιαίτερο ενθουσιασμό, παρατηρούσε απαθής και λίγο σνομπ την αδεξιότητα και τις παλινωδίες των πολιτικών κομμάτων, την πτώχευση της σοσιαλιστικής Αριστεράς, ορισμένα μέλη της οποίας ενέδιδαν στη ρητορική της Ακρας Δεξιάς, τη σύγχυση και την αποδιάρθρωση της Δεξιάς, τον «συναισθηματισμό των αξιών» της Ακρας Αριστεράς, τους φανφαρονισμούς των διανοουμένων που λιτάνευαν έναν παρωχημένο ανθρωπισμό, τον παροξυσμό των μέσων ενημέρωσης που επέτειναν τον εξτρεμισμό που στηλίτευαν. Μόνο όταν η Μιρέιγ Λεφέκ, ξόανο της Μαρίν Λεπέν, ανέλαβε την «εθνική ανόρθωση» και την αποκάθαρση της πατρίδας από μιάσματα όπως το Ισλάμ και ο ίδιος, ο ήρωας άρχισε να φοβάται πως κατοικούσε σε μια Γαλλία που κινδύνευε να αφανιστεί μες στην αγωνία της να ανανήψει.
Μπορεί η αιώνια Γαλλία να ήταν «όμορφη σαν όνειρο», η Ακρα Δεξιά όμως, όχι, δεν ήταν η Γαλλία. Ο αφηγητής αρνείται να συμβιβαστεί με αυτή την επονείδιστη όψη της και αποποιείται την παλιά του ευτυχία, που τώρα έβλεπε πως επί χρόνια υπονομευόταν από τη γενικευμένη κόπωση και παραίτηση, από την οργή και τον φόβο, από την κατάθλιψη που παραχωνόταν σε έναν «κυκεώνα καλών τρόπων, ευγένειας και ευπρέπειας». «Ημασταν όλοι δυστυχισμένοι». Διαφεύγοντας τη μιζέρια των προαστίων, είχε πιστέψει πως κέρδισε την καρδιά του Παρισιού. Ομως εκεί ακριβώς βοούσαν πολεμικές ιαχές, που τον πρόσταζαν να φύγει. Και έφυγε, επιστρέφοντας στις παρυφές της γαλλικής του πατρίδας, στην εργατική πολυκατοικία των γονιών του, για να σταματήσει αυτή την καρδιά που χτυπούσε έξαλλα, μανιασμένα, θανατώνοντας το συλλογικό σώμα.
Ο Αμελάλ γράφει για την Ευρώπη και την ερωτοτροπία της με τον δαίμονα του φασισμού, για την αναστάτωσή της, τον θυμό της, την απόγνωση και τις τραγικές της αποτυχίες, αλλά και για την προσπάθεια ενός ανθρώπου να μην επιτρέψει στον φόβο να μικρύνει τον ίδιο και τη χώρα του. Ενα μυθιστόρημα σημαντικό για το παρόν, που είθε να διαψευστεί στο μέλλον.