O 36χρονος Πολωνός σκηνοθέτης Τόμας Βασιλέφσκι, που έζησε την πτώση του κομμουνισμού μέσα από τα μάτια των γυναικών της οικογένειάς του, σκηνοθετεί με κισλοφσκικούς χρωματισμούς το δράμα τεσσάρων γυναικών στην Πολωνία της δεκαετίας του ’90, που ζουν αδιέξοδα πάθη. Η ταινία, που μόλις προβάλλεται στους κινηματογράφους, ονομάζεται «Ηνωμένες Πολιτείες της Αγάπης». Η Πολωνία σε μια μετάβαση από τον κομμουνισμό στη δημοκρατία θυμίζει σε πολλά την Ελλάδα των αντιφάσεων και την επιθυμία κάθε χώρας που βρίσκεται σε ανάπτυξη να φλερτάρει με την απελευθέρωση της Δύσης. Και οι τέσσερις γυναίκες επιθυμούν να ζήσουν κάτι που απαγορεύεται και ενώ επιφανειακά υποβάλλονται στους περιορισμούς της κοινωνίας και των αρχών που τη διέπουν, εντούτοις μέσω του σώματος βρίσκουν διέξοδο, συχνά τραγική.
Παρακολουθώντας την ταινία θυμήθηκα μια παλαιότερη συνέντευξη που είχα πάρει για λογαριασμό της «Καθημερινής» στη διεθνούς φήμης Βρετανίδα ψυχαναλύτρια Estella Welldon που ερευνούσε τη γυναικεία κακοποίηση (για το βιβλίο της «Μητέρα, αγία, πόρνη – Η σκοτεινή πλευρά της μητρότητας», εκδ. Ανατολικός). Θυμήθηκα μια φράση της για τις γυναίκες που δεν ικανοποιούνται ή επιπλέον κακοποιούνται. «Πού νομίζετε ότι πάει όλο αυτό το αίσθημα της δυσθυμίας ή και της δυστυχίας; Μα στα παιδιά τους και τελικά στην ίδια την κοινωνία». Πώς αναπτύσσεται μια κοινωνία όταν το γυναικείο σώμα δεν αγγίζεται; Οταν δεν γεύεται, δεν απολαμβάνει, δεν μοιράζεται, δεν τροφοδοτεί και δεν τροφοδοτείται; Πόσο γνωρίζουμε τις γυναίκες; Τη σεξουαλικότητά τους, τις φαντασιώσεις τους; Τη σχέση τους με τους άνδρες και όχι απαραίτητα με έναν άνδρα; Το γυναικείο όργανο και πώς αυτό φτιάχνει τον γυναικείο ψυχισμό; Πόσο νομίζουμε ότι γνωρίζουμε την επιθυμία των γυναικών και πόσο διαφορετικές τελικά είναι οι γυναίκες μεταξύ τους.
Τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας παρατηρούσα τις γυναίκες στην εκκλησία που ζούσαν το δράμα του Θεανθρώπου. Τύχαινε εκείνες τις ημέρες να διαβάζω τα διηγήματα του D.H. Lawrence με τίτλο «Τρεις Ιστορίες», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κουκούτσι. Στο πρώτο διήγημα με τίτλο «Ηλιος», μια νεαρή γυναίκα ταξιδεύει από το ασφυκτικό νεοϋορκέζικο περιβάλλον της προς τη Σικελία για να αντιμετωπίσει τη δυσθυμία της απέναντι στον γάμο της και στο παιδί που μεγαλώνει. Εκεί στρέφεται γυμνή προς τον ήλιο. Η θεραπεία της περνά μέσα από την επαφή του σώματος με τις καυτές αχτίδες του φωτός αλλά και της διέγερσης. Εκεί βρίσκει τη σύνδεση με το παιδί της και τελικά με τον ερωτισμό της. Εκεί ξαναζωντανεύει το νεαρό πρόωρα νεκρωμένο σώμα.
Κάτω από τα ρούχα οι γυναίκες βιώνουν τον δικό τους γολγοθά. Μια κοινωνία στηρίζεται διαχρονικά σε αυτές, στη σταθερότητά τους. Μητέρες, αδερφές, κόρες, χήρες, γιαγιάδες, γυναίκες όλων των ηλικιών που ζουν τη ρουτίνα του καθήκοντος. Τι συμβαίνει στα αλήθεια μέσα τους; Τι αποκαλύπτει το σώμα για αυτές; Τι τους προδίδει;
Ο Βασιλέφκσι δεν μιλά κυρίως για την αγάπη (θεωρώ τον τίτλο της ταινίας όχι πολύ πετυχημένο). Ο Βασιλέφκσι τολμά να υπενθυμίσει ότι η γυναίκα έχει ένα σώμα που μιλάει: γυμνό σώμα, σώμα της επιθυμίας, σώμα σε διέγερση, που ποθεί, παρακολουθεί, συστέλλεται, αποστρέφεται, καραδοκεί, πονά, λυγίζει, φθείρεται, βουλιάζει ή και αδειάζει. Η γυναίκα βρίσκεται στο κέντρο μιας ολόκληρης μετάβασης, κοινωνικής, θεσμικής, καθεστώτος, αξιακής, συναισθηματικής, ερωτικής. Η γυναίκα κάθε ηλικίας μεταφέρει στον καμβά του σώματος την εσωτερική ζωή της. Τον τρόπο που το σώμα βιώνει την κραυγή της επιθυμίας. Το σώμα γίνεται ναός, χώρος διδασκαλίας ή μαθητείας αλλά και κλουβί, ένας αυτοεγκλεισμός.
Ενα σώμα λοιπόν που επιθυμεί ένωση, ερωτισμό, στεγνή σεξουαλικότητα, φαντασίωση, συντροφικότητα αλλά και τελικά αγάπη. Που δεν της αρκεί η πρόσοψη της οικογενειακής ζωής, που μπορεί να σπάσει μέσω του ερωτισμού τα στεγανά της ηθικής και της κοινωνικής ταυτότητας. Και που τελικά όταν αυτό δεν ικανοποιείται, μπορεί να φτάσει στον πόνο, στην αποξένωση, στον λυγμό, στη δυστυχία. Και τελικά στην εκδίκηση.