ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΣΩΤΗΡΕΛΗΣ
Ποια Αριστερά;
εκδ. Πόλις
Τι είναι η Αριστερά; Μην είναι η κοινωνική ευαισθησία, όπως λυρικώς λένε κάποιοι; Μην είναι ο ριζοσπαστισμός που χαζοχαρούμενα κομίζουν κάποιοι άλλοι; Ή μήπως είναι η Δεξιά, όπως κάποιοι υβρίζουν τη σοσιαλδημοκρατία; Ολα Αριστερά είναι! Κι αυτά κι εκείνα, κι άλλα πολλά: και ο Μαδούρο που σφαγιάζει φοιτητές αριστερός λέει ότι είναι, και ο Μελανσόν, που δεν μπορεί να ξεχωρίσει τη Λεπέν από τον Μακρόν, για πολύ αριστερός –σαν τη Ζωή Κωνσταντοπούλου– περνιέται. Η Αριστερά είναι όλα: και κοινωνική ευαισθησία και σφαγιασμός ολόκληρων λαών στο όνομα αυτής της ευαισθησίας. Και όραμα και εφιάλτης. Και πρόταγμα για αλλαγή και βαθύτατος συντηρητισμός (στα όρια της αντίδρασης) εις ό,τι αφορά απαρχαιωμένες δομές του κράτους. Το μεγάλο ερώτημα στην Ιστορία είναι ποια είναι η συνταγή που τα παραπάνω υλικά φτιάχνουν την ευεργετική για τις κοινωνίες Αριστερά και ποιες συνταγές την έκαναν εφιαλτική σαν αυτή της σοβιετοκρατίας ή έστω καταστροφική σαν αυτή που κυβερνά σήμερα την Ελλάδα.
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Γιώργος Χ. Σωτηρέλης ανέλαβε σε ένα βιβλίο 160 σελίδων να προτείνει τη δική του εκδοχή της Αριστεράς, της «πλουραλιστικής Αριστεράς», όπως τη βαφτίζει. Αυτή πρέπει να έχει στόχο το «πέρασμα “από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας”» και, για να γίνει αυτό, «χρειάζεται η ριζική αλλαγή αυτού του καθεστώτος προκειμένου να ανατραπεί η βαθύτερη λογική του, που είναι, σε τελευταία ανάλυση, η επικράτηση του νόμου της ζούγκλας…».
Οσοι σκεφτούν «εδώ ήρθαμε, πάμε να φύγουμε», υπό την έννοια ότι αυτές οι κοινοτοπίες υπάρχουν σε κάθε αριστερίστικη μπροσούρα, κάνουν λάθος, διότι το βιβλίο εμπεριέχει πολλές ενδιαφέρουσες ιδέες για την επίτευξη αυτού του στόχου. Τέτοιες, που οι «σύντροφοι» θα τις ονόμαζαν δεξιές ή (το λιγότερο) ρεφορμιστικές. Κατ’ αρχάς, η ανάλυση του κ. Σωτηρέλη ξεκινά με την παραδοχή ότι η Αριστερά δεν έχει συγκεκριμένη εναλλακτική οικονομική λύση απέναντι στον καπιταλισμό. «Η μόνη εναλλακτική που έχει προταθεί, έως τώρα, είναι αυτή που προέρχεται από την παλαιοκομμουνιστική Αριστερά και είναι το μοντέλο του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας (με πλήρη κρατικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής και δραστικό περιορισμό της αγοράς), δηλαδή ένα μοντέλο που όχι μόνο αποδείχθηκε αποτυχημένο, αλλά συνυπήρξε αποκλειστικά μόνο με αυταρχικά καθεστώτα…».
Αρχή πάντων, για τον συγγραφέα, είναι η υπεράσπιση της Δημοκρατίας, η οποία δεν είναι ούτε «αστική» ούτε«προλεταριακή», αλλά απλώς Δημοκρατία. Για να έρθουμε δε στο κλίμα των ημερών και στην επαμφοτερίζουσα στάση του (πολύ αριστερού) Μελανσόν απέναντι στο δίλημμα Λεπέν ή Μακρόν, η υπό όρους εφικτή σύγκλιση που προτείνει για όλες τις δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου ο κ. Σωτηρέλης είναι το μέτωπο κατά του ολοκληρωτισμού και η αντιπαράθεση στον «λαϊκισμό» και στον «αντισυστημισμό».
Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει η Αριστερά είναι να κατανοήσει το περιβάλλον στο οποίο ζει. «Το πεδίο στο οποίο διεξάγονται εν πολλοίς οι μείζονες πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις είναι κατά βάση υπερεθνικό». Ετσι, «οι προοδευτικές και πολιτικές δυνάμεις, όντας κατακερματισμένες και προσκολλημένες στον στενό ορίζοντα των εθνικών κρατών, βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση… Η απάντηση δεν είναι ένας απλοϊκός, σχηματικός και στείρος καταγγελτισμός της παγκοσμιοποίησης… αλλά αφενός η πλήρης κατανόηση του φαινομένου, προκειμένου να οργανωθούν τόσο σε εθνικό όσο και –ιδίως– σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι αντιστάσεις, απέναντι στις επελαύνουσες πλέον ανέλεγκτα δυνάμεις της αγοράς, αφετέρου δε να δρομολογηθούν, γενικότερα, ορισμένες μείζονες πολιτικές αναδιατάξεις, για να οδηγηθούμε σε μια νέα ισορροπία μεταξύ οικονομίας και πολιτικής».
Υπό την έννοια αυτή, «το να αρνείται την προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης η εθνικιστική και λαϊκιστική Δεξιά, σε όλες τις εκδοχές της, είναι εύλογο κι αναμενόμενο. Οχι μόνον διότι η πολιτική βιόσφαιρά της είναι η έξαρση των εθνικών και θρησκευτικών διαφορών, αλλά και διότι ποτέ δεν συμβιβάσθηκε με τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες: την ανοιχτή και δημοκρατική κοινωνία, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Το να αρνείται όμως κανείς την προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης –και άρα την αναγκαιότητα συμμετοχής σε αυτήν– από “αριστερή” σκοπιά είναι όχι μόνο ασυγχώρητη πολιτική αφέλεια αλλά και θεμελιώδης ιδεολογική αντίφαση…».
Αυτό που χρειάζεται, καταλήγει ο συγγραφέας, είναι «αντιπαράθεση με τις Σειρήνες του “μεταμοντέρνου” σχετικισμού, που προτρέπουν για την εγκατάλειψη των διαχωριστικών γραμμών…». Απαιτείται «μια πραγματική ειρηνική επανάσταση, προς την κατεύθυνση μιας νέας άνθησης των προοδευτικών ιδανικών στην Ευρώπη και μιας συνακόλουθης συγκρότησης ευρύτερων ιδεολογικοπολιτικών μετώπων, τα οποία θα ανοίξουν τον δρόμο για μια Νέα Πλουραλιστική Αριστερά, με εθνική αλλά και (παν)ευρωπαϊκή διάρθρωση». Με άλλα λόγια, χρειάζεται μια λογική ριζοσπαστική Αριστερά και να δούμε πού μπορεί να βρεθεί…