MAHI BINEBINE
Τα αστέρια του Σιντί Μουμέν
μτφρ.: Ελγκα Καββαδία
εκδ. Αγρα, σελ. 160
ΙΜΠΡΑΧΙΜ ΑΛ ΚΟΥΝΙ
Το χρυσάφι και η κατάρα της ερήμου
μτφρ.: Ελένη Καπετανάκη
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 176
Μια ομάδα αγοριών μεγαλώνει στην επίγεια κόλαση του Σιντί Μουμέν, στα περίχωρα της θρυλικής πόλης του Μαρόκου. Η υπόσχεση του παραδείσου, σε ένα γκαράζ ανάμεσα σε ουρανό και γη, θα πιάσει τόπο και ένας ένας θα ανατινάζονται στο όνομα του Θεού. Πώς γεννιέται ο καμικάζι; Τι θρέφει και τρώει την ψυχή του; Το κύλισμα στο αίμα είναι ένα τόσο δα λοξοδρόμισμα, σαν να αλλάζεις βρώμικο σοκάκι… Στον αντίποδα όλης τούτης της φτώχειας, στις λιβυκές ερήμους ανθεί ο πνευματικός πλούτος των αρχαίων μύθων, του μυστικισμού του Ισλάμ, της φιλοσοφίας των σούφι, ακόμη κι ο ρώσικος υπαρξισμός. Δύο συγγραφείς, ιδιαίτεροι εκπρόσωποι της σύγχρονης αραβικής λογοτεχνίας και του πολιτισμού, σκιαγραφούν, μέσα από τα δικά τους μοναδικά φίλτρα, τις όψεις του κόσμου που η Δύση αντιμετωπίζει με αμηχανία και φόβο και κυρίως με άγνοια και απορία.
Με γλύκα, τρυφερότητα και ανθρωπιά ο Mahi Binebine στο βιβλίο του «Τα αστέρια του Σιντί Μουμέν», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αγρα σε μετάφραση Ελγκας Καββαδία, βάζει το νυστέρι στο κόκκαλο και αποκαλύπτει όλη εκείνη τη βία της ανέχειας που αναπτύσσεται σε μια άκρη της Καζαμπλάνκας. Πώς τα ανυποψίαστα αγόρια που κλωτσούν υποτυπώδεις αυτοσχέδιες μπάλες στις βρωμερές παραγκουπόλεις των χωματερών, μιά ημέρα ζώνονται εκρηκτικά και σκορπούν τον θάνατο. Μιά χούφτα χαμίνια, αλητάκια των δρόμων, αγόρια με εύθραυστες καρδιές που κατέληξαν να αφήσουν πίσω τους την αγάπη, τη ζωή, τους ανθρώπους, την ομορφιά και να βυθιστούν στο σκοτάδι και το κακό, στο βίαιο τέλος το δικό τους και των άλλων, ακολουθώντας μια δελεαστική υπόσχεση για ένα υποτιθέμενα σίγουρο επέκεινα. «Ετσι, βρεθήκαμε αφημένοι μέσα στη φύση, σαν τους πεινασμένους λύκους, έτοιμοι να κατασπαράξουμε ολόκληρο τον πλανήτη». Το βιβλίο έχει τιμηθεί με το Βραβείο Καλύτερου Αραβικού Μυθιστορήματος για το 2010. Ο συγγραφέας, ζωγράφος και γλύπτης, γεννημένος το 1959 στο Μαρακές, όπου και ζει, έχει σπουδάσει μαθηματικά στο Παρίσι, αλλά στράφηκε στη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Οι πίνακές του ανήκουν στη μόνιμη συλλογή του Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη. Διαβάζοντας «Τα αστέρια του Σιντί Μουμέν», ξεπηδάνε σαν φαντάσματα και στοιχειώνουν την ατμόσφαιρα του βιβλίου οι φιγούρες από τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Τσίρκα· σιγουρεύοντας την αίσθηση ότι η καρδιά της λογοτεχνίας ανασαίνει και χτυπά όπου ασφυκτιά και δεν βολεύεται η ψυχή του ανθρώπου.
Το «μπλε» τραγούδι
Κι όταν πάει να σπάσει το στήθος από κείνο το βάρος του μοναχικού λύκου, κάποιος πρέπει να πει τα ξόρκια να λύσει τα μάγια, να πει την ιστορία και η αφήγηση να ανοίξει ένα παράθυρο στη λύτρωση. Ποιος θα το αναλάβει; Ενας «μπλε» άνδρας. Ο Ιμπραχίμ αλ Κούνι, που γεννήθηκε το 1948, στη νοτιοδυτική Λιβύη, Τουαρέγκ ο ίδιος, έμαθε αραβικά στα δώδεκά του, στη συνέχεια σπούδασε φιλοσοφία και συγκριτική λογοτεχνία στη Μόσχα, όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Ενας άνθρωπος με εντυπωσιακή ζωή και παιδεία που έχει λάβει τα περισσότερα βραβεία από κάθε άλλον εν ζωή Αραβα συγγραφέα και το 2015 ήταν υποψήφιος για το Booker. Στο μυθιστόρημά του «Το χρυσάφι και η κατάρα της ερήμου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση και εξαιρετικό επίμετρο από την Ελένη Καπετανάκη, μας ψιθυρίζει ένα τραγούδι για τη ζωή, τον θάνατο, τη μοναξιά, την αξία, την αγάπη, το ψέμα, την αλήθεια, την ερημιά, την προδοσία, την πίστη. Ενα βιβλίο, ακριβό φυλακτό στην καρδιά του αναγνώστη. «Ποιος δεν τον έστειλε εξόριστο μακριά απ’ τη γη του; Αυτή ήταν η αναπόδραστη μοίρα των ανθρώπων της ερήμου. Τα τραγούδια τους αυτά ακριβώς εξέφραζαν: τη θλίψη, την ξηρασία, τον διωγμό απ’ τις πατρίδες τους. Θέματά τους είχαν την ατέλειωτη μετανάστευση, την αδιάκοπη επιθυμία για επιστροφή στην πλήρωση που έρχεται απ’ τον Θεό και την αρχή των πάντων». Ο Ιμπραχίμ αλ Κούνι, λέγοντας την ιστορία ενός αγοριού και την αγάπη του για την ξεχωριστή του καμήλα, Μάχρι, μιλάει για τον κάθε άνθρωπο από μας, για ό,τι κουβαλάμε στην ψυχή μας, για ό,τι κατατρώει το μυαλό μας, για τον πλούτο και τη φτώχεια που φέρουμε εντός μας. Είναι η άλλη όψη του αραβικού κόσμου, η εσωτερική φωνή απέναντι στη βίαιη πραγματικότητα που βιώνεται. Πιο επίκαιρος από ποτέ, δίνει φωνή με το δικό του υπόγειο τρόπο σε όλα τα καραβάνια των ξενιτεμένων απανταχού στον πλανήτη. «Να φέρεσαι στους ξένους σαν ίσος προς ίσον. Οι άντρες δεν ξενιτεύονται χωρίς λόγο. Κάθε ξένος έχει κρυμμένο στο στήθος του ένα μυστικό». Μόνο που τούτη η αφήγηση τρίζει σαν άμμος στα μάτια, λάμπει σαν χρυσάφι, ξεδιψάει σαν νερό στην έρημο, συγκινεί σαν αλμυρό δάκρυ.