Οι εργάται της γλωσσικής θαλάσσης…

Οι εργάται της γλωσσικής θαλάσσης…

2' 32" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜAΡΙΑ ΔΕΛΗΤΣΙΚΟΥ-ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ

Σκοπέλου Λάλον Υδωρ. Απόπειρα προσέγγισης του γλωσσικού ιδιώματος της Σκοπέλου

εκδ.: Επικαιρότητα

σελ. 576

ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΑΠΗΣ

Ο παροιμιακός και γνωμικός λόγος στο παραδοσιακό Πήλιο

εκδ.: Εργαστήριο Τέχνης και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

σελ. 688

Σφετερίζομαι τον τίτλο μυθιστορήματος του Β. Ουγκώ, και μάλιστα με την αυθαίρετη προσθήκη της λέξης «γλωσσικής», που έχει πάντως και κυριολεκτική σημασία στην περίπτωση του κ. Κώστα Λιάπη, συνταξιούχου διδασκάλου, άοκνου μελετητή του λαϊκού πολιτισμού του Πηλίου, και δεινού υποβρύχιου ψαρά. Ο Πηλιορείτης Κ. Λιάπης και η Σκοπελίτισσα φιλόλογος κ. Μαρία Δελήτσικου-Παπαχρίστου θήτευσαν στην ελληνική γλώσσα μέσα στις τάξεις τους και διά βίου μαθητεύουν στη γλώσσα της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Θητεία και μαθητεία που γεννάει φιλοπάτριδα έργα.

Ως μελετητής και επιμελητής παπαδιαμαντικών και μωραϊτιδικών κειμένων οφείλω πολλά σε πολλούς. Ανάμεσά τους ο Κ. Λιάπης, που με «Το γλωσσικό ιδίωμα του Πηλίου» (Βόλος, 1996) επιβεβαίωσε εκφορές και σημασίες λέξεων του συγγενικού σκιαθίτικου ιδιώματος. Το λήμμα του, π.χ., «παραπΑνίτσα» (: λιγάκι πιο επάνω), υποκοριστικό επίρρημα, δείχνει ποια είναι η σωστή γραφή της λέξης, που παραδιορθώθηκε σε «παραπΟνίτσα» από εκδότες του παπαδιαμαντικού διηγήματος «Ερως-ήρως», γιατί θεωρήθηκε υποκορισμός του «παραπονιάρα».

Τώρα προστίθεται στους ευεργέτες μου η Μ. Δ.-Π., και τεκμηριώνω την ευεργεσία με το ρήμα «σπαρτινίζω» (: σπινθηρίζω) που συναντούμε σε παπαδιαμαντική μετάφραση. Αθησαύριστο το ρήμα στη «Συναγωγή Νέων Λέξεων» του Στ. Κουμανούδη, αλλά το λήμμα «σπαρτίνα, η» και το ερμήνευμά του στο «Σκοπέλου Λάλον Υδωρ» φωτίζουν τη γένεση και τη σημασία του παπαδιαμαντικού ρήματος «σπαρτινίζω».

Εκτός από το Λεξιλόγιο, που εκτείνεται σε 306 σελίδες, το «Σκοπέλου Λάλον Υδωρ» περιλαμβάνει ακόμη τρία μέρη: Φωνητική και Φωνολογία, Μορφολογία και Παροιμιακό λόγο. Αρχισα ανορθόδοξα την ανάγνωση από τη μέση, δηλαδή περιδιάβασα στο θελκτικό Λεξιλόγιο. Η περιδιάβαση με έκανε να αναρωτηθώ αν ήταν απαραίτητη η Μορφολογία των 100 περίπου σελίδων. Πείσθηκα για την αναγκαιότητά της, όταν συνάντησα στην κλίση των ρημάτων τον τύπο «κιόμ’να». Αν τον άκουγα στη Λίμνη Ευβοίας, από τα συμφραζόμενα –και την προφορά– ενδέχεται ν’ αντιλαμβανόμουν ότι πρόκειται για το πρώτο ενικό πρόσωπο παρατατικού του «καίγομαι». Σε γραπτό κείμενο θα αδυνατούσα να τον αναγνωρίσω.

Ελπίζω πως τα παραδείγματα μαρτυρούν ότι η σύνταξη καλών γλωσσαρίων, απαραίτητων σε εκδόσεις έργων λογοτεχνικών, ιδίως εκείνων όπου δεν σπανίζουν τα ιδιωματικά στοιχεία, είναι σχεδόν ανέφικτη δίχως την αρωγή βιβλίων όπως το «Σκοπέλου Λάλον Υδωρ».

Αν η Μ. Δελήτσικου-Παπαχρίστου αφιερώνει στον Παροιμιακό λόγο τις σελίδες 511-562, ο Κ. Λιάπης τον εκτείνει σε υπερεξακόσιες, γιατί το βιβλίο εδράζεται σε διαφορετική βάση. Περιλαμβάνονται , λ.χ., και οι παροιμιακές φράσεις του τύπου «Δε βαργιόσι» (: δεν βαριέσαι) και ακολουθείται ένα σύστημα πυκνών εσωτερικών παραπομπών. Ετσι για τη φράση «του κακό δεν αργεί να γεν’» ο αναγνώστης παραπέμπεται σε 64 λήμματα. Περιττεύουν περισσότερες συστάσεις για τα δύο όμορα γλωσσικώς βιβλία. Του κ. Κώστα Λιάπη έχει ήδη αποσπάσει τον α΄ έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών. Δίκαιο θα ήταν να τιμηθεί και το πόνημα της κ. Μαρίας Δελήτσικου-Παπαχρίστου.

Αμήχανο και ελαφρώς παραπονεμένο υστερόγραφο: ούτε στα βιβλία που μνημόνευσα ούτε στον «Σκιάθου λαϊκόν πολιτισμόν» του μακαριστού παπα-Γιώργη Ρήγα συνάντησα το έκπαγλο πετρόψαρο, αληθινό ουράνιο τόξο, που έχει το όνομα «γαϊτανάς». Αφανίστηκε τάχα και από τις θάλασσες εκείνων των τόπων;

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή